Więcej

    „Uciekali przed sowieckim rajem”. Konferencja na temat powojennej emigracji

    Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy (lit. Lietuvos gyventojų genocido ir rezistencijos tyrimo centras – LGGRTC), upamiętniając 80. rocznicę trzeciej fali litewskiej emigracji, zorganizowała 4 października w Parku Pamięci w Tuskulanach międzynarodową konferencję „Wielki exodus z krajów bałtyckich: procesy emigracyjne w Europie 1944–1949”. Konferencja skupiła się również na procesach historycznych i transformacji w Małej Litwie i Prusach Wschodnich w latach 1944–1948.

    Czytaj również...

    Wielki exodus z krajów bałtyckich

    – Wspominamy dziś 80. rocznicę wielkiej fali wychodźstwa z krajów bałtyckich. W kontekście aktualnych wydarzeń, gdy nieopodal naszych granic trwa wojna, ta dyskusja nabiera innego znaczenia. Dziesiątki tysięcy uchodźców z krajów bałtyckich ruszyły wówczas na Zachód nie w poszukiwaniu lepszego życia, ale chroniąc się przed tak zwanym sowieckim rajem, który w praktyce był równoznaczny z terrorem i deportacjami, uciekało od sowieckiego wojska. Dziś to samo doświadczenie staje się ponownie częścią życia tysięcy ludzi – zauważyła dr Daiva Dapkutė, badaczka z Instytutu Diaspory Litewskiej na Uniwersytecie Witolda Wielkiego.

    – Masowa emigracja w 1944 r. była często bardzo spontaniczna, ludzie podejmowali decyzję o wyjeździe w ostatnim momencie, często nie mieli czasu nawet na zabranie swoich rzeczy. Wielu z uciekinierów uważało, że wyjeżdża na krótko. Niewielu rozumiało, że wyjeżdżają na długo, że będę emigrantami – opowiadała badaczka.

    Naukowcy, uczestniczący w konferencji mówili o okolicznościach, przyczynach i skutkach masowej emigracji z państw bałtyckich, życiu uchodźców w Europie Zachodniej a także w innych krajach, które emigranci wybrali na nowe miejsca swojego zamieszkania.

    Podczas konferencji została zaprezentowana książka Juozasa Banionisa „Ślady życia Dipuków”
    |Fot. LGGTRC

    Droga przez Polskę

    Dr Vitalija Stravinskienė z Instytutu Historii Litwy przedstawiła temat: Akcja przesiedleńcza do Polski: szansa na opuszczenie Litwy (1944–1947). – Dla Litwinów otworzyła się jeszcze jedna droga wyjazdu ze Związku Sowieckiego, której nie mogli wykorzystać Łotysze i Estończycy. To była droga przez Polskę, w ramach powojennych przesiedleń – zauważyła badaczka. Stravinskienė zauważyła, że z tej drogi skorzystało ok. 5 tys. Litwinów, którzy najczęściej wyjeżdżali nieoficjalnie, korzystając z fałszywych dokumentów lub wyjeżdżając bez dokumentów (np. wskakując ukradkiem do pociągów).

    – O możliwość wyjazdu z Litwy w ramach tzw. repatriacji starali się przedstawiciele litewskiej inteligencji, działacze podziemia, ale także Litwini z Suwalszczyzny, którzy przed wojną byli obywatelami II RP, a którym odmówiono możliwości wyjazdu, Żydzi, którzy w tym czasie znaleźli się na Litwie, a przed wojną nie mieli polskiego obywatelstwa oraz Tatarzy i Karaimi, którym także nie dano możliwości wyjazdu. Ci ludzie starli się na różny sposób zdobyć fałszywe dokumenty, a oczywiście było to możliwe za pewną opłatą czy też dzięki osobistym powiązaniem. W końcu sposobem na otrzymanie zezwolenia na wyjazd były fikcyjne małżeństwa, zawierane tylko po to, by przekroczyć granicę Związku Sowieckiego – podkreśliła historyczka.

    Wstrząsający obraz zajęcia Małej Litwy przez Armię Czerwoną przedstawił dr Arūnas Bubnys, dyrektor generalny LGGTRC w referacie „Sowieckie zbrodnie w Prusach Wschodnich 1944–1948 r.”. Historyk przywołał przykłady wypowiedzi sowieckich propagandystów, wspomnienia świadków zbrodni oraz opisał zachowanie sowieckich „wyzwolicieli” na terenach Prus Wschodnich: morderstwa, gwałty i deportacje. Historycznej ocenie wydarzeń w Prusach Wschodnich w latach 1944–1945 swój referat poświęcił także historyk z Uniwersytetu Kłajpedzkiego, dr Hektoras Vitkus, który wiele uwagi poświęcił sowieckim zbrodniom na cywilach.

