— Choć napięcia związane z problemami niedoborów kadrowych pozostają wysokie, spowolnienie rozwoju gospodarczego nie wpłynęło jeszcze znacząco na tendencje na litewskim rynku pracy. W ciągu pierwszych trzech kwartałów 2022 r. liczba zatrudnionych systematycznie rosła, a w czwartym kwartale była o 5,5 proc. wyższa niż na koniec 2021 roku — mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Justina Zajankauskaitė, starsza ekonomistka w dziale makroekonomii i prognozowania Banku Litwy.
Współczynnik zawodowy wzrósł najbardziej
Warunki do wzrostu zatrudnienia w tak szybkim tempie zostały stworzone przez znaczny wzrost siły roboczej, na co miał wpływ wyższy poziom aktywności oraz wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym na Litwie. W trzecim kwartale 2022 r. współczynnik aktywności zawodowej wzrósł do najwyższego poziomu od rozpoczęcia publikacji danych. Choć wskazuje to na coraz bardziej użyteczny kapitał ludzki Litwy, nie pozwala jednak spodziewać się, że czynnik ten znacząco przyczyni się do dalszego wzrostu siły roboczej.
Czytaj więcej: Rośnie problem pracodawców: coraz trudniej o pracownika
Liczba pracowników wzrosła dzięki imigrantom
— Populacja w wieku produkcyjnym wzrosła głównie dzięki znacznemu wzrostowi liczby imigrantów. W okresie styczeń–listopad 2022 r. na Litwę przyjechało prawie o 52 tys. osób więcej niż tych, którzy kraj opuścili. Większość z nich to uchodźcy z Ukrainy, którzy uciekają przed wojną. W wyniku tego na litewski rynek pracy weszło 26 tys. osób, co stanowi prawie 2 proc. siły roboczej, która przyczyniła się do zmniejszenia napięć na rynku pracy — zaznacza Justina Zajankauskaitė.
Popyt na pracowników pozostaje wysoki
Na przykład w ostatnich miesiącach udział przedsiębiorstw przemysłowych i detalicznych, które zidentyfikowały niedobór pracowników jako czynnik ograniczający ich rozwój, spadł do poziomu zbliżonego do średniej długoterminowej.
Popyt na pracowników pozostaje jednak szczególnie wysoki, a w trzecim kwartale 2022 r. wskaźnik wolnych miejsc pracy nadal sięgał 1,9 proc. i pozostaje blisko historycznych szczytów odnotowanych w 2008 r. Tak wysoki popyt na pracowników prowadzi do wyjątkowo niskiego poziomu bezrobocia. Choć w trzecim kwartale 2022 r. wzrosło ono do 5,7 proc., stopa bezrobocia na Litwie pozostaje wyjątkowo niska.
Niższą stopę bezrobocia odnotowano tylko przed globalnymi kryzysami finansowymi, które miały miejsce w 2008 i 2018 r. Utrzymujący się silny popyt na pracowników i brak podaży pracowników mają znaczący wpływ na szybki wzrost płac. Natomiast malejąca liczba bezrobotnych i wysoka podaż wakatów są jednym z najważniejszych powodów wywierania większej presji na pracodawców, aby podnosili płace.
Czytaj więcej: Bezrobocie osób starszych spada najwolniej
Przeciętne wynagrodzenie pozostaje silne
Wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej pozostaje silny. W trzecim kwartale 2022 r. wynagrodzenia wzrosły w ciągu całego roku o 12,6 proc. W sektorze prywatnym płace rosły znacznie szybciej niż w sektorze publicznym, odpowiednio o 13,9 i 9,7 proc.
