Aktywne poszukiwanie pracy sezonowej wśród nastolatków nabiera tempa: młodzi pracownicy szukają pracy tymczasowej, aby zarobić na osobiste wydatki, spróbować swoich sił w nowej dziedzinie. Ale każdy, rozpoczynający pracę młody człowiek musi wiedzieć, co dodatkowo obowiązuje osoby poniżej 18. roku życia, dlatego „Kurier Wileński” zapytał specjalistów Wydziału Prawa Pracy Państwowej Inspekcji Pracy, jakie prawa i obowiązki mają zatrudnieni nastolatkowie.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Dzieci czy już młodzież?
„Na Litwie małoletni mogą rozpocząć pracę w wieku 14 lat, ale w zależności od tego, czy należą do grupy wiekowej dzieci czy młodzieży (od 14 do 16 lat należą do grupy wiekowej dzieci, a od 16 do 18 lat do grupy wiekowej młodzieży — przyp. redakcja) dla każdej tej grupy wiekowej są stosowane różne ograniczenia dotyczące charakteru ich pracy, czasu pracy i odpoczynku, a także zawarcia umowy o pracę” – napisano w oświadczeniu nadesłanym przez Wydział Prawa Pracy Państwowej Inspekcji Pracy.
Nawet z osobą w wieku 14 lat zatrudnienie musi być sformalizowane w umowie o pracę, w której strony umowy o pracę uzgadniają niezbędne warunki umowy o pracę. Są to m.in. funkcje pracy, płace i miejsca pracy, a także stawki czasu pracy i ustalenia dotyczące reżimu. Tylko w ten sposób uzyskuje się gwarancje pracy, które są bardzo potrzebne, zwłaszcza w razie wypadku przy pracy.
Czytaj więcej: Nowe możliwości zatrudnienia dla młodzieży podczas wakacji
Umowa wymaga zgody opiekuna
Umowa o pracę dziecka wymaga pisemnej zgody jednego z rodziców lub innego pełnomocnika dziecka zgodnie z prawem, zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez instytucję indywidualnej opieki zdrowotnej o zdolności dziecka do wykonywania określonej pracy oraz pisemnej zgody na pracę dziecka podczas roku szkolnego.
„Należy podkreślić, że dziecko może wykonywać tylko lekką pracę, która odpowiada jego możliwościom fizycznym i nie wpływa negatywnie na jego bezpieczeństwo, zdrowie, rozwój fizyczny, umysłowy, moralny czy społeczny. Osoby niepełnoletnie nie mogą również pracować, gdy mają kontakt z alkoholem w jakimkolwiek procesie (przyjęcie zamówienia, złożenie)” – zaznaczono w komunikacie.
Różne limity godzin dla dzieci i młodzieży
„Należy pamiętać, że dla młodych ludzi ważne jest, aby wiedzieć, jakie mogą być ich godziny pracy. Dzieci mogą pracować do 6 godzin dziennie i 30 godzin tygodniowo poza rokiem szkolnym. W ciągu roku szkolnego do 12 godzin tygodniowo: do 2 godzin dziennie w dni szkolne i do 6 godzin dziennie w dni wolne od zajęć” — czytamy.
„Młodzież może pracować do 8 godzin dziennie w związku z dziennym czasem trwania lekcji i do 40 godzin tygodniowo w związku z czasem trwania lekcji” — zaznacza się.
Praca dzieci jest zabroniona w wieczorowych godzinach od 20:00 do 6:00 rana oraz od 6 do 7 godziny rano przed zajęciami. Muszą być co najmniej 2 dni wolne w tygodniu, jeśli to możliwe, jeden po drugim, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Dzienny, nieprzerwany okres odpoczynku dla dzieci w okresie 24 godzin musi wynosić co najmniej 14 godzin.
Nie można pracować w nocy
Praca młodzieży jest zabroniona w godzinach od 22:00 do 6:00. „Główne naruszenia w pracy młodych pracowników najczęściej wynikają z nielegalnej pracy, godzin pracy, nieopłaconych zarobków, złych warunków pracy, nadużywania czasu pracy i odpoczynku” – podkreślono w komunikacie.
