Mijający rok przyniósł Polakom na Litwie bogatą ofertę wyjątkowych wydarzeń kulturalnych. Złożyły się na nią liczne przedstawienia teatralne, koncerty, publikacje książkowe, wystawy.
Najstarszy polski teatr na Litwie – Polskie Studio Teatralne w Wilnie – zaoferował swym widzom projekt „Polskie poniedziałki na Pohulance”, w ramach którego wileński widz miał możliwość obejrzenia wielu spektakli wystawionych przez PST w Wilnie. Nie zabrakło spektakli premierowych, takich jak „Kopciuszek”, monodram „Kolega Mela Gibsona” z Łukaszem Kamińskim w roli tytułowej, spektakl „Dziewczynki” czy monodram „(Nie)znana” na podstawie zapisków Marilyn Monroe w wykonaniu Justyny Stankiewicz.
Do historii przeszedł również IX Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Wileńskie spotkania sceny polskiej”, w którym wzięły udział zespoły teatralne z ośmiu krajów, w tym z dalekiej Australii. Wydarzenie kulturalne, zorganizowane przez Polskie Studio Teatralne w Wilnie, pod kierownictwem reżyser i dyrektor festiwalu Lilii Kiejzik, odbyło się w Wilnie w październiku pod hasłem „Tylko prawdziwe przeżycia”.
W marcu nastąpiła prezentacja książki autorstwa naszej redakcyjnej koleżanki, Ilony Lewandowskiej, pt. „Tak teraz postępują uczciwi ludzie. Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów”, która porusza temat dotychczas praktycznie nieprezentowany. Dwujęzyczne, polsko-litewskie, wydanie ukazało się z inicjatywy Instytutu Polskiego w Wilnie. Publikacja, na którą złożyły się wywiady z badaczami Holokaustu oraz świadectwa ocalonych, została wzbogacona o materiały archiwalne oraz zdjęcia autorstwa fotografa Bartosza Frątczaka.
W kwietniu swoją premierę miało widowisko patriotyczno-muzyczne „Stary album mówi wiele” w wykonaniu Polskiego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Ojcowizna”, pod kierownictwem Wioletty Leonowicz. Zespół wykonuje utwory patriotyczne, religijne, a przede wszystkim ocala od zapomnienia folklor z terenów Wileńszczyzny. Do jednej z takich piosenek, „Jechałam przez lasy”, śpiewanej przez pieśniarkę ludową Irenę Tarejlis, zespół stworzył teledysk.
W 2019 roku, ustanowionym Rokiem Stanisława Moniuszki, również w stolicy obchodzono 200. rocznicę urodzin związanego z Wilnem wybitnego kompozytora, dyrygenta, organisty, pedagoga, dyrektora Teatru Wielkiego w Warszawie, twórcy polskiej opery narodowej. Z tej okazji Instytut Polski w Wilnie oraz Uniwersytet Wileński zorganizowały w maju, w wileńskim kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty, polsko-litewsko-białoruski koncert. Wydarzenie stało się częścią międzynarodowego projektu muzycznego „Droga życia Stanisława Moniuszki”, w ramach którego trzy chóry z Białorusi, Litwy i Polski wykonały utwory kompozytora w Mińsku, Wilnie, Mariampolu i Białymstoku. Głównym punktem programu była Msza e-moll, napisana przez Moniuszkę. Utwór wykonały dziewczęta z Chóru „Virgo” z Uniwersytetu Wileńskiego (kierownik Rasa Gelgotienė), Chóru Państwowego Uniwersytetu w Mińsku (kierownicy Olga i Aleksandr Minenkovy) oraz Chóru Politechniki Białostockiej (kierownik Wioletta Miłkowska).
Kolejny, wyjątkowy koncert, „Moniuszko 200. Cztery Litanie Ostrobramskie”, został zorganizowany w ramach prestiżowego festiwalu muzycznego „Vilniaus Festivalis”. W kościele pw. św. Janów w Wilnie wystąpili artyści z Litwy (bas Liudas Mikalauskas), Łotwy (sopranistka Vera Talerko) i Polski (mezzosopranistka Ewa Wolak, tenor Rafał Bartmiński). Solistom towarzyszył najjaskrawszy litewski zespół muzyków – Kowieński Chór Państwowy oraz Litewska Narodowa Orkiestra Symfoniczna pod batutą legendarnego dyrygenta z Polski, Antoniego Wita.
W maju na swój pierwszy solowy koncert poezji śpiewanej „Poeci nie zjawiają się przypadkiem” zaprosiła młoda, utalentowana piosenkarka, Ewa Szturo, wykonująca piosenki do tekstów m.in. Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej, Edwarda Stachury czy Romana Kołakowskiego.
W czerwcu jubileusz 30-lecia obchodził Zespół Tańca Ludowego „Zgoda” z podwileńskiej miejscowości Rudomina. Jego założycielem jest entuzjasta polskiej kultury ludowej, Henryk Kasperowicz, wieloletni tancerz zespołu ludowego „Wilia”. Do dziś pełni funkcję kierownika i choreografa zespołu. „Zgoda” to zgrany zespół, który w trzech grupach – tanecznej, wokalnej i muzycznej – rozwija swoje talenty i zamiłowanie do tańca, śpiewu i muzyki ludowej. W zespole są zrzeszeni uczniowie, studenci oraz pracownicy różnych branż.
