„Warsztaty były naprawdę wyjątkowe. W Ławaryszkach dominuje język polski, więc nasza ekipa musiała szybko się dostosować i żonglować językami litewskim, polskim i angielskim. A gdy brakowało słów — rysowaliśmy albo nawet odgrywaliśmy scenki. Najlepszymi tłumaczami były same dzieci, a ostatniego dnia działały już jak profesjonaliści. Błędy językowe nie przeszkadzały — stawały się źródłem śmiechu, a śmiech — nową wiedzą o majsterkowaniu. Dzieci poprawiały naszą wymowę, a my uczyliśmy się nowych słów. Tak powstał wspólny język, w którym »gulsčiukas” i »piła” trafiły do wspólnego słownika” — opowiadała wolontariuszka Gabija.
Sześć etapów
Metoda KAD opiera się na sześciu etapach: wycieczce prowadzonej przez dzieci i zbieraniu pomysłów, rysowaniu, tworzeniu makiet, projektowaniu, budowie oraz wspólnym święcie z rodzicami. Wszystko odbywa się razem z dziećmi — każdy etap pomaga im wyrażać swoje pomysły, zrozumieć przestrzeń, pracować w zespole i zobaczyć, jak marzenia stają się rzeczywistością.
Dzieci z Ławaryszek nie tylko oprowadzały nas po okolicy, ale też wybrały trzy miejsca, w których chciałyby zrealizować bardzo konkretne marzenia: więcej cienia i miejsc do siedzenia, ochrona przed deszczem, huśtawki i… lodówka z nieskończoną ilością przekąsek i lemoniady. Po narysowaniu swoich pomysłów i stworzeniu makiet, dzieci głosowały na zwycięski projekt.
Aż 10 głosów zdobyła przestrzeń w lesie, a strefy przy stadionie i boisku do siatkówki otrzymały po 5 głosów. Architekci warsztatów przedstawili dzieciom ostateczny szkic wspólnego pomysłu — domku. Projekt został zaprezentowany staroście Ławaryszek, który pochwalił dzieci za zaangażowanie i poczęstował je słodkościami.
Domek w „Sasoniku”
Las, w którym odbywały się warsztaty, nazywany jest przez lokalnych mieszkańców „Sasonik”. Nazwa ta pochodzi od polskiego słowa „sosna” i stała się nazwą nowej ulicy. Domek otrzymał numer, a tabliczki z nazwą ulicy w języku litewskim i polskim dzieci samodzielnie pomalowały sprayem. Tak powstała nazwa projektu — „ul. Sasonikų 2”.
W przerwach między budową dwupiętrowego domku w cieniu drzew znalazł się również czas na wieczór kulturalny. Wolontariusze, dzieci i rodzice balansowali na linie rozwieszonej między sosnami, malowali szablony, uczestniczyli w lekcji tańca bachata.
Czwartego dnia prace budowlane nabrały tempa — dzieci i wolontariusze, podzieleni na grupy do szlifowania, cięcia, skręcania i dekorowania, działali jak szwajcarski zegarek. W proces naturalnie włączyli się też rodzice. Wieczorem domkowi brakowało już tylko ostatnich szlifów.
W ostatni dzień projektu wspólny zespół dzieci, rodziców i wolontariuszy zbudował ławki, wyszlifował całą konstrukcję, stworzył i zawiesił kolorowe flagi oraz uporządkował otoczenie.
| Fot. Kristina Janulaitytė
Symboliczny chrzest deszczem
Obiekt powstał z dziecięcych marzeń odzwierciedlających ich codzienne potrzeby. Na parterze domku znajduje się przestronny taras z ławką, na piętrze — bezpieczny taras. To miejsce do odpoczynku, obserwacji, zabawy, schronienia przed słońcem lub deszczem. Przestrzeń do bycia razem.
Na uroczystości otwarcia, która zgromadziła społeczność Ławaryszek, rozbrzmiały podziękowania i śmiech, a projekt został symbolicznie ochrzczony przez gwałtowny deszcz.
Bardzo ważną częścią metody KAD są refleksje. Każdego wieczoru wolontariusze dzielili się tym, co ich poruszyło, ucieszyło lub zmęczyło. Dzienniki pełne są zabawnych wspomnień — od dzieci łowiących ryby w rzece na przynętę z papierków po cukierkach po porwane spodnie. Nie brakuje też głębokich przeżyć.
„Kiedy dziewczynki wróciły wieczorem na budowę i samodzielnie zaczęły ciąć, skręcać i szlifować — zrozumiałam, że wyniosą stąd ogromne i bezcenne doświadczenie oraz wiedzę” — dzieliła się Gabija. Wolontariuszka i psycholożka Valdonė wspominała: „Musiałam przeprowadzić mediację dla skłóconej pary dzieci w lesie w trzech językach. Osiągnęłam nowy poziom w mojej karierze zawodowej jako psycholożka”.
O mobilnych warsztatach architektury (KAD)
Edukacyjny projekt architektoniczny i twórcze warsztaty KAD:MIESTELIAI odbywają się latem w różnych litewskich wsiach, gdzie brakuje zajęć dla dzieci i młodzieży oraz jakościowych przestrzeni publicznych. Lokalna młodzież i dzieci, wspólnie z przyjeżdżającymi na pięć dni wolontariuszami, tworzą i budują trwałe projekty architektoniczne lub artystyczne, które promują integrację i komunikację.
Celem projektu jest zwrócenie uwagi na otaczające nas na co dzień środowisko oraz pokazanie, że jego pielęgnacja może być interesującym i angażującym zajęciem, które nie wymaga dużych nakładów. KAD:MIESTELIAI zachęca dzieci i młodzież do aktywnego uczestnictwa w tworzeniu swojej przestrzeni, wspiera działania wspólnotowe i obywatelskie, zaprasza do wspólnej realizacji pomysłów w przestrzeniach publicznych.
Projekt realizowany jest przez VšĮ „Architektūra ir žmonės”. Projekt finansowany przez Litewską Radę Kultury. Partnerzy projektu: British Council, Katedra Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie, Wspólnota mieszkańców Ławaryszek, Filia Centrum Kultury w Rudominie w Ławaryszkach, Gimnazjum im. Stefana Batorego w Ławaryszkach, starostwo i mieszkańcy Ławaryszek: H. Petrusevič, P. Petrusevič i O. Jarošienė.
Krystyna Małyszko