— W tym roku już po raz czwarty podczas wakacji letnich będę pracowała w Połądze. Po raz pierwszy pracowałam w wieku 14 lat, sprzedawałam na plaży lody. Jak pamiętam, trudno było wtedy znaleźć pracę, pomogli znajomi. Przez dwa lata pracowałam w Połądze na ulicy Basanavičiaus — sprzedawałam tam lody, kukurydzę, wynajmowałam skutery. Zawsze otrzymywałam minimalne wynagrodzenie, ale mnie jako uczennicy to odpowiadało — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” 17-letnia Alicja.
Zbliżają się wakacje, dlatego młodzież w wieku szkolnym już teraz aktywnie poszukuje pracy sezonowej. Pracodawcom taki nowicjusz na rynku pracy pomaga zaspokoić zapotrzebowanie na krótkoterminowe prace sezonowe.
Czytaj więcej: Prace sezonowe za granicą — ile można zarobić?
Brak pracowników sezonowych
— Na szczęście zawsze trafiałam na uczciwych pracodawców, ale moi znajomi bywali oszukiwani. Pracowali bez umowy, a potem im dziękowano i nie płacono. Jeden to nawet jeszcze musiał odpracować, bo gospodarz jakoby przez niego poniósł straty. Podczas zatrudniania zawsze towarzyszy mi mama. W tym roku też planuję pojechać do pracy. Na razie tylko się rozglądam. Po raz pierwszy już w marcu dzwonił do mnie pracodawca z propozycją zatrudnienia. Podobno brakuje rąk do pracy — mówi Alicja.
Pracę można rozpocząć od 14. roku życia
Na Litwie nieletni mogą rozpocząć pracę od 14. roku życia, ale w zależności od tego, czy należą do grupy wiekowej dzieci (osoby w wieku od 14 do 16 lat), czy młodzieży (osoby w wieku od 16 do 18 lat), istnieją różne ograniczenia dotyczące charakteru ich pracy, czasu pracy i odpoczynku, bezpieczeństwa i zdrowia, a także zawarcia umowy o pracę.
Młode osoby nie mogą wykonywać wszystkich prac. Dziecko w wieku od 14 do 16 lat może wykonywać tylko lekką pracę, która odpowiada jego możliwościom fizycznym i nie ma negatywnego wpływu na bezpieczeństwo, zdrowie, rozwój fizyczny, umysłowy, moralny lub społeczny. Nieletnim zabrania się wykonywania czynności, w których ma miejsce jakikolwiek kontakt z alkoholem.
Częste naruszenia
— Do naruszeń dochodzi dosyć często. Najczęstsze są rejestrowane w miejscach, w których pracują dzieci i młodzież. Dotyczy to przede wszystkim pracy nielegalnej, zaniedbania przepisów dotyczących godzin pracy, niewypłacania wynagrodzeń, nieodpowiednich warunków pracy, nadużywania czasu pracy i odpoczynku — mówi Ieva Piličiauskaitė, kierowniczka Departamentu Prawa Pracy Państwowej Inspekcji Pracy.
Zwarcie umowy o pracę z osobą nieletnią
Nawet w przypadku osoby w wieku 14 lat praca musi być sformalizowana w umowie o pracę, w której strony zgadzają się co do minimalnych warunków, tj. funkcji pracy, wynagrodzenia za pracę i miejsca pracy, a także normy czasu pracy i reżimu czasu pracy. Tylko w ten sposób można uzyskać bezpieczeństwo zatrudnienia, które jest bardzo potrzebne, zwłaszcza w razie wypadku przy pracy.
— Zawarcie umowy o pracę dziecka wymaga pisemnej zgody jednego z rodziców lub prawnego opiekuna. Pracodawca powinien też poinformować przyszłego pracownika o tym, że powinien przedstawić zaświadczenie lekarskie wydane przez osobistą instytucję opieki zdrowotnej z wnioskiem, że dziecko nadaje się do określonej pracy, oraz wydaną w ciągu roku szkolnego pisemną zgodę na pracę szkoły, w której dziecko się uczy — mówi Ieva Piličiauskaitė.
Jak mówi, przed zatrudnieniem osoby poniżej 18. roku życia i wysłaniem jej na badania lekarskie pracodawca musi przekazać opis przewidywanych warunków pracy, wskazać możliwe zagrożenia zawodowe. Po otrzymaniu zaświadczenia lekarskiego musi kierować się zawartymi w nim wnioskami i powierzyć mu konkretną pracę, zapewnić wszelkie niezbędne środki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Umowa jest sporządzana na piśmie w dwóch identycznych egzemplarzach, z których jeden pozostaje u pracodawcy, a drugi u pracownika.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Godziny pracy nieletnich
Dzieci poza rokiem szkolnym mogą pracować do 6 godzin dziennie i 30 godzin tygodniowo. W ciągu roku szkolnego — do 12 godzin tygodniowo: do 2 godzin dziennie w dni uczęszczania do szkoły i do 6 godzin dziennie w dni wolne od szkoły. Nastolatkowie mogą pracować nie więcej niż 8 godzin dziennie i nie więcej niż 40 godzin tygodniowo wraz z czasem trwania zajęć.
Godziny zabronione
Dzieci nie mogą pracować od godziny 20 wieczorem do 6 rano, od 6 rano do 7 rano przed zajęciami. Powinny mieć co najmniej 2 dni odpoczynku w tygodniu, w miarę możliwości muszą to być dni następujące po sobie, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Dzienny nieprzerwany okres odpoczynku dzieci w ciągu 24 godzin musi wynosić co najmniej 14 godzin.
Młodzieży nie wolno pracować od 22 wieczorem do 6 rano. Musi także mieć co najmniej 2 dni odpoczynku w tygodniu, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Dzienny nieprzerwany okres odpoczynku w ciągu 24 godzin musi wynosić co najmniej 12 godzin. Pracodawcy powinni być również świadomi tego, że nie mogą wyznaczać małoletnim biernego dyżuru w pracy lub w domu, pracy w godzinach nadliczbowych i pracy w porze nocnej.
— Niezależnie od wieku pracownika praca rozpoczyna się wraz z zawarciem umowy o pracę. Tylko w ten sposób pracownik uzyskuje gwarancje zatrudnienia w razie wypadku podczas pracy lub w przypadku nieprzestrzegania przez pracodawcę warunków umowy o pracę — podkreśla Ieva Piličiauskaitė.
Bardziej szczegółowo na temat zawarcia umowy o pracę, czasu pracy dziecka lub nastolatka, czasu odpoczynku i innych kwestii młodzi ludzie, ich rodzice i pracodawcy są konsultowani przez Państwową Inspekcję Pracy w dni powszednie telefonicznie (8 5) 213 9772, pocztą elektroniczną info@vdi.lt lub na koncie VDI na Facebooku.
Czytaj więcej: Sezonowa praca nastolatków. Jakie prawa przysługują młodym?