Więcej

    Jak Polska wróciła do życia? Dni przed i po 11 listopada

    Czytaj również...

    Do wolnego kraju po 123 latach niewoli wiodły procesy trwające przez pokolenia — wychowanie w duchu patriotycznym, przekazywanie historii, ale także kształcenie kadr i elit narodowych. Także powstania – choć nieudane, zasiały ziarno, z którego kiełkowało uwielbienie wolności. Z takiego właśnie ziarna wyrósł urodzony w Zułowie Józef Piłsudski, który niejednokrotnie odwoływał się do bohaterstwa i symboliki powstania styczniowego. Niestety, kłopoty Polski, a nawet Europy, nie kończyły się z dniem końca pierwszej wojny światowej.

    Na zdjęciu Józef Piłsudski (po lewo), adiutant Bolesław Wieniawa-Długoszewski oraz ks. kan. Warchołowski
    Odrodzenie się niepodległej Polski to był długi proces
    | Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, fotomontaż Ignacy Skrobia-Jaworski

    Dlaczego 11 listopada?

    Dzisiaj, choć Narodowe Święto Niepodległości – potocznie zwane Dniem Niepodległości, co przez wielu jest krytykowane jako wyrażenie niepoprawne – obchodzimy 11 listopada, tak data ta jest raczej datą umowną. Niepodległość nie przyszła nagle, było to stopniowe odzyskiwanie kraju, którego najsilniejszym i najbardziej emocjonującym momentem była chwila końca wojny światowej. I moment ten przypada właśnie na dzień 11 listopada.

    Czytaj więcej: Święto, które jednoczy wszystkich Polaków. 11 Listopada na Rossie

    Pokój przypieczętowany w pociągu

    Rozejm podpisany w Compiègne — podług doniesień, nad ranem w wagonie pociągu jadącego przez las — przypieczętowywał koniec frontów, tym samym rozpoczynał proces ustalania granic.

    Choć warunki były upokarzające wobec przegranych Niemiec, co później wróciło w polityce Hitlera — do tego stopnia, że gdy III Rzesza najechała Francję w 1940 roku, to Niemcy odnaleźli wagon z Compiègne i zmusili Francję do podpisania w nim rozejmu — tak umowa 11 listopada 1918 roku kończyła wojnę.

    W pakcie pokojowym zawarta była też pośrednio sprawa Polski. Wojska austriacko-węgierskie, tureckie i rumuńskie miały opuścić terytorium Imperium Rosyjskiego, w tym także podzaborową Polskę. Oznaczało to, że w obliczu rzuconej przez rewolucję na kolana Rosji, Polska de facto stała się wolna.

    Zarzewie niepodległego państwa miało miejsce jednak wcześniej. W nocy z 6 na 7 listopada 1918 roku, czyli krótko przed rozejmem kończącym wojnę światową, w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Wydarzenie to nakreślało plany narodu polskiego — Polska miała być republiką. W tymczasowym rządzie Ignacego Daszyńskiego zasiadali zwolennicy Piłsudskiego, który 10 listopada wrócił do Warszawy z Magdeburga. Rada Regencyjna, która przez krótki czas stanowiła władzę w regionie, przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę nad odradzającym się wojskiem.

    Świętujące tłumy

    Miasta polskie wypełniły się świętującymi tłumami. Masowo rozbrajano austriackich i niemieckich żołnierzy. Wkrótce, 14 listopada, wspomniana Rada Regencyjna dokonała samorozwiązania i Polska czekała na odbudowę.

    Już 17 listopada Piłsudski powołał nowy rząd, który przyjął szereg wstępnych zarządzeń. Z dniem 22 listopada Józef Piłsudski stał się Naczelnikiem Państwa. Nowy rząd jednak nie zagrzał stołków i wkrótce musiał zostać powołany następny, z Ignacym Paderewskim na czele. Nowa ekipa rządząca została zaakceptowana przez prawicę, jednak co ważniejsze – uznana przez ententę oraz stanowiący namiastkę rządu na uchodźstwie Komitet Narodowy Polski.

