Pod koniec lat 80. XX w. rozpoczęło się litewskie odrodzenie narodowe, które doprowadziło do odzyskania przez Litwę niepodległości po 50 latach okupacji. Równolegle z litewskim odrodzeniem rozpoczęło się polskie odrodzenie narodowe na Litwie.
Powstanie i współpraca z partnerami w Polsce
Lata 90. to czas, kiedy powstawały liczne polskie organizacje społeczne oraz branżowe. 12 sierpnia 1996 r. zostało oficjalnie zarejestrowane Stowarzyszenie Techników i Inżynierów Polskich na Litwie. Grupa inicjatywna powstała kilka miesięcy wcześniej. Inicjatywa zawiązała się w wileńskim Zakładzie Aparatury Paliwowej, w którym Polacy stanowili jedną trzecią pracowników. Celem organizacji było z jednej strony zrzeszenie inteligencji technicznej narodowości polskiej na Litwie, z drugiej — szerzenie kultury technicznej w społeczności polskiej na Litwie. Pierwszym prezesem organizacji został zmarły w roku ubiegłym Jan Andrzejewski. W latach następnych funkcję prezesa pełnili m.in.: Jan Hermanowicz, Wiesław Piontek oraz Robert Niewiadomski.
Pierwszą konferencję naukową stowarzyszenie zorganizowało w 1997 r. Dwa lata później organizacja podpisała umowy o współpracy z partnerami w Polsce. Z każdym rokiem stowarzyszenie nabywa nowych partnerów. W roku 2024 została podpisana umowa o współpracy ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich.
„Podpisanie porozumienia o współpracy jest znaczącym krokiem na rzecz zacieśniania relacji pomiędzy przedstawicielami świata techniki w obu krajach. Strony wyraziły przekonanie, że współpraca przybliży poznanie specyfiki i przyczyni się do rozwoju sektora inżynierii i techniki, tak w Polsce, jak i na Litwie” — czytamy w oficjalnym oświadczeniu.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Przewodnictwo w Europie
W 2026 r. stowarzyszenie będzie obchodziło jubileusz 30-lecia swego istnienia.
— Teraz nasze stowarzyszenie przewodniczy Europejskiej Federacji Polonijnych Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych. Nasze przewodnictwo potrwa do końca października. W końcu października odbędzie się w Wilnie walne zebranie federacji — informuje „Kurier Wileński” Józef Wasilewski, prezes Stowarzyszenia Techników i Inżynierów Polskich na Litwie.
Organizacja do Europejskiej Federacji Polonijnych Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych należy od 2005 r. W skład federacji wchodzą także polskie organizacje inżynieryjno-techniczne z Niemiec, Austrii, Francji oraz Wielkiej Brytanii.
Patronat nad gimnazjum
Stowarzyszenie liczy obecnie ok. 80 osób, jednak jak podkreśla nasz rozmówca, nie wszyscy z racji podeszłego wieku biorą czynny udział w działalności. Jednym z celów organizacji jest zainteresowanie młodych Polaków myślą inżynieryjną oraz techniczną.
— Nasza organizacja patronuje wileńskiemu Gimnazjum Inżynieryjnemu im. Joachima Lelewela. Co dwa lata organizuje konkursy dla uczniów, dla tych, którzy w przyszłości chcą zostać inżynierami. W ubiegłym roku zorganizowaliśmy wycieczkę dla uczniów gimnazjum. Pokazaliśmy im odcinek kolei wąskotorowej Święciany-Poniewież, która obchodziła 125-lecie, a teraz jest wpisana na listę dziedzictwa kulturowego. Po wyjeździe zapoznawczym uczniowie musieli napisać wypracowanie na ten temat — przekazuje Wasilewski.
Stowarzyszenie uczestniczy również w organizacji konferencji naukowych.
— W lutym mieliśmy konferencję poświęconą LED w światłowodach i świetlówkach. Nie wszyscy wiedzą, że na Litwie działa firma produkująca LED świetlówki. 90 proc. ich produkcji jest eksportowana do krajów europejskich. W dniach 6-9 czerwca nasza organizacja była na Światowym Zjeździe Inżynierów Polonijnych. Staramy się działać w miarę swych możliwości. Co kilka miesięcy organizujemy lub uczestniczymy w określonych wydarzeniach — przekazuje prezes stowarzyszenia.
Pomocne kontakty
Stowarzyszenie organizuje nie tylko wydarzenia bezpośrednio powiązane ze statutową działalnością organizacji. Przykładowo w 2020 r. zorganizowało konferencję historyczną dotyczącą osoby świętego Kościoła rzymskokatolickiego Rafała Kalinowskiego, który jest patronem organizacji. „Św. Rafał Kalinowski to wybitna postać, którą łączy Polskę i Litwę” — mówił przed pięcioma laty ówczesny prezes Robert Niewiadomski.
Współpraca oraz spotkania ze swymi kolegami z innych krajów, jak zaznacza rozmówca, jest bardzo potrzebna.
— Kontakty zawsze pomagają. Przykładowo moja działalność zawodowa jest ściśle powiązana z Polską. Od 26 lat jest przedstawicielem kilku polskich zakładów na Litwie. W ciągu tego okresu przywieźliśmy towar wart kilkaset milionów złotych — podkreśla Józef Wasilewski.
Stowarzyszenie Techników i Inżynierów Polskich na Litwie ma własne koło w strukturach Związku Polaków na Litwie. Od 2006 r. wspólnie z dziennikiem „Kurier Wileński” organizuje konkurs „Inżynier Roku”. Pierwszym laureatem nagrody został kierownik centrum technicznego litewskiego radia i telewizji (LRT) Mieczysław Buzan.
Czytaj więcej: Jubileusz 20-lecia Stowarzyszenia Techników i Inżynierów Polskich na Litwie