— Przewiduje się, że w 2023 r. nastąpi spowolnienie litewskiej gospodarki, ale nie należy oczekiwać znaczącego pogorszenia stanu rynku pracy. Ze względu na wolniejszy rozwój gospodarczy oczekuje się, że stopa bezrobocia w 2023 r. będzie wyższa, co powinno przyczynić się do zmniejszenia liczby wakatów i problemu niedoborów kadrowych. Presja na wzrost płac pozostanie jednak utrzymana, wzrost płac będzie więc kontynuowany — w 2023 r. będzie on nadal bliski dwucyfrowemu poziomowi — spodziewamy się, że płace wzrosną w przyszłym roku średnio nieco o ponad 9 proc., a bezrobocie wyniesie 6,7 proc. — mówi Justina Zajankauskaitė.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Wzrosła liczba wakatów
W porównaniu z okresem sprzed pandemii wzrosła liczba wolnych miejsc pracy w gospodarce narodowej: ich liczba jest obecnie o około 41 proc. wyższa niż średnia w 2019 r. Rozmówczyni wskazuje, że problemy z niedoborem pracowników są odczuwalne w różnych sektorach na różne sposoby.
W III kwartale 2022 r. sektory transportu, informacji i komunikacji, budownictwa wyróżniały się pod względem obfitości ofert pracy, gdzie wzrost wolnych miejsc pracy znacznie przewyższał wzrost obserwowany przed pandemią. Natomiast obecnie jest mniej wakatów w działalności rozrywkowej i rekreacyjnej niż przed pandemią.
W III kwartale 2022 r. najwyższy wskaźnik wolnych miejsc pracy odnotowano w sektorze administracji publicznej i obronności, obowiązkowym ubezpieczeniu społecznym (4,3 proc.) oraz informacyjno-komunikacyjnym (3,2 proc.).
Krzywa Beverridge’a
Zależność między stopą wolnych miejsc pracy a stopą bezrobocia jest analizowana poprzez badanie tzw. krzywej Beverridge’a, która pokazuje, że:
• Ponieważ gospodarka rozwija się w zrównoważonym tempie, na przykład w ramach swojego potencjału, bezrobocie i wolne miejsca pracy nie są stosunkowo wysokie.
• W czasie szczytu wskaźnik wolnych miejsc pracy staje się wyższy, a bezrobocie osiąga minimalny poziom i może być nawet niższe niż naturalna stopa bezrobocia. Tak więc sytuacja na rynku pracy staje się napięta ze względu na ocieplenie się sytuacji gospodarczej, tj. osobom poszukującym pracy dość łatwo ją znaleźć, ponieważ na rynku występuje znaczny niedobór pracowników.
• W okresie spowolnienia gospodarczego dynamicznie rozwijająca się gospodarka nie tylko zwiększa liczbę bezrobotnych, ale także mniej intensywnie tworzy nowe miejsca pracy. Jednak wraz z poprawą sytuacji gospodarczej równowaga między bezrobociem a poziomem wolnych miejsc pracy powraca do poprzedniej sytuacji.
„Wyższa temperatura gospodarki”
Podczas boomu na rynku gospodarczym i rynku nieruchomości wzrost wolnych miejsc pracy i niedobór pracowników wynikał głównie z sytuacji gospodarczej, czyli tzw. wyższej temperatury gospodarki. W tym czasie napięcia sięgały najgorętszego punktu — spadała liczba bezrobotnych w kraju, stopa bezrobocia była niska, a średnia wolnych miejsc pracy dla 4 kwartałów sięgała aż 2,08 proc.
— Choć i w trzecim kwartale 2022 r. ta średnia była dość wysoka (1,90 proc.) w porównaniu z 2008 r., to obecnie teoretycznie można znaleźć więcej pracowników niż w 2008 r., średnia stopa bezrobocia za IV kwartał 2008 r. wynosiła 4,2 proc., a w 2022 r. 6,1 proc. Zmiany w relacji między bezrobociem a wskaźnikami wolnych miejsc pracy pokazują więc, że choć obecnie rynek pracy jest oderwany od długoterminowego trendu, to sytuacja jest inna niż przed nadejściem światowego kryzysu finansowego, kiedy pojawiły się przejawy przegrzania gospodarki — tłumaczy Justina Zajankauskaitė, starsza ekonomistka w dziale makroekonomii i prognozowania Banku Litwy.