    Z ognia na patelnię…

    Polska w pierwszych chwilach wolności nie miała lekko. Pozostawały niejasne granice oraz prerogatywy poszczególnych instytucji. W politycznym sercu kraju wrzało jak w kotle. Ścierały się nie tylko siły stronnictw, ale nawet pojawiały się różnice w postrzeganiu, gdzie Polska kończy się i zaczyna terytorialnie. Dużym problemem stanowiła także bolszewicka Rosja, która po rewolucji nie uznawała żadnych umów podpisanych przez carskie władze. Polska miała trafić w nowy ogień wojny polsko-bolszewickiej.

    Wyszła z ognia jednak zwycięsko. W sierpniu 1920 roku na przedwarszawskich polach Polacy odparli najazd bolszewików. Uchroniwszy tym samym Europę przed zmasowaną inwazją, kontynuowali podnoszenie kraju z popiołów. Podpisywano kolejne rozejmy, kolejne umowy, ustalano granice, nie zawsze w sympatycznej atmosferze.

    Wileńszczyzna w kotle

    W kontekście Wileńszczyzny, ścieranie się różnych wizji przyszłego państwa będzie miało kluczowe znaczenie. W wyniku marszu 1. Dywizji Litewsko-Białoruskiej pod wodzą Lucjana Żeligowskiego — co w historiografii przyjęto nazywać się buntem Żeligowskiego – powołano Litwę Środkową. Nowo powstałe państwo w kwietniu 1922 roku na mocy głosów Sejmu Litwy Środkowej przyłączone zostało do Rzeczypospolitej Polskiej.

    Tu również nie obyło się bez sporów — polski rząd liczył na wprowadzenie poprawek do umowy zakładającej włączenie Litwy Środkowej. Z kolei delegacja Sejmu Litwy Środkowej nie zgadzała się na ingerencję i chciała, aby autonomia Wileńszczyzny pozostawała we wcześniej ustalonej formie. Impas był na tyle silny, że doprowadził do dymisji rządu polskiego. Nowy rząd zaakceptował umowę o włączeniu Litwy Środkowej bez wprowadzania niechcianych przez Sejm Litwy Środkowej poprawek.

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Czytaj więcej: Koniec historii Litwy Środkowej, czyli ostateczna klęska idei Piłsudskiego

    Odezwa do mieszkańców Polski, nawołująca do wzmożonych wysiłków na rzecz niepodległego kraju
    | Fot. Archiwum Państwowe w Łodzi, opr. Ignacy Skrobia-Jaworski

    Na podst.: Wielka Historia Polski, t.3, t. 10; Dziesięciolecie Polski Niepodległej, red. W. Kuczyński; Historia Polski 1914-1919, W. Roszkowski; własne

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Polscy medycy i „Macierz Szkolna” organizują konferencję na temat uzależnień — nie tylko tych „znanych”

    Konferencja odbędzie się 13 kwietnia br. w Domu Kultury Polskiej w Wilnie w godzinach 9:00-17:00. Prelegenci Ewa Woydyłło-Osiatyńska — doktor, w środowisku psychologów i terapeutów osoba szeroko znana, której zaangażowanie przyczyniło się do znaczących postępów w leczeniu i badaniach nad uzależnieniami....

    Dzień Odrodzenia Niepodległości 2024 w Wilnie [GALERIA]

    Obchody święta udokumentował nasz fotoreporter, Marian Paluszkiewicz.

    82 lat od utworzenia AK. Polscy i litewscy weterani pojednali się już 20 lat temu

    Armia Krajowa walczyła z okupantem, niemieckim jak i sowieckim. Działała także na terytorium Wileńszczyzny, co do dziś wywołuje dyskusje historyczne. Powstawała od początku wojny, chociaż armią krajową stanie się dopiero 3 lata później. 27 września 1939 r. powstała Służba...

    Kalinowcy krytycznie o 2020: „Białorusini w poniedziałek po prostu poszli do pracy”

    — Lubimy mówić o tym, co zrobimy po wyzwoleniu, ale mało mówimy o tym, co trzeba robić, aby kraj wyzwolić. U nas edukowany naród, który zrobił błąd w 1994 r., chociaż większość zagłosowała inaczej. Teraz dzieci, wnukowie wychodzą na...