Tradycyjnie od lat uczniowie polskich szkół na Wileńszczyźnie biorą udział w konkursie „Czy znam historię Polski?”. W tym roku w Domu Kultury Polskiej w Wilnie 8 maja do sprawdzianu przystąpiło 30 uczestników, z klas 9–11 polskich szkół podstawowych i gimnazjów na Litwie. Tegoroczny konkurs był poświęcony 100. rocznicy niepodległości Litwy i Polski. Jego organizatorem było Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”.
– „Historia magistra vitae est“ (Historia jest nauczycielką życia) – przytoczył łacińską sentencję prezes „Macierzy Szkolnej”, Józef Kwiatkowski, witając uczestników konkursu. – Historia zapoznaje nas z faktami, z ludźmi, którzy żyli przed nami sto, dwieście, pięćset lat wcześniej. Historia mówi o korzeniach narodu polskiego, którego my jesteśmy reprezentantami.
W trakcie konkursu uczniowie odpowiadali na ponad 80 pytań testowych oraz kilka pytań opisowych, obejmujących okres historii Polski od Piastów do współczesności z uwzględnieniem przypadających w roku bieżącym ważnych wydarzeń rocznicowych.
Autorem sprawdzianu był Roman Lachowicz, emerytowany nauczyciel historii, autor książek „Krótki zarys historii narodu polskiego” oraz „Kartki z historii Ziemi Wileńskiej”. W przygotowaniu jest jego kolejne opracowanie „Wierni ziemi swoich przodków”.
– W tym roku większość pytań konkursowych dotyczyła stulecia odzyskania niepodległości. W sprawdzianie napotkamy takie nazwiska jak Roman Dmowski czy Józef Piłsudski. Znalazły się tu pojęcia jak Pierwsza Brygada czy Druga Brygada Legionów Polskich, pytania dotyczyły też „cudu nad Wisłą”. To jest trzon zadań konkursowych. Pozostałe zagadnienia dotyczą dziejów od Mieszka I aż do dnia dzisiejszego, znalazły się pytania również na tematy współczesne – powiedział „Kurierowi Wileńskiemu” Roman Lachowicz.
Uczniowie przygotowują się do konkursu „Czy znam historię Polski” najczęściej poza lekcjami, ponieważ w programie nauczania w polskich szkołach na Litwie nie ma takiego przedmiotu, jak historia Polski.
– Gdy pracowałem w wileńskim Gimnazjum im. Jana Pawła II, przed 1999 rokiem, był osobny przedmiot historia Polski. Potem nastąpił jakiś zgrzyt, przedmiot ten zniknął z listy obowiązkowych, w zamian zaś pojawiły się fakultety. Co to oznacza? Obecność uczniów na fakultecie nie jest obowiązkowa, nie stawia się ocen za wiedzę, uczniowie zaś zastanawiają się, czy dodatkowe zajęcia są im potrzebne – opowiadał Roman Lachowicz.
Jak mówił, prawo do nauki historii Polski gwarantuje zapis w Traktacie między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy, podpisanym 26 kwietnia 1994 r.
– Paragraf 13 i 15 Traktatu wyraźnie mówi, że mniejszość polska zamieszkała na Litwie ma prawo do nauki historii Polski, podobnie jak mają to zagwarantowane Litwini mieszkający w Polsce, którzy nie mają fakultetów, lecz lekcje z historii Litwy – mówił Roman Lachowicz.
Historia Litwy jest zintegrowaną częścią historii Polski, dlatego uczniowie szkół polskich na Litwie przejmują częściowo wiedzę zgodnie z programem nauczania. Fakultety poświęcone nauczaniu historii Polski prowadzone są w nielicznych szkołach, najczęściej kosztem innych przedmiotów i nie są one systematyczne. Dodatkowym problemem jest to, że w szkołach mniejszości narodowych plan nauczania jest szerszy niż w szkołach litewskich, co nie pozostawia miejsca na dodatkowe nauczanie historii Polski w planie nauczania.
