Członek sejmowego Komitetu Oświaty i Nauki socjaldemokrata Darius Jakavičius oświadczył, w rozmowie z LRT, że Litwa może zrezygnować z języka rosyjskiego, jako drugiego obcego, od 1 września 2026 r. Wiceminister oświaty, nauki i sportu Jonas Petkevičius sądzi, że automatyczna rezygnacja z języka rosyjskiego nie jest wcale łatwa. „Co z tego, że zrezygnujemy z języka rosyjskiego, jeśli nie mamy czym go zastąpić? A dzieci zgodnie z programem muszą uczyć się drugiego języka obcego. Dlatego patrząc kompleksowo i prowadząc dyskusję społeczną, naprawdę potrzebne jest ogólne rozwiązanie tej kwestii” – powiedział wiceminister. Dodając: „Z pewnością będziemy prowadzić dyskusje, ale musimy wdrażać to rozwiązanie w sposób kompleksowy, bo nie chodzi tylko o wybór języka, ale także o nauczycieli. Jeśli naprawdę będzie większy wybór innych języków, musimy zapewnić, że będą dostępni specjaliści”.
Likwidacja szkół
Pojawiły się też głosy domagające się całkowitej likwidacji szkół z rosyjskim językiem nauczania. Na przykład lider Narodowego Zjednoczenia, poseł na Sejm RL Vytautas Sinica uważa, że językiem wykładowym w szkołach może być tylko język państwowy. „Nasze ugrupowanie, od jego powołania, ciągle powtarza, że nie mogą egzystować nie tylko państwowe rosyjskojęzyczne szkoły, ale w ogóle wszystkie nauczające w innym języku” – napisał w jednym ze swych tekstów poseł.
Minister oświaty, nauki i sportu Raminta Popovienė uważa jednak, że likwidacja rosyjskojęzycznych szkół jest sprzeczna z ustawą zasadniczą. „Obecnie nie możemy o tym rozmawiać, ponieważ Konstytucja, a także ustawa o oświacie, wyraźnie zobowiązują nas do zapewnienia przedstawicielom mniejszości narodowych możliwości nauki zgodnie z ich programami edukacyjnymi” – oświadczyła polityk.
| Fot. Žygimantas Gedvila, ELTA
Trudne zadanie
Język rosyjski jako drugi język obcy wykładany jest też w wielu szkołach polskich na Litwie. Politolog Andrzej Pukszto uważa, że jednym z rozwiązań i narzędzi w walce z rusyfikacją polskiej społeczności byłoby zostawienie w polskich szkołach tylko jednego języka obcego.
– Moim zdaniem nauka aż czterech języków, w szkołach polskiej mniejszości narodowej na Litwie, jest zadaniem trochę na wyrost. Dobrze opanować polski, litewski, angielski plus drugi obcy jest trochę poza możliwościami szkoły podstawowej i średniej. Aczkolwiek czymś oczywistym wydaje się sięganie po języki Unii Europejskiej, czego polskie szkoły na Litwie nie robią. Nie ma tam wyboru. To jest zła sytuacja, ponieważ zawsze musi być wybór – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” politolog i historyk z Uniwersytetu Witolda Wielkiego dr doc. Andrzej Pukszto.
Zdaniem rozmówcy język rosyjski w szkołach polskich na Litwie na ucznia spada „trochę z przymusu”. – To jest możliwe do zrobienia. W Wilnie działa sporo ambasad, które są skłonne do pomagania w tej kwestii szkołom. Niestety szkoły polskie idą tą najprostszą drogą. Jest sporo nauczycieli języka rosyjskiego i ci nauczyciele prowadzą lekcje. Powtórzę się – sytuacja jest niedobra. Więc albo trzeba zostawić w tych szkołach tylko jeden obcy, co moim zdaniem miałoby prawo bytu, ponieważ uczniowie i tak startują z trzema językami. Albo musi ma być normalny wybór. Chociaż tego dokonać będzie bardzo trudno. Polskie szkoły zazwyczaj są nieduże. Dyrektorzy tych placówek nie mają tyle zasobów, aby uczniom stworzyć normalny wybór. Na takiej zasadzie, że część idzie na rosyjski, a druga na francuski – oświadcza Pukszto.
Rosyjskojęzyczny dziennikarz z Kłajpedy Denis Kishinevskiy sądzi, że społeczna dyskusja dotycząca rosyjskojęzycznych szkół z czasem będzie się tylko nasilała. Część polityków już teraz postuluje likwidację rosyjskojęzycznych szkół. – Na razie obecna koalicja rządząca, na czele z socjaldemokratami, przeciwstawia się takim pomysłom. Tym niemniej presja jest duża, dlatego sądzę, że w pewnym momencie będzie trzeba z czegoś zrezygnować – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” dziennikarz. Jego zdaniem rezygnacja z języka rosyjskiego, jako drugiego obcego, wygląda na najbardziej prawdopodobny scenariusz.
Spada popularność języka rosyjskiego
Tymczasem w szkołach na Litwie systematycznie spada popularność języka rosyjskiego jako drugiego obcego. W ciągu czterech ostatnich lat prawie dwukrotnie zmniejszyła się ilość chętnych uczenia się języka rosyjskiego.
Z danych resortu oświaty wynika, że w roku szkolnym 2021/2022 język rosyjski jako drugi język obcy wybrało 76,4 proc. uczniów klas szóstych, w 2022/2023 – 68,4 proc., w 2023/2024 – 54 proc., natomiast w roku szkolnym 2024/2025 rosyjski wybrało 43,5 proc. uczniów klas szóstych.
Reakcja departamentu
Departament Mniejszości Narodowych w ubiegłym tygodniu wydał oświadczenie dotyczące używania języka rosyjskiego w przestrzeni publicznej. „W odpowiedzi na ostatnie wypowiedzi przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i mediów dotyczące używania języka rosyjskiego w przestrzeni publicznej, Departament Mniejszości Narodowych przy Rządzie Republiki Litewskiej zwraca uwagę, że język rosyjski jest nie tylko językiem obcokrajowców, którzy przybyli na Litwę i uzyskali pozwolenie na pobyt, ale także językiem ojczystym rosyjskiej mniejszości narodowej mieszkającej na Litwie” – czytamy w oświadczeniu.
Mniejszość rosyjska jest drugą po Polakach największą mniejszością narodową na Litwie. W powszechnym spisie ludności z roku 2021 około 141 tys. mieszkańców Litwy zadeklarowało rosyjską narodowość.