W Szydłowie (Šiluva) trwa oktawa odpustów maryjnych. Jest to szczególne święto wiernych, w szczególnym dla nich miejscu. Miejsca prawdopodobnie pierwszego w Europie objawienia Najświętszej Maryi Panny, miejsca wielu nawróceń i cudownych uzdrowień, a przede wszystkim miejsca przetrwania wiary katolickiej.
Zniszczona przez kalwinizm niebawem za wstawiennictwem Najświętszej Maryi Panny powstała z nicestwa. Przetrwała zakazy i represje carskie. Pokonała hydrę sowiecką, by „pokój religijny i społeczny” na wieki zapanował „tam, gdzie spustoszenia siała nienawiść”.
„Pomóż narodowi litewskiemu, by bolesne doświadczenia przeszłości zmienił w radosną przyszłość: tam, gdzie wierzący doświadczali krzywd, teraz niech zapanuje pokój religijny i społeczny, gdzie panoszyła się nienawiść, tam niech zapanuje wielkoduszność, niech wspólny język i wzajemne zaufanie znajdą miejsce tam, gdzie spustoszenie siała nienawiść” — te słowa papieża Jana Pawła II, który w 1993 roku odwiedził Szydłowo i modlił się tam do Matki Bożej, jak najbardziej odzwierciedlają przeszłość tego miejsca i regionu.
Słowa te też brzmią, jako przestroga na przyszłość, zwłaszcza w kontekście niepokojących wydarzeń, które dzieją się tuż obok nas. Dlatego wierni od wieków co roku we wrześniu podążając do Szydłowa, zanoszą przed tamtejszy cudowny Matki Boskiej swoje modlitwy i błagania o łaskę Bożą, o nawrócenie, o uzdrowienie oraz o pokój.
Każdego roku bowiem, 8 września, w Szydłowie rozpoczyna się oktawa odpustowa. Jej poszczególne dni są poświęcone wojsku, policji, pracownikom ochrony zdrowia, instytucjom Kościoła, rodzinom, dzieciom i młodzieży, chorym i opiekującym się chorymi. Dziś też emigrantom, politykom, pracownikom oświaty. Podczas oktawy prowadzone są katechezy. Tegoroczne odpusty maryjne poprzedził dzień św. Jana Pawła II, podczas którego pielgrzymi i mieszkańcy Szydłowa i okolicznych miejscowości modlili się o wstawiennictwo świętego o Miłosierdzie Boże i dziękowali za przykład wiary.
Kulminacją oktawy tradycyjnie jest 13 września, zwanym Dniem Maryi.
W tym dniu, jak każdego miesiąca, pielgrzymi zanoszą swoje modlitwy o orędownictwo Najświętszej Maryi Panny. W tym roku będzie to też Dzień Rodzin.
W czasie maryjnego odpustu do sanktuarium w Szydłowie przybywa co roku kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów.
Źródła przedwojenne podają, że w tamtym okresie do sanktuarium pielgrzymowało ponad 100 tys. pątników. Również we wcześniejszym okresie Szydłowo było znanym sanktuarium nie tylko na Litwie. Przybywały tu pielgrzymki z całego regionu, również z Prus. Tradycja odpustowa zrodziła się tu jeszcze przed cudownym objawieniem maryjnym. Nie potrafiły ją zniszczyć ani carskie, ani komunistyczne represje i ograniczenia. W okresie sowieckim były zwłaszcza wyrafinowane, bo w czasie odpustu sowieci blokowali dojazdy do Szydłowa, a gdy pielgrzymi przedostawali się do sanktuarium przez okoliczne lasy, użyto wojska, które w lasach urządzało swoje poligony. Ale i te represje nie powstrzymywały wiernych podążających przed oblicze Matki Boskiej. Dlatego w 1979 roku sowieci sięgnęli po najbardziej przewrotny sposób odseparowania Szydłowa od świata i wiernych – w okresie odpustów maryjnych ogłoszono fałszywy pomór świń i całkowicie zablokowano drogi prowadzące do miasteczka. Sowieci usunęli też sprzed kościoła figurę Matki Bożej, a w jej miejscu postawili pomnik „Poległym za władzę radziecką mieszkańcom Szydłowa”.
Szydłów jednak pozostawał najważniejszym centrum duchowym, które też miało ogromny wpływ na rozwój nurtów odrodzenia państwa litewskiego, których tradycja wiodła się jeszcze z okresu carskich zakazów drukowania alfabetem łacińskim.
Po okresie Litwy sowieckiej ośrodek maryjny w Szydłowie w pełni się odrodził, aczkolwiek jeszcze w 1976 r. papież Paweł VI nadał miejscowemu kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. Z kolei 8 września 1991 r. kard. Vincentas Sladkevičius i przewodniczący Sejmu Restytucyjnego Vytautas Landsbergis podpisali akt zawierzenia Litwy opiece Matki Bożej.
Niebawem sanktuarium maryjne odwiedził papież Jan Paweł II. Przybył do Szydłowa w przeddzień odpustów 7 września 1993 roku podczas swej wizyty do krajów bałtyckich. 10 lat później, podczas wrześniowych uroczystości w roku 2003, w rocznicę wizyty Ojca Świętego, arcybiskup kowieński Sigitas Tamkevičius pobłogosławił specjalnie zbudowane centrum formacji duchowej – Dom Jana Pawła II.
Z kolei w 15. rocznicę pielgrzymki św. Jana Pawła II na Litwę na placu przed szydłowiecką bazyliką stanął pomnik Papieża-Polaka, jeden z nielicznych na Litwie. Dlatego Szydłowo dziś to nie tylko tradycyjny ośrodek maryjny, ale też centrum św. Jana Pawła II.
