W ostatnią niedzielę września każdego roku obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. Niekiedy te obchody są rozszerzane na cały tydzień. Głównym celem ustanowionego w 1958 r. święta jest zwrócenie uwagi na prawa i osiągnięcia, a także problemy i trudności, z jakimi zmagają się na co dzień osoby niesłyszące.
Czytaj więcej: Olga Kovzan: „Ludziom się wydaje, że głuchy usłyszy, jak głośniej krzykniesz”
Co jest potrzebne głuchym
– Według statystyki na Litwie mieszka 6 tys. osób głuchych i ok. 40 tys. osób niedosłyszących. W porównaniu z innymi państwami sytuacja osób głuchych na Litwie polepsza się. W wielu miejscach tworzone są warunki, by osoby głuche mogły czuć tam się dobrze. Bardzo się cieszymy, że od 1 lipca 2020 r. dostępna jest aplikacja mobilna w ramach linii ogólnej pomocy 112 dla osób głuchych. Od tego czasu osoby głuche nie mają problemu z wezwaniem pomocy. To im naprawdę polepszyło życie – mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Kęstutis Vaišnoras, były prezydent, a obecnie członek Zarządu Litewskiego Stowarzyszenia Osób Głuchych.
Aplikacja ta została stworzona specjalnie z myślą o osobach z niepełnosprawnością. Dzięki niej osoba niesłysząca może się połączyć ze służbą nagłej pomocy 112 za pośrednictwem wideo na żywo, a także za pomocą aplikacji komunikować się pisemnie z ratownikami i powiadomić w ten sposób o powstałym zagrożeniu dla zdrowia i życia, wywołać policję, pogotowie i strażaków. Aplikacja wykorzystuje też systemy nawigacyjne, dlatego pozwala w dość dokładny sposób wskazać miejsce przebywania zgłaszającej się o pomoc osoby.
– Z kolei co dotyczy kształcenia osób głuchych, to tutaj jest mnóstwo wezwań. Według planów rządu osoby głuche i niedosłyszące będą mogły uczyć się w zwykłych szkołach. Ale nie uważam tego za dobry pomysł, nie wyobrażam sobie tego, jak będą się odbywały lekcje, na których wśród uczniów będą osoby posługujące się tylko językiem migowym. Obecnie działają centra edukacyjne dla osób głuchych i słabo słyszących w Wilnie, Kownie i Poniewieżu. Tymczasem gdy dzieci głuche będą mogły uczęszczać do zwykłych szkół, to obawiam się, że rodzice dzieci słyszących nie będą chcieli oddawać dziecka do takiej szkoły. Nie wiadomo też, co będzie z centrami edukacyjnymi dla osób głuchych i słabo słyszących. W niektórych państwach zamykano szkoły dla osób głuchych i próbowano kształcić takie dzieci w zwykłych szkołach. Ale po kilku latach znowu otwierano specjalne szkoły dla dzieci głuchych – opowiada Kęstutis Vaišnoras.
Nowe przepisy od nowego roku
W 2024 r. wejdą w życie zmiany w ustawie o integracji społecznej osób niepełnosprawnych. Zwiększy się dostępność usług, pomocy i informacji dla osób niepełnosprawnych, w tym niedosłyszących, a zindywidualizowana pomoc i usługi będą świadczone szybciej.
Minister opieki socjalnej i pracy Monika Navickienė zapewnia, że rząd dużo uwagi poświęca rozwiązaniom, które zmieniają codzienne życie osób niepełnosprawnych, ich możliwości zdobycia pracy, uczestnictwa w życiu społecznym i bycia jego pełnoprawnymi członkami. Jednym z ważnych aspektów integracji społecznej osób niepełnosprawnych jest dostępność informacji.
Według Ministerstwa Opieki Socjalnej i Pracy od początku przyszłego roku instytucje państwowe i samorządowe będą musiały udzielać osobie niepełnosprawnej informacji w sposób dla niej zrozumiały, np. w litewskim języku migowym, języku łatwym do zrozumienia dla osób z niepełnosprawnością psychospołeczną lub intelektualną, alfabecie Braille’a lub w formach alternatywnych.
– Osoby głuche i niedosłyszące mają problem jedynie w tym, że nie mogą rozmawiać, ale za to mają lepiej rozwinięty zmysł wzroku, dlatego są dobrymi i bezpiecznymi kierowcami. Niestety, nasze społeczeństwo nie zawsze akceptuje ludzi, którzy mają jakieś wady zdrowotne. Osobom mającym problem ze słuchem jest bardzo trudno znaleźć pracę, chociaż tak naprawdę nie są gorszymi pracownikami od osób słyszących – ubolewa Kęstutis Vaišnoras.
Problemy ze znalezieniem pracy
Kęstutis Vaišnoras wielokrotnie osobiście pomagał osobom głuchym znaleźć pracę. Gdy dzwonił do potencjalnego pracodawcy i mówił o tym, co dana osoba może robić, jakie ma wykształcenie, to z początku wszystko robiło dobre wrażenie. Ale gdy tylko pracodawca usłyszał, że jest to osoba niesłysząca, to od razu deklarował, że miejsce pracy jest już zajęte albo że po prostu taka osoba im nie pasuje, bo pracodawca nie wyobrażał sobie sposobu, w jaki można się z nią porozumiewać.
– Przecież to, co osoba głucha powinna wykonać, można napisać na kartce papieru, tak właśnie im mówiłem. Odpowiedzi bywały różne – niektórzy nawet mówili, że nie mają papieru albo że… nie umieją pisać. Były przypadki, gdy osoba głucha pracująca w jakimś zakładzie miała problemy z alkoholem; wtedy pracodawca zapowiadał, że już nigdy nie przyjmie do pracy osoby głuchej… Tak jakby wszyscy, którzy mają problem ze słuchem, mieli również problem z alkoholizmem – zżyma się Kęstutis Vaišnoras z Litewskiego Stowarzyszenia Osób Głuchych.
Społeczność głuchych na Litwie
Przyczyn głuchoty jest wiele. Bywa głuchota wrodzona – występuje już od urodzenia i może być spowodowana wadami genetycznymi lub nieprawidłowościami w rozwoju ucha w okresie prenatalnym. Zdarza się, że rodzice słyszą, a dziecko rodzi się głuche.
Z kolei głuchota nabyta rozwija się w ciągu życia, najczęściej na skutek: urazu, infekcji ucha, narażenia na hałas, używania ototoksycznych leków lub starzenia się. Bywają takie wypadki, gdy człowiek z rana budzi się i nie słyszy, chociaż dotąd miał doskonały słuch.
W kraju brakuje litewskich tłumaczy migowych. Średnio szkoli się tylko dziesięciu takich specjalistów rocznie, podczas gdy na Litwie jest ok. 6 tys. osób głuchych.
Język migowy jest systemem komunikacji, w którym słowa są wyrażane poprzez ruchy rąk, twarzy i ciała. Język migowy jest używany przez osoby niesłyszące lub niedosłyszące, a także przez osoby słyszące, które chcą się porozumiewać z osobami niesłyszącymi. Język migowy jest różny w różnych krajach i jest używany głównie przez osoby niesłyszące w danym kraju.
W 1995 r., kiedy rząd litewski uznał język migowy za język ojczysty głuchych, dzieci niesłyszące zostały oficjalnie uznane za dwujęzyczne, a oba języki uzyskały równy status w procesie edukacyjnym. Język litewski i litewski język migowy są językami równoważnymi.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 38 (110) 23-29/09/2023