    Czytaj więcej: Do powstania czerwcowego zwykli ludzie przystępowali z pobudek patriotycznych

    Naukowcy, uczestniczący w konferencji mówili o okolicznościach, przyczynach i skutkach masowej emigracji z państw bałtyckich
    | Fot. LGGTRC

    Szerokie spojrzenie na temat wychodźstwa

    Doświadczenie emigracji związanej z rozpoczęciem sowieckiej okupacji omawiali także badacze z Łotwy i Estonii. Podczas konferencji została zaprezentowana książka Juozasa Banionisa „Ślady życia Dipuków”. W spotkaniu wziął udział również Vytautas Landsbergis, który podzielił się swoimi spostrzeżeniami na temat tych wydarzeń.

    Jak podkreślają organizatorzy konferencji, zawierucha II wojny światowej, okupacja sowiecka i nazistowska bezlitośnie dotknęły i rozproszyły naród litewski. Po doświadczeniu sowieckiego terroru w latach 1940–1941, latem 1944 r. Litwini, obawiając się zbliżającej się drugiej sowieckiej okupacji, zaczęli wycofywać się dalej na Zachód – rozpoczęła się trzecia fala litewskiej emigracji. Litwini najpierw uciekali do zachodniej części Niemiec, do amerykańskiej, francuskiej i brytyjskiej strefy okupacyjnej, mając nadzieję na ucieczkę przed fizycznym zniszczeniem i presją moralną. Dołączyli do nich rodacy przymusowo deportowani podczas okupacji hitlerowskiej na roboty lub osadzeni w obozach koncentracyjnych i więzieniach. Wszyscy oni, tak uchodźcy wojenni jak i wygnańcy polityczni, osiedlili się w Europie Zachodniej, a większość z nich znalazła schronienie w tzw. obozach dla wysiedleńców.

    W spotkaniu wziął udział również Vytautas Landsbergis, który podzielił się swoimi spostrzeżeniami na temat wydarzeń
    | Fot. LGGTRC

    Emigracja – niewygodny świadek sowieckiej okupacji

    – To znacząca część narodu litewskiego, która znalazła się w świecie zachodnim po II wojnie światowej i stała się znakiem protestu przeciwko podporządkowaniu ich ojczyzny. Ostatecznie ci obywatele Republiki Litewskiej stali się swego rodzaju „niewygodnym elementem” dla Sowietów, rozpowszechniając na Zachodzie prawdziwe informacje o sowieckiej okupacji, represjach reżimu sowieckiego i walkach litewskich partyzantów przeciwko okupantowi – zauważyła organizatorka konferencji dr Kristina Burinskaitė, dyrektorka Departamentu Badań nad Ludobójstwem i Ruchem LGGRTC.

    14 czerwca 1949 r. opublikowano Kartę Litewską, która, jak podkreślają organizatorzy konferencji, zanim Litwini rozprzestrzenili się po całym wolnym świecie, położyła podwaliny pod ideologię przyszłej aktywnej politycznie diaspory, która zgromadzi się w różnych społecznościach litewskich w różnych krajach. Był to dokument łączący Litwinów więzami duchowymi, zwany „Katechizmem Narodowym” – głoszony „w imię odwiecznych dążeń narodu litewskiego”. Było zatem nieuniknione, że Karta Litewska rozwinie ideę niepodległego państwa litewskiego, która między innymi zapewni przetrwanie narodu. Wielkim zadaniem diaspory politycznej było „niedopuszczenie do zapomnienia i pogrzebania sprawy litewskiej w wolnym świecie”.

    Czytaj więcej: Zbrodnia sowieckich represji do dziś nie została rozliczona

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Dzieje Wilna w trzech tomach

    Ponad 20 autorów Nad najnowszą „Historią Wilna” pracowało ponad 20 badaczy z Litewskiego Instytutu Historycznego. Pisząc syntezę historii miasta, starali się oni nie tylko podsumować dotychczasowe badania nad historią Wilna, ale także zaprezentować nowe osiągnięcia badawcze. Podczas prezentacji redaktorzy trzech tomów...

    LGGiRTC potwierdziło odnalezienie szczątków ks. Michała Jastrzębskiego

    Poszukiwania przywódcy wileńskich ewangelików reformowanych prowadziło Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, a inicjatywa ich rozpoczęcia wyszła od Towarzystwa Historii i Kultury Reformacji na Litwie. – W czasie, gdy pojawiła się informacja, że szczątki Michała Jastrzębskiego mogą znajdować...

    V Międzynarodowy Festiwal Sztuk „TRANS/MISIJOS Balticum 2024”

    — Docieramy z profesjonalną sztuką do małych miejscowości, nie tylko do dużych miast. Dzięki temu wymiana kulturalna, która jest jedną z głównych idei naszego festiwalu, jest bardziej widoczna — mówi organizator festiwalu, Edward Kiejzik. Szeroka geografia W tym roku festiwal rozszerzy...

    Pożegnanie lata w Rudominie: koncert, który połączył pokolenia

    „Goodbye summer party”, podobnie jak inne masowe wydarzenia organizowane przez Centrum Kultury w Rudominie zgromadziło tysiące gości. Do przyjazdu nawet z dalszych miejscowości zachęcały wspaniała pogoda i bardzo ciekawa propozycja, przygotowana przez RCK. Widownię zapełnili młodzi ludzie, świetnie bawiła...