– Żeby czerpać dodatkową wiedzę z historii Polski, dziecko musi samo sięgnąć po książkę, nauczyciel może doradzić literaturę przedmiotu. Te dzieci, które uczestniczą w konkursie, chętnie podejmują się tego wyzwania z własnej woli, ponieważ nie da się ich zmusić do takiej dodatkowej nauki. Co roku bierzemy udział w konkursie, zawsze są chętne osoby – mówiła Zyta Jurgielewicz, nauczycielka historii z Gimnazjum im. Ludwika Narbutta w Koleśnikach.
W tym roku w konkursie wiedzy historii Polski wzięli udział uczniowie klas 9-11.
– Interesuję się historią, a historia Polski jest mi szczególnie bliska. Jest to również moja historia, dlatego postanowiłem wystartować w konkursie. Historię Polski poznajemy na lekcjach historii, poświęconych dziejom Rzeczpospolitej Obojga Narodów albo w kontekście historii świata, dlatego bardziej szczegółowych informacji musiałem poszukać sam, wertując książki, oglądając filmy. Lubię historię, najciekawszy temat dla mnie to wojny, zaś ulubioną postacią jest książę Józef Poniatowski, ponieważ jako jedyny z Poniatowskich, w przeciwieństwie do króla Stanisława Augusta, walczył o Polskę przeciwko zaborcom, był geniuszem taktycznym, wielkim strategiem, no i był to pierwszy cudzoziemiec, który został francuskim marszałkiem – przed konkursem dzielił się przemyśleniami Łukasz Babiński, uczeń 10 klasy z Gimnazjum w Pogirach.
Prace uczestników konkursu sprawdziła komisja: wykładowca Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego dr Józef Szostakowski, emerytowany nauczyciel historii, autor książek Roman Lachowicz oraz polonistka metodyk, członek zarządu „Macierzy Szkolnej” Edyta Klimaszewska.
Wszystkim uczestnikom wręczono dyplomy i książki.
Jak zapowiedział Józef Kwiatkowski, w końcu bieżącego roku wszyscy chętni, zarówno uczniowie, jak też dorośli, będą mogli wziąć udział w kolejnym, obszernym sprawdzianie wiedzy z historii Polski, zorganizowanym przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie“ wspólnie z „Macierzą Szkolną“.
Fot. Marian Paluszkiewicz
Zwycięzcy konkursu „Czy znam historię Polski?”
1. Donat Jurewicz, Gimnazjum im. J. I. Kraszewskiego w Wilnie – 60,5 pkt. (z 83 możliwych)
2. Tomasz Pieszko, Gimnazjum im. M. Balińskiego w Jaszunach – 59,5 pkt.
3. Emil Kleczkowski, Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie – 58,5 pkt.
4. Agnieszka Wojciechowicz, Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie – 57,5 pkt.
5. Dariusz Markowskij, Gimnazjum w Awiżeniach – 57,0 pkt.
6. Gintarė Dziminskaitė, Szkoła im. Sz. Konarskiego w Wilnie – 57,0 pkt.
7. Waldemar Szyłejka, Gimnazjum im. św. St. Kostki w Podbrzeziu – 56,0 pkt.
8. Łukasz Babiński, Gimnazjum w Pogirach – 55,5 pkt.
9. Dawid Kisiel, Gimnazjum w Ejszyszkach – 54 pkt.
10. Elżbieta Jankowska, Gimnazjum im. ks. Józefa Obrembskiego w Mejszagole – 50,5 pkt.
Pierwszej szóstce uczestników zostaną wręczone nagrody rzeczowe w postaci tabletów.
Kolejna czwórka (lokaty 7-10) wyróżnionych zostanie zaproszona na wyjazd do Polski. O terminie wyjazdu zwycięzcy zostaną poinformowani dodatkowo.