Pałac w Werkach jest położony na obrzeżach Wilna, w malowniczym parku na wzgórzu. Z jednej strony płynie Wilia, z drugiej przebiega granica z dzielnicą Jerozolimka, Nowe Werki i lasem. Zespół pałacowy w Werkach składa się z kilku ocalałych budynków i drobnych elementów architektonicznych. Pałac mieści się na terenie należącym do Dyrekcji Parków Regionalnych Kolonii Wileńskiej i Werek (Pavilnys i Verkiai). Niegdyś był, nazywany wileńskim Wersalem. Obecnie pałac jest zamknięty dla zwiedzających.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Centrum turystyczne
— Jeszcze przed trzema laty można było zwiedzać wnętrza pałacowe, obecnie, niestety, już nie. Aktualnie pałacowe komnaty najczęściej służą za plan filmowy, często wynajmują je filmowcy. W sąsiadującym z pałacem pomieszczeniu dla zwiedzających otwarte jest centrum turystyczne, w którym m.in. jest ekspozycja nawiązująca do historii pałacu. Z pomocą interaktywnych standów można tu obejrzeć wystrój zabytkowego pałacu, poznać historię tego wyjątkowego miejsca. Język ekspozycji i jej interaktywność dostosowany jest dla dzieci. Mogą tu one dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy o różnych zjawiskach przyrodniczych. Przy okazji można też zwiedzić Park Regionalny w Werkach. Tu na gości czeka sporo różnych atrakcji. Można tu odpocząć obserwując przyrodę — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Jolanta Radžiūnienė, dyrektorka Parku Regionalnego w Werkach.
Czytaj więcej: Rusza projekt „Weź udział! Wilno”. Rossy, Werki i Justyniszki mają już wydzielony budżet
Park Regionalny w Werkach
Zwiedzających przyciąga nie tylko bogata historia tego miejsca i wspaniały dwór, ale także piękno przyrody. Na stromych zboczach wzgórza Werki rosną imponujące, kilkusetletnie dęby o średnicy pnia około 1,5 m.
— Organizujemy zarówno wycieczki piesze, jak i rowerowe. Mamy do dyspozycji zwiedzających ponad 20 rowerów, z których można korzystać bezpłatnie. Podróżując ścieżkami krajoznawczymi Parku Regionalnego w Werkach, można podziwiać architekturę krajobrazu, znajduje się tu taras widokowy, z którego roztacza się piękny widok na Wilię. W parku jest również ścieżka ornitologiczna, która jest atrakcją dla dzieci — kontynuuje rozmówczyni.
| Fot. wikipedia
Wartości religijne
Na terenie Parku Regionalnego w Werkach znajduje się też Droga Krzyżowa Kalwarii Wileńskiej. Szklak, który odwzorowuje Drogę Krzyżową w Jerozolimie, od wielu lat przyciąga pielgrzymów i turystów. Trasa o długości 7 km składa się z 35 stacji: 19 kamiennych kaplic, 7 drewnianych bram, 1 kamiennej bramy, drewnianego mostu wzdłuż strumienia Cedron, zwanego Bałtupką, kaplicy zbudowanej na moście oraz Kościoła pw. Odnalezienia Krzyża Świętego — symbolicznej Góry Golgoty. Podróżując wzdłuż Wilii, można obejrzeć też historyczny młyn wodny, który istnieje od ponad 150 lat. Zachowały się autentyczne mechanizmy młyna. Odwiedzający mogą też podziwiać naturalnie uformowany wodospad. Dalej, podróżując wzdłuż Wilii, uwagę przyciąga kolejna świątynia. Jest to kościół znajdujący się przy źródle Cendron oraz zespół klasztorny Trynopol.
Czytaj więcej: Ważne daty dla Kalwarii Wileńskiej i historia kościoła pw. Odnalezienia Krzyża Świętego
Wileński Wersal
Pałac w Werkach to jeden z najcenniejszych budynków klasycystycznych na Litwie, zwany również Wersalem wileńskim. Obecnie najbardziej okazałą budowlą całego zespołu jest oficyna wschodnia. Pierwsze wzmianki o pałacu w Werkach pochodzą jeszcze z końca XIV wieku. To miejsce jest uważane za rodzinną miejscowość pogańskiego kapłana Lizdejki. Właśnie Lizdejka miał poradzić księciu Giedyminowi założenie Wilna, tłumacząc mu jego sen o żelaznym wilku.
Badania archeologiczne i historyczne pokazują, że niegdyś Werki były miejscem kultu pogańskiego. W 1387 r., po chrzcie Litwy, król Władysław Jagiełło założył diecezję wileńską i zapisał Werki biskupom. Piękne położenie oraz bliskość siedziby książęcej spowodowały, że wzniesiono tu drewniany pałac otoczony parkiem, który służył biskupom jako letnia rezydencja. Dwukrotnie gościł tu król Władysław IV. W drugiej połowie XVIII w., dzięki staraniom biskupa Ignacego Jakuba Massalskiego, pałac został gruntownie przebudowany i stał się jedną z najcenniejszych budowli klasycystycznych na Litwie. Odbudowę przeprowadzał architekt nadworny biskupa, Marcin Knackfus, a dzieło dokończył jego uczeń, Wawrzyniec Gucewicz. Dziełem Gucewicza było również kilkanaście innych budynków rozrzuconych wokół pałacu. Spośród nich dotrwało do naszych czasów tylko kilka, w tym stajnia oraz dom zwany „małym pałacem”.
| Fot. domena publiczna
W późniejszych latach pałac wielokrotnie zmieniał właścicieli. Po II wojnie światowej pałac znacjonalizowano, a w 1959 przekazano go Akademii Nauk Litewskiej SRR. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych pałac i budynki w parku stopniowo odrestaurowano. Obecnie budynki pałacowe znajdują się w gestii Centrum Badań Przyrodniczych (Gamtos tyrimų centras).
Wstęp za darmo
— Na razie nie wiadomo, kiedy pałac w Werkach zostanie udostępniony dla turystów — informuje Jolanta Radžiūnienė.
Tymczasem centrum dla zwiedzających jest czynne w dniach wtorek-piątek, w godz. 10:00 do 19:00, w soboty od godz. 10:00 do 16:30.
Wstęp jest bezpłatny, bezpłatnie można też wypożyczyć rowery.
Godzinna wycieczka z przewodnikiem kosztuje 7,8 euro. Należy się wcześniej zarejestrować dzwoniąc na nr tel. +370 603 08616.