Ok. 12,5 mln złotych w 2016 r., ponad 25 mln zł w 2017 r. i przeszło 37 mln zł w 2018 r. znalazło się w budżecie Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” na cele statutowe.
Na tę sumę składają się nie tylko pieniądze, przekazane przez Senat RP, ale także środki pozyskiwane w ramach Wschodniego Funduszu Dobroczynności (WFD) czy projektów realizowanych wspólnie z ministerstwem oświaty. Warto podkreślić, że z tej sumy ponad 13 mln zł, czyli prawie jedna trzecia środków, jakimi dysponuje fundacja, to pieniądze, które trafiły na Litwę.
– Od 2016 r. środki przekazywane dla Polaków na Litwie udało nam się zwiększyć prawie 2,5-krotnie. Zwiększyła się także znacznie liczba beneficjentów fundacji. Dzieje się tak, ponieważ warunki współpracy, jakie proponujemy, są bardzo przejrzyste. Każdy, kto napisze dobry projekt, może liczyć na nasze wsparcie. Jeżeli ten projekt zostanie dobrze zrealizowany i rozliczony, może liczyć na wsparcie również w kolejnych swoich działaniach – mówi Mikołaj Falkowski, prezes Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Co się stało z tymi przekazanymi w 2018 r. trzynastoma milionami? Fundacja działa w kilku obszarach. Jednym z nich jest aktywizacja polskich środowisk. Środki przekazane za pośrednictwem fundacji były wsparciem dla działalności polskich organizacji, a także umożliwiły organizację warsztatów, dofinansowanie edukacji i szkoleń z ludźmi biznesu. Jednym z nich była zrealizowana w grudniu II edycja Wileńskiej Akademii Biznesu, która miała na celu aktywizację młodego pokolenia. Fundacja zrealizowała również projekt #KTOTYJESTEŚ, czyli kampanię skierowaną do Polaków mieszkających poza granicami kraju oraz do ich krewnych i przyjaciół w Polsce. Miała ona na celu uświadomienie rodzicom na emigracji, jak ważne jest przekazywanie dzieciom języka ojczystego oraz edukacja w języku polskim.
Bardzo ważnym obszarem działań fundacji była także pomoc charytatywna i socjalna dla polskich środowisk. Środki przeznaczone zostały na wsparcie najuboższych, jednorazowe zapomogi losowe, pomoc socjalną dla zasłużonych, koszty leczenia, badań i leków oraz akcesoriów medycznych, środków opatrunkowych i pomoc rzeczową. Fundacja sfinansowała również zakup sprzętu i bieżące funkcjonowanie polskich placówek medycznych, domów seniora oraz placówek opiekuńczych. Działania te uzupełniała środkami pozyskiwanymi od prywatnych sponsorów poprzez Wschodni Fundusz Dobroczynności. Fundacja wspierała także wileńskie Hospicjum im. bł. ks. Michała Sopoćki prowadzone przez siostrę Michaelę Rak.
W kwietniu 2018 roku zorganizowała szkolenie „I Ty możesz pomóc” skierowane między innymi do działających na Litwie polskich wolontariuszy z placówek opieki paliatywnej.
W grudniu wparcie otrzymał natomiast Antokolski Dom Dziecka w Wilnie oraz Dom Dziecka w Solecznikach. Placówkom opiekuńczym zostały przekazane sprzęty RTV i AGD, komplety bielizny pościelowej oraz ręczniki. Pomoc została pokryta ze środków Fundacji PGE, w ramach działającego przy fundacji WFD.
