Samorząd Rejonu Wileńskiego wprowadził wymóg, aby kandydaci na kierowników placówek oświatowych mniejszości narodowych bardzo dobrze posługiwali się językiem nauczania placówki oświatowej, gdyż umiejętność posługiwania się językiem mniejszości jest niezbędna do pomyślnej działalności zawodowej.
Konieczne jest, aby kierownik komunikował się bezpośrednio z uczniami, ich rodzicami i personelem. Nie mogąc porozumiewać się w języku nauczania, dyrektor nie może właściwie kształtować kultury szkoły, pielęgnować tożsamości narodowej, etnicznej i językowej, tradycji kulturowych i odpowiadać na potrzeby środowiska edukacyjnego – mówi Maria Rekść, mer rejonu wileńskiego.
W 2020 r., po zatwierdzeniu opisów zakresu obowiązków kierowników placówek oświatowych, w których nauczanie odbywa się w językach mniejszości narodowych, został ustalony specjalny wymóg bardzo dobrej znajomości języka nauczania mniejszości narodowych (polski, rosyjski). Wkrótce od przedstawiciela rządu w rejonach wileńskim i olickim wpłynęły zażalenia na tę decyzję.
Wymóg ten był szeroko dyskutowany z różnymi instytucjami, pozytywne wnioski wpłynęły z Departamentu Mniejszości Narodowych przy Rządzie RL i od kontrolera równych możliwości, a Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu obiecało uzupełnienie opisu (za wyjątkiem szkół wyższych) o obowiązkowy wymóg, aby kandydaci ubiegający się o stanowisko kierownika placówki oświatowej mniejszości narodowej posługiwali się językiem nauczania mniejszości narodowej. Ostatecznie tego nie uczyniono.
Przedstawiciel rządu na rejony wileński i olicki w 2021 r. zwrócił się do sądu ze skargą, prosząc o zobowiązanie mera rejonu wileńskiego do zmiany opisu zakresu obowiązków kierowników placówek oświatowych oraz zniesienia szczególnego wymogu „posługiwania się językiem wykładowym mniejszości (polskim, rosyjskim)” jako sprzecznego z Ustawą o oświacie.
Samorząd Rejonu Wileńskiego nie zgodził się z treścią skargi. W opinii samorządu do jakościowego wykonywania funkcji kierownika placówki oświatowej niezbędna jest znajomość języka nauczania placówki oświatowej mniejszości narodowej. Pełniąc funkcję kierownika placówki oświatowej w placówce oświatowej mniejszości narodowej, dyrektor musi pielęgnować język ojczysty, tradycje kulturowe, monitorować, analizować i oceniać proces kształcenia, wyniki kształcenia, dbać o współpracę, informować członków społeczności placówki oświatowej współpracować z rodzicami. Umiejętność posługiwania się językiem mniejszości narodowej jest niezbędna dla pomyślnej działalności zawodowej przyszłego kierownika placówki oświatowej, ponieważ jest bezpośrednio związana ze specyfiką funkcji pełnionych na tym stanowisku. Bez znajomości języka mniejszości narodowej kierownik placówki oświatowej nie będzie mógł tworzyć i być częścią kultury szkolnej.
Niepotrafiący komunikować się w języku mniejszości narodowej kierownik placówki oświatowej nie będzie odpowiadał potrzebom społeczności szkolnej. Biegła znajomość języka mniejszości narodowej to realizacja umiejętności niezbędnych do zapewnienia kompetencji ustalonych dla kierownika.
19 stycznia 2022 r. Izba Sędziów Wileńskiego Sądu Administracyjnego po zbadaniu i ocenie stanu faktycznego sprawy w kontekście ww. regulacji prawnej stwierdziła, że ustalony przez mera wymóg specjalny, zatwierdzony w ustawie oraz w opisach wymagań kwalifikacyjnych, jest prawomocny i nie przeczy przepisom Ustawy o oświacie.
Sąd zaznaczył, że w tym wypadku mer rejonu wileńskiego, jako osoba przyjmująca do pełnienia obowiązków kierownika placówki oświatowej, ma prawo wskazać w opisie stanowiska nie tylko wymóg kwalifikacji do posługiwania się jednym językiem obcym (angielskim, francuskim lub niemieckim), ale także wymaganie znajomości języka mniejszości (polskiego, rosyjskiego), w którym dzieci są nauczane w danej placówce oświatowej.
Od orzeczenia sądu w ciągu 30 dni przysługuje odwołanie do Naczelnego Sądu Administracyjnego.