W lipcu w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie otwarta została wystawa „Lublin – miasto unii Litwy i Polski”. Centralnym punktem wystawy był obraz Jana Matejki „Unia lubelska”, najcenniejszy eksponat ze zborów Muzeum Lubelskiego. Obraz został zaprezentowany w Wilnie powtórnie z okazji 450. rocznicy unii lubelskiej.
W październiku w pięciu litewskich miastach – Wilnie, Kownie, Mariampolu, Możejkach i Solecznikach – odbył się 19. Festiwal Filmu Polskiego na Litwie, którego głównym organizatorem jest Instytut Polski w Wilnie. W programie wydarzenia znalazły się starannie wyselekcjonowane filmy z najlepszych festiwali filmowych w Cannes, Berlinie, Sundance Film Festival i innych.
Wyjątkowa wystawa „Radziwiłłowie. Historia i dziedzictwo książąt” została otwarta w październiku w wileńskim Muzeum Narodowym – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich. Pierwsza w historii wystawa poświęcona najsłynniejszej litewskiej rodzinie magnackiej zyskała już renomę największej i najbardziej skomplikowanej wystawy w historii Litwy. Prezentuje ponad 350 eksponatów z około 40 różnych instytucji i kolekcji znajdujących się w siedmiu krajach na całym świecie.
W listopadzie jubileusz 15-lecia obchodził Zespół Tańca Ludowego „Perła”, najliczniejszy w rejonie wileńskim i jeden z najliczniejszych zespołów tanecznych na Wileńszczyźnie pod kierownictwem Germana Komarowskiego. Trzon zespołu stanowią uczniowie Gimnazjum im. K. Parczewskiego w Niemenczynie, ale są w nim również dzieci i młodzież szkolna z okolicznych miejscowości. W repertuarze „Perły” są ludowe tańce polskie, wileńskie, litewskie, jak również tańce ukraińskie, rosyjskie, włoskie, łotewskie, słowackie.
Na zakończenie Roku Moniuszki na Litwie, 3 grudnia 2019 r., na deskach wileńskiego Teatru na Pohulance została wystawiona jedna z najbardziej znanych oper Stanisława Moniuszki – „Halka” w wersji wileńskiej. Był to gościnny występ Warszawskiej Opery Kameralnej, przygotowany we współpracy z Instytutem Polskim oraz Domem Kultury Polskiej w Wilnie.
W grudniu w klasztorze franciszkańskim w Wilnie odbył się wernisaż multimedialnej wystawy fotograficznej Bartosza Frątczaka pt. „Ostatni świadkowie. Portrety bohaterów II wojny światowej”. Na wystawę autor wybrał 20 zdjęć portretowych polskich żołnierzy, ostatnich żyjących uczestników i świadków wydarzeń II wojny światowej. Portrety weteranów zostały połączone z kodami QR, które dają możliwość wysłuchania słów bohatera widocznego na zdjęciu.
W grudniu odbyła się też prezentacja książki Liliany Narkowicz „Wileńskie Śnipiszki i parafia św. Rafała Archanioła”. To ciekawa publikacja poświęcona historii wileńskiej dzielnicy oraz dziejom kościoła, których nie sposób oddzielić od dziejów Zielonego Mostu, Śnipiszek, Rybaków, Pióromontu.
W tym roku Krajowe Stowarzyszenie Literatów Polskich na Litwie obchodziło jubileusz 10-lecia. W grudniu ukazała się antologia polskiej poezji Litwy „Polska Pogoń Poetycka”, pierwszy obszerny, wielopokoleniowy przegląd twórczości polskich literatów z Litwy. Dzięki wsparciu finansowemu Ambasady RP w Wilnie, antologię udało się zilustrować reprodukcjami dzieł polskich malarzy działających na Litwie. Książka obejmuje utwory 37 autorów polskich urodzonych na Litwie i mieszkających w kraju oraz na emigracji, a także prace 19 polskich malarzy z Litwy.
Kolejne wydarzenie kulturalne – wystawa „Wilno oczyma Szwajcara. Lata 1937–1940” i towarzysząca jej publikacja książkowa – stworzyły wyjątkową okazję ujrzenia miasta, jego życia i Wilniuków w czasach schyłku II RP i początku II wojny światowej. Zdjęcia wykonane pod koniec lat 30. XX wieku przez Alfreda Rietmanna, szwajcarskiego inżyniera, który trzy lata spędził w Wilnie, można było zobaczyć w grudniu w Muzeum Energetyki i Techniki w Wilnie.
W Wigilię na antenie TVP Wilno wyemitowany został koncert kolęd rodziny Pospieszalskich, który został nagrany w kościele św. Piotra i Pawła na Antokolu. Na program złożyło się 17 polskich kolęd i pastorałek. Rodzina Pospieszalskich wykonała utwory samodzielnie oraz z zespołem smyczkowym.
W pierwszy i drugi dzień świąt Bożego Narodzenia zobaczyliśmy wyjątkowy koncert pt. „Wielkie kolędowanie z Ostrej Bramy”. Był to pierwszy w historii bożonarodzeniowy koncert w kościele św. Teresy pod Ostrą Bramą w Wilnie emitowany przez TVP. W koncercie z repertuarem tradycyjnych kolęd i pastorałek wystąpili m.in.: Maryla Rodowicz, Anna Wyszkoni, Blue Cafe, Roksana Węgiel, Viki Gabor, Piotr Cugowski, Piotr Kupicha, Joszko Broda, Marek Piekarczyk, Zenek Martyniuk, Boys, Classic oraz chór z Wilna.
Fot. Marian Paluszkiewicz