Bardzo duże nakłady finansowe zostały skierowane na pomoc polskim mediom, na potrzeby ich bieżącego funkcjonowania, modernizacji wizerunku i zaplecza technicznego oraz przedsięwzięć medialnych związanych z rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Do litewskich redakcji wspieranych przez fundację należy siedem tytułów prasowych (dziennik „Kurier Wileński”, „Tygodnik Wileńszczyzny”, tygodnik „Nasza Gazeta”, miesięcznik „Magazyn Wileński”, miesięcznik „Spotkania”, miesięcznik „Soleczniki”, kwartalnik „Znad Wilii”) oraz 2 stacje radiowe (Radio Znad Wilii, Radio Wilno), 3 programy TV („Albumy Wileńskie”, internetowa TV „WILNO-LIVE”, wideo-audycja „Gramatyczne poniedziałki z ZW.lt” na portalu zw.lt) i 3 portale internetowe (L24.lt, zw.lt, wilnoteka.lt).
O tym, jak te środki zostały wykorzystane, mogli przekonać się najlepiej czytelnicy „Kuriera Wileńskiego”. Ze środków przekazanych przez fundację zrealizowano nowoczesne wydanie magazynowe, we współpracy z redakcją „Gazety Polskiej”, co wzmocniło potencjał jedynego polskiego dziennika na Wschodzie. Fundacja współorganizowała też walne zebranie Stowarzyszenia „Federacja Mediów Polskich na Wschodzie” i Zjazd Zgromadzenia Stowarzyszenia Dzienników Mniejszości Narodowych i Etnicznych (MIDAS), w którym udział wzięli również przedstawiciele polskich redakcji działających na Litwie.
Kolejny ważny obszar to oczywiście edukacja. Fundacja pomogła polskim placówkom edukacyjnym zorganizować rocznicowe imprezy, konkursy i olimpiady, wyjazdy krajoznawcze, warsztaty oraz zajęcia muzealno-historyczne. Wyjazdów do Polski i możliwości nawiązania znajomości z uczniami z polskich szkół w innych krajach było w tym roku wyjątkowo dużo. Nową inicjatywą był organizowany po raz pierwszy wspólnie z Polska Macierzą Szkolną turniej wiedzy historycznej „Historiada”, w którym udział wzięli uczniowie polskich szkół na Litwie – wileńskiego Gimnazjum im. Jana Pawła II oraz Liceum im. A. Mickiewicza, a także młodzież z gimnazjów w Rudominie, Bezdanach, Ejszyszkach i w Trokach. Pomoc trafiła także bezpośrednio do uczniów. „Bon Pierwszaka” wraz z wyprawką szkolną sfinansowane ze środków Senatu RP otrzymało 935 dzieci na Litwie. Do końca roku „Bon Pierwszaka” otrzyma 935 uczniów z 56 szkół na Litwie. Fundacja finansowała również „Program stypendialny PLus – AKTYWNY STUDENT” adresowany do młodego pokolenia Polaków, z którego skorzystała również grupa młodzieży z Litwy.
W 2018 roku fundacja wspierała również różnorodne formy ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego na Litwie. Do najważniejszych działań tego typu należy inicjatywa renowacji pomnika powstańca listopadowego, Justyna Hrebnickiego, na Starej Rossie w Wilnie oraz renowacja i uporządkowanie nagrobków prof. Jana Ptaszyckiego, prof. Kazimierza Karaffa–Korbuta i ks. Kajetana Dybowskiego na cmentarzu Św. Piotra i Pawła w Wilnie.
Fundacja współpracowała z beneficjentami również przy opiece nad polskimi miejscami pamięci, koordynując i nadzorując prace m.in. przy zapomnianej, polskiej kwaterze wojskowej z lat 1919–1920 na Zakrecie.
Działania związane z projektem objęły również inicjatywy własne fundacji, takie jak porządkowanie i renowacja nagrobków oraz opieka nad cmentarzami na Litwie (m.in. Piotra i Pawła na Antokolu, Bernardyńskim na Zarzeczu, Żołnierzy Wojska Polskiego z 1920 r. w Duksztach Starych) oraz archiwizacja wspomnień i dokumentów dotyczących wileńskich nekropolii.
