Dokładna data koronacji Mendoga nie jest znana. Przyjęło się datować wydarzenie na 6 lipca 1253 r. Z tej okazji na Litwie w tym dniu niedawno obchodziliśmy Dzień Państwowości. Historyk Alfredas Bumblauskas w rozmowie z naszym dziennikiem twierdzi, że bardzo często mylnie odbieramy Mendoga jako władcę nieokrzesanego i brutalnego. W rzeczywistości był to człowiek roztropny, bardzo dobrze orientujący się w sytuacji geopolitycznej w regionie.
| Fot. ELTA, Dainius Labutis
Z okazji Dnia Państwowości w katedrze wileńskiej została odprawiona Msza św. W południe na placu Dowkonta przy Pałacu Prezydenckim odbyło się uroczyste podniesienie flagi państwowej. W uroczystości wziął udział przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel, który przybył w tym dniu z oficjalną wizytą do naszego kraju. Natomiast wieczorem odbyła się tradycyjna akcja „W imię tej Litwy jedność niech kwitnie”, podczas której każdy chętny mógł zaśpiewać hymn narodowy.
Unikalna tradycja
Prezydent Gitanas Nausėda oświadczył, że chrzest i koronacja Mendoga były bardzo ważnym etapem w historii kraju.
„Po tym, jak 768 lat temu wybraliśmy kierunek na Zachód, nadal kroczymy ścieżką naznaczoną przez naszego pierwszego – i jedynego – króla Mendoga. Wybór odpowiedniego systemu wartości, twarda postawa na straży Zachodu, aktywna działalność w najbliższym sąsiedztwie – to wszystko pozostaje wyjątkową litewską tradycją przywództwa” – oświadczył prezydent Litwy w uroczystym pozdrowieniu.
Premier Ingrida Šimonytė podkreśliła, że współcześni muszą czerpać inspirację z litewskiej historii. „Dzisiaj obchodzimy Dzień Państwowości Litwy. W ciągu całej historii częściej musieliśmy walczyć o państwo niż cieszyć się z wolności. Sami musieliśmy decydować, którą drogą musimy kroczyć, dlatego dzisiaj naprawdę mamy powód do radości” – powiedziała szefowa rządu.
Druga osoba w państwie, przewodnicząca Sejmu Viktorija Čmilytė-Nilsen, w swej świątecznej mowie podkreśliła, że to dzięki Mendogowi Litwa zaistniała oficjalnie na mapie świata. „6 lipca 1253 r. Mendog nie został koronowany sam, tylko wspólnie z żoną Martą. W ten sposób królowa Marta utwierdziła się w historii Litwy jako kobieta, która zajmowała najwyższe stanowisko” – podkreśliła polityk.
Więź z Rygą
Mendog faktycznie jest pierwszym historycznym władcą Litwy. Chociaż zbyt wielu informacji o jego życiu nie mamy. Szacuje się, że mógł urodzić się ok. 1200 r. Jego ojcem miał być książę i wódz litewski Ryngold, który raczej jest postacią legendarną, ponieważ brak jakichkolwiek przekazów historycznych o tym człowieku.
Źródła historyczne wspominają natomiast już o starszym bracie Mendoga, Dowsprunku, który rozpoczął jednoczenie ziem litewskich. Niektórzy mówią, że był pierwszym litewskim wielkim księciem. Prawdopodobnie synem Dowsprunka był książę Połocka – Towciwiłł.
Część historyków sądzi, że wielkim księciem litewskim Mendog został po 1236 r., a do 1240 r. udało się zjednoczyć większość ziem litewskich. Chrztu miał dokonać biskup chełmiński Heidenryk, który prawdopodobnie dwa lata później dokonał koronacji Mendoga oraz jego żony. Co prawda, nie ma żadnych źródeł pisanych dotyczących koronacji.
– Mendog zrozumiał, że w przypadku pewnego systemu ideologicznego wszystko idzie z Rygi. Nie z Nowogródka, Krakowa czy Kijowa. To stamtąd szła kultura zachodnia. Mendog zrozumiał, że światowe centrum jest po tamtej stronie, po stronie chrześcijaństwa – zapewnia w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” historyk prof. Alfredas Bumblauskas.
Roztropny władca
Bumblauskas twierdzi, że o Mendogu w historiografii nawet litewskiej panuje sporo negatywnych stereotypów.
– Barbarzyńca opuszcza puszczę i staje się władcą. Skąd jednak ma takie rozeznanie w panującej sytuacji? W kronikach inflanckich jest określany jako człowiek rozsądny lub roztropny. Właśnie te cechy, w litewskiej historiografii, nie są mu przypisywane. Raczej jest znany jako osoba, która mordowała własnych krewnych, jako człowiek, któremu jest absolutnie obcy chrześcijański system wartości. To nie jest do końca prawda. Mendog był bardzo roztropnym władcą, któremu udało się wymknąć z pułapki zastawionej przez wrogów. Wśród ówczesnych wrogów byli zarówno książęta polscy oraz ruscy, a także żmudzcy. Swoim działaniem przekupił niemieckich rycerzy znajdujących się w Inflantach – komentuje Bumblauskas.
Po chrzcie przez następną dekadę Mendog faktycznie był sojusznikiem Krzyżaków i kawalerów mieczowych. Razem z nimi walczył z książętami ruskimi. W 1261 r. zdradził dotychczasowych sojuszników i wsparł walczących z niemieckimi rycerzami Żmudzinów. Prawdopodobnie zrezygnował również z chrześcijaństwa, chociaż to nie jest pewne na 100 proc. W 1268 r. w jednej ze swych bull papież Klemens IV mówił o Mendogu jako o władcy chrześcijańskim. Zgodnie z ówczesnymi kronikami Mendog został zamordowany 12 września wraz z dwoma synami przez swego szwagra, księcia Dowmunta.
| Graf. domena publiczna
Imieniny Mendoga
6 lipca na Litwie są obchodzone imieniny Mendoga (lit. – Mindaugas). Z danych Centrum Rejestrów obecnie na Litwie mieszka ok. 20 tys. mieszkańców o imieniu Mendog. Najwięcej Mendogów mieszka w samorządzie stołecznym (ponad 3 tys.), kowieńskim – 2,5 tys. i kłajpedzkim – 1 tys.
Co prawda, popularność tego imienia wśród mieszkańców Litwy z każdym rokiem maleje. W 2001 r. to historyczne imię nadano 124 noworodkom. W latach 2005–2012 w kraju każdego roku rodziło się ok. 60 nowych Mendogów. Niestety, w ciągu ostatnich kilku lat nie więcej niż 20 rocznie.