Sanktuarium w Szydłowie stało się centrum maryjnym Litwy już w XVII wieku. Dziś często niesłusznie nazywane Żmudzkim Lourdes. Ponieważ objawienie Najświętszej Maryi Panny przy grocie Massabielle wydarzyło się 11 lutego 1858 r., gdy tymczasem szydłowieckim pastuszkom postać Matki Boskiej objawiła się 200 lat wcześniej. Prawdopodobnie było to pierwsze objawienie maryjne w Europie, a na pewno pierwsze, kiedy Matka Boska zwróciła się do osoby wyznania niekatolickiego.
Legenda głosi, że w 1608 roku miejscowi pastuszkowie, pasący bydło na łąkach pokościelnych, zobaczyli na kamieniu płaczącą kobietę z dzieckiem. Powiadomili o tym kalwińskiego katechetę Mikołaja Fierasa, ten zaś miejscowego nauczyciela Salomona Grodzkiego. Mężczyźni zapytali kobietę, dlaczego płacze. W odpowiedzi usłyszeli jej słowa: „Był czas, kiedy tu mój kochany Syn był uwielbiany przez mój lud, ale teraz ludzie orzą i zasiewają tę ziemię”. Po czym kobieta z dzieckiem zniknęła.
Interpretując jej słowa, jeden z mieszkańców Szydłowa przypomniał sobie, że w miejscu kamienia stał kiedyś kościół katolicki i ostatni jego proboszcz ks. Jan Hołubko zakopał kościelne kosztowności i dokumenty fundacyjne. O objawieniu zawiadomiono Kurię biskupią, która do Szydłowa wysłała ks. Jana Kozakiewicza. Koło kamienia odkopano skrzynię i m. in. znaleziono w niej obraz Maryi z Dzieciątkiem.
Dzięki odnalezionym dokumentom Kościół w 1622 r. wygrał w sądzie sprawę o zwrot własności katolikom. Wkrótce na miejscu starego kościoła zbudowano małą, drewnianą świątynię oraz odnowiono tradycję świąt odpustowych. W 1786 roku poświęcony został nowy, murowany kościół, który przetrwał do dziś.
Bazylika Narodzenia NMP jest jednym z najpiękniejszych kościołów późnego baroku na Litwie. Autorem wewnętrznej dekoracji kościoła był Tomasz Podgajski. Jego dzieło bez większych zmian zachowało się do dziś. W bocznej kaplicy bazyliki wystawiona została żelazna skrzynia, znaleziona po objawieniu się Najświętszej Maryi Panny.
Z kolei na miejscu objawienia zbudowana została kaplica z 40-metrową wieżą centralną. Zaprojektował ją Antoni Wiwulski, autor pomnika Trzech Krzyży w Wilnie. W fundament ołtarza kaplicy został wbudowany kamień, na którym miało miejsce objawienie Najświętszej Maryi Panny.
Szydłowo (Šiluva) obok wileńskiej Ostrej Bramy, jest dziś jednym z najważniejszych centrów pielgrzymkowych na Litwie, słynącym w Europie z najstarszej tradycji świętowania odpustów Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. To tutaj częste są nawrócenia, a modlący się do Matki Boskiej doświadczają cudownych uzdrowień i odnowy duchowej.
Świadectwa tego zbierał ks. Eduardas Simaška, który przez sowieckie władze był skazany na 10 lat łagrów. W 1986 r. trafił on do Szydłowa i zaczął zbierać świadectwa osób uzdrowionych za wstawiennictwem Matki Bożej.
Wśród nich jest dziewczynka, której groziła ślepota, matka z komplikacjami ciąży, która urodziła zdrowe dziecko; mężczyzna, który wyszedł z paraliżu.
A pierwsze znane pochodzi z 1608 roku, kiedy ślepy mieszkaniec Szydłowa wskazał miejsce, gdzie została zakopana skrzynia ze świętym obrazem, po czym mężczyzna odzyskał wzrok.
HISTORIA SANKTUARIUM MARYJNEGO W SZYDŁOWIE
Szydłów znany jest już od roku 1457 roku. Miejscowy dworzanin, Piotr Gedgaudas, zbudował tu kościół dedykowany Narodzeniu Najświętszej Maryi Panny oraz św. Bartłomiejowi. Stąd wywodzi się tradycja uroczystości odpustowych — tu przybywały tłumy pielgrzymów.
W połowie XVI wieku ludność w okolicach Szydłowa była przeważnie wyznania kalwińskiego, ale stary kościół działał tu około 1560 roku, po czym uległ ruinie. Około 1569 roku ostatni katolicki proboszcz, Jan Holubka, złożył wartościowe przedmioty i dokumenty fundacyjne kościoła do żelaznej skrzyni i zakopał je w ziemi.
W następnych latach katolicy starali się o odzyskanie majątku Kościoła, skonfiskowanego przez właścicieli kalwińskich, jednak nie udawało się odnaleźć dokumentów poświadczających katolicką własność. Dokumenty te zostały odnalezione dopiero po objawieniu się Najświętszej Maryi Panny i w 1622 roku wiernym udało się wygrać proces sądowy ws. restytucji katolickiej własności.
Znajdujący się w szydłowieckiej bazylice cudowny obraz Maryi z Dzieciątkiem został namalowany w początku XVII wieku. Jest wykonany według bizantyjskiego stylu ikonograficznego Hodegetria. Wzorowany na ikonie Matki Boskiej Śnieżnej z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie. Postać Maryi z Dzieciątkiem jest przykryta sukienką wykonaną z mnóstwa ofiarowywanych wotów, a wykonaną przez królewieckiego złotnika Wawrzyńca Hofmana w 1674 roku. W roku 1786, na mocy postanowienia papieża Piusa VI, biskup Stefan Jan Giedroyć dokonał koronacji cudownego obrazu.
