Ilona Lewandowska: Pod koniec 2022 r. w Wydawnictwie Uniwersytetu Wileńskiego ukazała się wyjątkowa książka — dwujęzyczne wydanie poezji Adama Mickiewicza, które zainicjowało Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego. Jak doszło do zrealizowania tego projektu?
Monika Ramonaitė: Bardzo ważną częścią Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego jest Muzeum Adama Mickiewicza, zastanawialiśmy się więc nad tym, w jaki sposób uczcić Rok Romantyzmu, który obchodziliśmy w 2022 roku w Polsce i na Litwie. Ponieważ poezje Mickiewicza ukazały się po raz pierwszy właśnie w Wilnie w drukarni Zawadzkiego, pomyśleliśmy, że wydanie poezji Mickiewicza w tym mieście w 200. rocznicę pierwszego wydania będzie takim pięknym symbolicznym gestem, co udało się zrealizować na kilka dni przez kolejną rocznicą urodzin Adama Mickiewicza. Na początku myśleliśmy tylko o nowym, profesjonalnym przekładzie pierwszego wydania poezji Mickiewicza na język litewski. Ostatecznie zdecydowaliśmy się na realizację o wiele bardziej ambitnego projektu, czyli publikację dwujęzyczną, w języku litewskim i polskim. Jest to wyraz naszego szacunku wobec samego Mickiewicza, który przynależy zarówno do Polski, jak i do litewskiej kultury, a także do Wilna, które zawsze było wielokulturowym, wielojęzycznym miastem. To tłumaczenie na język litewski jest o tyle wyjątkowe, że po raz pierwszy cały tom poezji Mickiewicza przetłumaczyła jedna profesjonalna tłumaczka. Zdecydowaliśmy się na opublikowanie całego zbioru, jak wcześniej „Ballad i romansów”. W tym wydaniu znalazły się także wiersze różne, a nawet wstęp Mickiewicza i spis prenumeratorów.
Czytaj więcej: Plener związany z twórczością wybitnego polskiego romantyka Adama Mickiewicza
Tytuł książki w języku polskim brzmi „Poezye”, zgodnie z XIX-wieczną pisownią… Czy w najnowszym wydaniu został zachowany oryginalny język Mickiewicza?
Tak, dążyliśmy do tego, by polski tekst był całkowicie zgodny z pierwszym wydaniem. Myślę, że właśnie dlatego może być to również ciekawe dla polskiego czytelnika, który ma dostęp do bardzo wielu wydań współczesnych poezji Mickiewicza, ale tego języka, jakim mówił Mickiewicz, w jakim pisał, już tam nie znajdzie. Pozostawiliśmy także oryginalne błędy, które Mickiewicz czy wydawca pozostawili 200 lat temu. Oczywiście, wszystko opatrzone jest komentarzami naukowców, jest również naukowy wstęp. Litewski tekst jest więc współczesnym przekładem, a polski — oryginalnym tekstem, którego 200. rocznicę wydania obchodziliśmy.
Kto pracował nad książką?
Był to zespół wspaniałych i ogromnie zaangażowanych w projekt specjalistów. Redaktorką wydania jest dr Reda Griškaitė, historyk z Instytutu Historii Litwy, zajmująca się badaniem XIX w. Napisała ona również wstęp naukowy do książki. Drugi z naukowych tekstów poświęcony językowi napisała tłumaczka tekstów poetyckich, dr Regina Koženiauskienė. To dwie osoby, które odegrały największą rolę w pracy nad książką i włożyły w nią naprawdę bardzo wiele serca i pracy. Kolejny tekst naukowy, z perspektywy badaczki literatury, napisała Brigita Speičytė, badaczka z Uniwersytetu Wileńskiego. Nasze wydanie ma również trzech recenzentów. Są nimi dr hab. Paweł Bukowiec z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr Tomasz Jędrzejewski z Uniwersytetu Warszawskiego i dr Arvydas Pacevičius, który reprezentuje naszą uczelnię, Uniwersytet Wileński.
Książka została wydana bardzo starannie nie tylko pod względem merytorycznym, ale także wizualnym…
Tak, nasze jubileuszowe wydanie wygląda rzeczywiście solidniej niż pierwsze wydanie poezji sprzed 200 lat. Bardzo ważną częścią tego wydania są również ilustracje, które wykonał Stasys Eidrigevičius. To kolejna postać, która jest wyrazem łączności kulturowej pomiędzy Polską a Litwą. Jest jednym z najwybitniejszych litewskich współczesnych artystów grafików, a od 1980 r. mieszka na stałe w Polsce, gdzie jest bardzo aktywny twórczo; projektuje plakaty, ilustruje książki, maluje obrazy, tworzy scenografię, fotografuje, urządza performance i oczywiście ilustruje książki. Stworzył on jeszcze 30 lat temu cykl ilustracji poświęconych balladom Mickiewicza, które umieściliśmy w naszej książce. Te ilustracje to swoisty klucz interpretacyjny do utworów, które są w książce i niewątpliwie są bardzo ważne.
Książka jest oczywiście znacznie większa ze względu na to, że jest wydaniem dwujęzycznym, zawiera dodatkowe teksty naukowe i komentarze. Staraliśmy się, żeby była pod każdym względem wydana jak najlepiej. Jej design zaprojektowała Elona Marija Ložytė we współpracy z Rokasem Gelažiusem. Na okładce widzimy pozyskany z Biblioteki w Paryżu portret młodego Mickiewicza, takiego właśnie, jakim był pisząc „Ballady i romanse”. Jest w książce również jego autograf. Chcieliśmy poprzez tą książkę oddać hołd właśnie temu wczesnemu okresowi jego twórczości i myślę, że się to udało, bo książka wygląda naprawdę wspaniale. Oczywiście, tego rodzaju wydanie nie jest tanie i tak naprawdę nie byłoby możliwe bez wsparcia mecenasów. Ze strony litewskiej książkę wsparła finansowo Litewska Rada Kultury, a także polskie instytucje — dzięki współpracy z Fundacją „Pomoc Polakom na Wschodzie” książka otrzymała dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury — państwowego funduszu celowego, wydanie wsparł również Instytut Polski w Wilnie. Można więc powiedzieć, że pod każdym względem jest to wydanie, które ukazuje bliskość kulturową Polski i Litwy.
Czytaj więcej: Wileńskie ślady polskich romantyków: Adam Mickiewicz
| Fot. Alicja Dzisiewicz
Książki jeszcze nie ma w sprzedaży. Kiedy i gdzie będzie można ją kupić?
W sprzedaży książka ukaże się już w najbliższych dniach, będzie można ją kupić m.in. w księgarni uniwersyteckiej i w Muzeum im. Adama Mickiewicza. Wydanie zaprezentujemy także podczas specjalnych wydarzeń. Premiera książki odbędzie się w styczniu na Uniwersytecie Wileńskim, w lutym na Targach Książki w Wilnie, a wczesną wiosną również w Polsce, w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.