Rok 2018 był wyjątkowo bogaty pod względem wydarzeń kulturalnych, zwłaszcza tych wpisujących się w 100. rocznicę odzyskania niepodległości. W organizacji tego rodzaju wydarzeń głównym partnerem fundacji był Wileński Oddział Miejski ZPL. Fundacja wsparła realizację wielu wydarzeń, takich jak międzynarodowy konkurs i festiwal polskiej muzyki fortepianowej „Muzyka łączy”, organizowanego przez szkołę muzyczną w Nowej Wilejce. W Jaszunach odbył się festiwal upamiętniający 100-lecie odzyskania niepodległości przez Litwę i Polskę – „Muzyka w Pałacu Balińskich”. W planowane działania artystyczne w ramach projektu „Aktywni w kulturze dla Niepodległej” wpisał się międzynarodowy plener malarski „Perła Trok”, zorganizowany w Landwarowie.
Bez wątpienia najbardziej widowiskowym wydarzeniem, dofinansowanym przez fundację, była inicjatywa Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie oraz Polskiego Zespołu Artystycznego Pieśni i Tańca „Wilia” – „Sto par w polonezie na placu Ratuszowym na stulecie Niepodległości Litwy i Polski”. Oprócz tego Polacy na Litwie mogli oglądać całą masę spektakli, widowisk, wystaw, uczestniczyć w różnego rodzaju konferencjach. W 2018 r. działo się w polskiej kulturze na Litwie naprawdę dużo.
Mikołaj Falkowski podkreśla, że w realizacji zadań zależy mu na jak najszerszym dostępie do przekazywanych przez fundację środków.
– Mamy w tej chwili wielu partnerów na Litwie, z którymi współpraca układa się bardzo pomyślnie. Współpracujemy z przedsiębiorcami, zespołami, zarówno naszymi tradycyjnymi partnerami, jak Polskie Studio Teatralne w Wilnie, jak i nowymi, jak choćby zespół „Ojcowizna”. Realizujemy projekty wspólnie z Macierzą Szkolną, ale także z poszczególnymi szkołami, nie tylko wileńskimi. Osobiście,bardzo cenię np. naszą współpracę z Gimnazjum im. Św. Jana Bosko w Jałówce. Wspieramy także kościoły, jak np. parafię w Grzegorzewie, czy harcerstwo – mówi prezes fundacji.
Jak wyjaśnia, od czasu ujawnienia fałszerstw dotyczących druku „Naszej Gazety” zostało zawieszone finansowanie dla Zarządu Głównego ZPL, jednak organizacja, poprzez poszczególne koła nadal pozostaje głównym partnerem działań Fundacji.
– Wspieramy projekty zarówno oddziału miejskiego, jak tak też kół ZPL z rejonów trockiego czy solecznickiego. Ta współpraca przebiega bez problemów, mamy nadzieję, że będzie tak również w przyszłości – mówi Falkowski.
Tak szybko wzrasta wsparcie, jakie polskie państwo przekazuje na pomoc Polakom na Wschodzie, tylko przez jedną organizację. A przecież pieniądze z Polski trafiają na Litwę również dzięki innym organizacjom, takim jak choćby „Wspólnota Polska”, a także stowarzyszeń, z którymi współpracują poszczególne organizacje. Wiele projektów jest realizowanych również w ramach funduszy Ministerstwa Oświaty RP, wiele ze zbiórek osób prywatnych. Prawdopodobnie pełny budżet wkładu podatników w Polsce w pomoc Polakom mieszkającym na Litwie byłby bardzo trudny do precyzyjnego określenia, jednak nie ma żadnej wątpliwości – Polska bardzo hojnie wspiera Polaków na Litwie.
Mikołaj Falkowski nie ma wątpliwości, że Polacy na Litwie są grupą bardzo poważnie traktowaną przez państwo polskie.
– Polska mniejszość stanowi zaledwie ok. 1 proc. Polaków mieszkających poza granicami kraju, natomiast z całego polonijnego budżetu Polacy na Litwie otrzymują ok. 17 proc. środków, czyli nieproporcjonalnie dużo – podkreśla prezes Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Fot. Mariasn Paluszkiewicz