Po raz kolejny projekt renowacji ulicy Niemieckiej zaprezentowano 1 lipca. Jego autorzy — pracownia IMM architektai — uwzględniając uwagi i sugestie obywateli, w miarę możliwości, skorygowali poprzednią jego wersję. M. in. zrezygnowano z niektórych obiektów małej architektury — na chodnikach nie będzie np. donic z kwiatami. Zwrócono większą uwagę na zaakcentowanie zabytków historycznych i kulturowych odzwierciedlających przeszłość tego miejsca.
Dla wypoczynku mieszkańców wydzielono dogodne przestrzenie niekomercyjne, piesi nie będą musieli dzielić przestrzeni z gośćmi ogródków kawiarnianych. W pobliżu ratusza zostanie wybudowany pawilon, w którym będą odbywały się wystawy. Pracując nad projektem renowacji projektanci opierali się na dawnych planach ulicy. Wynika z nich, że w 1808 r. w tym miejscu też stał budynek handlowy o podobnych proporcjach.
Spokojna i bezpieczna arteria miejska
Zakłada się, że w samym centrum starówki powstanie spokojna i bezpieczna arteria miejska. Prędkość poruszania się po niej nie ulegnie zmianie i nadal będzie wynosić 20 km/h. Zgodnie z projektem nie ulegnie zmianie liczba miejsc parkingowych. Obecnie znajduje się tu 40 miejsc parkingowych i 9 miejsc dla lokali i firm usługowych. „W trakcie przebudowy tej historycznej ulicy ważne jest, by uwzględnić, że jest to obszar starówki wileńskiej, wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO” — powiedział Mindaugas Pakalnis, główny architekt stolicy. Przypomniał też, że poprzedni remont ulicy Niemieckiej miał miejsce przed ponad 20 laty. „Wówczas nie wykorzystano całego potencjału tego miejsca” — zaznaczył Pakalnis.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Etapy renowacji
Pierwszy etap renowacji ulicy rozpoczął się w ubiegłym roku i polegał na przygotowaniach do przebudowy. Przeprowadzono m. in badania archeologiczne, przyrodniczo-ekologiczne, dendrologiczne, czyli ekspertyzy stanu zdrowotnego drzew. Latem 2021 r. ruszył drugi etap prac — przebudowa sieci ciepłowniczych. Zamieniono m. in. rurociągi, które były eksploatowane od 1961 r. i należały do jednych z najstarszych w mieście.
Czytaj więcej: Na odnowioną Niemiecką jeszcze poczekamy
Jedna z najstarszych ulic
Ulica Niemiecka jest jedną z najstarszych ulic miasta — pierwsze wzmianki o niej pochodzą z początku XVI w. Biegnie od Ratusza aż do zbiegu ulic Wileńskiej (Vilniaus g.), Trockiej (Trakų g.) i Dominikańskiej (Dominikonų g.). W pierwszej połowie XVI w. ulicę nazywaną Monetową (Monetų g.), ponieważ aż do końca XVIII w. działała tu wileńska mennica, która następnie została przeniesiona do Kowna.
Podczas okupacji faszystowskiej w latach 1941–1944 była to ulica Deutschegasse. W czasach radzieckich nadano jej nazwę Muzealnej (Muziejaus g.).
Obecna nazwa
Swą obecną nazwę ulica Niemiecka zyskała dzięki bogatym kupcom z terenów niemieckich, którzy się tutaj osiedlili w XVI w. Źródła historyczne podają, że mieściło się tu finansowe centrum miasta, kwitł handel, rozwijało się rzemiosło, powstawały przedsiębiorstwa, budowano pałace. Po obu stronach ulicy Niemieckiej znajdowały się dzielnice żydowskie. Podczas drugiej wojny światowej utworzono w nich getta. Tzw. małe getto zajmowało teren skupiony wokół ulic: Szklanej, Gaona, Klaczki (obecnie M. Ankolskiego) i Żydowskiej. Duże getto objęło rejony ulic Rudnickiej, Oszmiańskiej, Żmudzkiej, Szpitalnej, Dziśnieńskiej i Szawelskiej. W dawnych czasach ulica Niemiecka była jedną z najokazalszych ulic wileńskich. — Podczas drugiej wojny światowej ulica uległa zniszczeniu, zwłaszcza jej prawa strona (idąc od ratusza). Za czasów sowieckich część pałaców została zburzona, a ulica odbudowana oraz poszerzona pięciokrotnie. Straciła jednak swój pierwotny, niepowtarzalny staromiejski charakter. Prawa strona ulicy zabudowana jest wielopiętrowymi kamienicami z okresu sowieckiego — opowiada historyk i przewodnik Paweł Giedroyć.
Zabytkowe budowle
Domy po lewej stronie pochodzą z XVI i XVII w., chociaż liczne modernizacje i przebudowy częściowo zatarły ślady architektury minionych wieków. Pomimo to w tym zakątku starówki zachowały się niektóre zabytkowe budowle. M. in. w podwórku domu nr 20 wznosi się budynek kościoła ewangelicko-luterańskiego. Pierwszy kościół ewangelicko-luterański (kircha) stanął w tym miejscu w 1555 r. z inicjatywy kanclerza WKL Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Było to centrum religijne niemieckich mieszkańców Wilna. Obecny wygląd kircha uzyskała dzięki projektowi Jana Krzysztofa Glaubitza. W pobliskich domach mieszkali wówczas przede wszystkim niemieccy ewangelicy. Kirchę przywrócono ewangelikom wileńskim w 1993 r. W domu pod nr 24 w 1825 r. przyszedł na świat w zamożnej rodzinie żydowskiej późniejszy wybitny krytyk literacki Julian Klaczko (właśc. Jehuda Lejb). Tłumaczył m. in. na język hebrajski utwory Adama Mickiewicza. Dom rodzinny Klaczki opisał Józef Ignacy Kraszewski w „Powieści bez tytułu”. Pisarz często tu gościł. W budynku pod nr 6, na rogu ulic Niemieckiej i Mėsinių (Jatkowej), w gmachu dawnej rzeźni mieści się Muzeum Miasta Wilna.
Czytaj więcej: Wędrówki ulicami wileńskimi: Niemiecka — „zdradziecka i zbójecka”
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Na odnowioną Niemiecką jeszcze poczekamy
Międzynarodowy konkurs renowacji ulicy Niemieckiej wygrała spółka IMM Architektai. — Planuje się, że kolejny etap prac ruszy na początku 2023 r. Szacuje się, że rekonstrukcja zostanie zakończona pod koniec 2025 r. Orientacyjnie jej koszt wyniesie około 2 mln euro — informuje „Kurier Wileński” Samorząd Miasta Wilna.