Młodzież coraz częściej wyraża chęć do pracy i w dużej mierze rodzice na to pozwalają i zachęcają ich do tego – wynika z ankiety przeprowadzonej przez Swedbank. Spośród prawie 500 ankietowanych rodziców 75 proc. twierdziło, że pozwoliłoby dzieciom w wieku 14 lat pracować latem, a dla dzieci poniżej 14 lat 23 proc. ankietowanych rodziców pozwoliłoby dzieciom pracować latem.
Dzieci poniżej 14. roku życia też, ale…
Justina Bagdanavičiūtė, ekspert instytutu finansów Swedbank, tłumaczy, jakie prawa mają dzieci pracujące oraz jakie korzyści wynikają z tej pracy. Jak zaznacza, dzieci poniżej 14. roku życia także mogą rozpocząć pracę, ale za dzieci całkowitą odpowiedzialność ponoszą rodzice lub opiekunowie. Młodzi ludzie w tym wieku mogą wykonywać drobne prace domowe i za to otrzymywać wynagrodzenie finansowe.
„Powiedzmy, że kiedy sąsiedzi wyjeżdżają na wakacje i proszą 12-latka o skoszenie trawy, najpierw muszą się na to zgodzić rodzice, a potem samo dziecko. Kiedy sąsiedzi wracają, umówione wynagrodzenie za pracę wypłacane jest rodzicom, którzy wspólnie z dzieckiem mogą decydować, jak wykorzystać pieniądze – odłożyć czy wydać na towary lub usługi. Innymi słowy, pieniądze zarabia dziecko, inicjatywa należy do niego, ale rodzicielskie pośrednictwo w takich transakcjach jest niezbędne” – tłumaczy Justina Bagdanavičiūtė.
Czytaj więcej: Młodzież nie widzi sensu w oszczędzaniu na starość
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Najlepsza praca — rozwijająca
Specjalistka poleca twórczo spojrzeć na pracę dla dzieci i młodzieży – latem nie trzeba pracować jako kelner lub sprzedawać wczasowiczom kwas. Dzieci mogą również wykorzystywać swoje talenty, zdolności lub hobby: występować w reklamach, bawić się w teatrze, tworzyć internetowe projekty. Dzielić się również wiedzą poprzez korepetycje, pisanie, programowanie, usługi fotograficzne.
„Radziłabym zachęcać młodych ludzi do spróbowania swoich sił na rynku pracy, ponieważ to doświadczenie jest przydatne pod wieloma względami. Przede wszystkim praca pomaga zapoznać się z pieniędzmi – ile trzeba oddać sił i czasu, żeby je zarobić. Takie doświadczenie jest przydatne, ponieważ pieniądze, które zarabiają sami nastolatkowie, są zazwyczaj bardziej cenione przez nich i stają się świetnym narzędziem do nauki planowania budżetu, wydawania i oszczędzania pieniędzy” – radzi Bagdanavičiūtė.
Nie odbierać pieniędzy, ale radzić
Rodzice mogą doradzić, gdzie wykorzystać te środki, ale bardzo ważne jest, aby zarobione pieniądze pozostały przy nastolatku i by ostateczna decyzja, gdzie wydać pieniądze, należała do niego. W ten sposób młodzi ludzie nauczą się właściwie zarządzać swoim budżetem i zdobędą niezbędne do tego umiejętności.
Z drugiej strony, praca jest ważna nie tylko ze względu na zarabianie pieniędzy, ale także możliwości rozwijania swoich umiejętności i cech osobistych.
Podczas pracy młodzież rozwija świadomość rynku pracy – jaki jest zakres odpowiedzialności, jakie są obowiązki, ile trzeba się natrudzić. W tym samym czasie doskonalą się i relacje międzyludzkie – młodzi uczą się komunikować z klientami, współpracownikami, kierownikami. Wreszcie, rozwijają umiejętność radzenia sobie z emocjami, kiedy ogarnia zmęczenie, zniechęcenie czy coś się nie udaje.
„Praca może być też świetną okazją do „wypróbowania” zawodu marzeń, spróbowania pracy w ulubionej firmie lub u kogoś, czyimi śladami chciałoby się podążać w przyszłości. Jeśli szukasz doświadczenia, czasami nie trzeba nawet oczekiwać nagrody – idealne dla młodych ludzi są wolontariat lub praktyka” – podkreśliła Justina Bagdanavičiūtė, ekspert instytutu finansów Swedbank.
Czytaj więcej: Stawiamy na aktywizację przedsiębiorczości litewskich Polaków