W tym roku parafia kalwaryjska obchodzi 250. rocznicę konsekracji parafialnego kościoła pw. Odnalezienia Krzyża Świętego oraz 20. rocznicę poświęcenia odrestaurowanych stacji Drogi Krzyżowej w Kalwarii Wileńskiej.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Z tej okazji, 4 czerwca, na zakończenie tygodnia odpustowego, zaplanowana jest wielka uroczystość oraz koncert.
— Chór reprezentacyjny „Wilii” wystąpi o godz. 15:00 podczas koncertu, który odbędzie się po Mszy św.— mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Renata Brasel, kierownik artystyczna i chórmistrzyni polskiego zespołu artystycznego.
Czytaj więcej: Pierwszy koncert „Wilii”: To była furora!
Stacje Drogi Męki Pańskiej
Pomysł zbudowania na terenie Werek stacji Drogi Męki Pańskiej zrodził się jako wyraz wdzięczności za zwycięstwo nad Moskalami, odniesione podczas wojen w latach 1655–1661. Była to druga Kalwaria na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwsza — Nowa Jerozolima — została założona w latach 1637–1642 w Gardach (lit. Gardai) na Żmudzi. W tym okresie w całej Europie wzrosła liczba pielgrzymek do miejsc świętych, których uwieńczeniem były odpusty. Od początków chrześcijaństwa dla pielgrzymów najważniejsze były relikwie związane z męką Jezusa oraz Jego zmartwychwstaniem w Jerozolimie. Ale nie każdego wierzącego było stać na tak kosztowną i niebezpieczną podróż, dlatego w krajach katolickich już od XV w. zaczęły się pojawiać krajowe Kalwarie — Drogi Męki Pańskiej. Stacje w postaci kapliczek budowane były zwykle wśród wzgórz, dolin i rzek — w miejscach, które przypominały krajobrazy prawdziwej Jerozolimy.
Pagórki w okolicach Werek
Zalesione pagórki w okolicach Werek, nazwane odpowiednio: Golgotą, Górą Maryi, Syjonem oraz Górą Oliwną, a także rzeczka Bałtupka, przypominająca płynący przez Jerozolimę Cedron, okazały się doskonałym miejscem na założenie tu Kalwarii. Pierwszy kościół drewniany oraz kapliczki zbudowano przed 1669 r. Po śmierci, w 1665 r., założyciela Kalwarii Wileńskiej, biskupa wileńskiego Jerzego Białłozora, opiekę nad budową świątyni przejął jego następca, biskup Aleksander Sapieha. Z jego też inicjatywy opiekę nad Kalwarią Wileńską i pielgrzymami w 1668 r. powierzono dominikanom z wileńskiego zgromadzenia Ducha Świętego. Uroczyste poświęcenie Kalwarii odbyło się 9 czerwca 1669 r., w dniu obchodów Zesłania Ducha Świętego. W 2019 r. miały tu miejsce uroczystości jubileuszowe 350-lecia powstania Drogi Krzyżowej.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Parafia pod opieką św. Hiacynta
Założona w 1701 r. parafia w Werkach znajdowała się pod opieką św. Hiacynta (Jacka). Na przełomie XVII i XVIII w. powstał jeszcze jeden zespół sakralny, nazwany Trynopolem, który obejmował klasztor trynitarzy z kościołem pw. Trójcy Najświętszej. W 1755 r. wileńscy dominikanie rozpoczęli budowę nowej świątyni, klasztoru oraz kapliczek. Postawiono 19 murowanych kaplic, siedem drewnianych bram i jedną murowaną. Przez strumień Bołtupka, któremu nadano biblijną nazwę Cedron (tak nazywa się niewielki strumień płynący doliną o tej samej nazwie położoną między Wzgórzem Świątynnym a Górą Oliwną w Jerozolimie), przerzucono most.
Poświęcenie kościoła
Poświęcenie odbudowanego kościoła pw. Odnalezienia Krzyża Świętego i 20 nowo wzniesionych kapliczek odbyło się w 1772 r. W XIX w. architektura kalwaryjskiego zespołu architektonicznego znacznym zmianom nie uległa. Większych zniszczeń dokonała armia francuska, która po zajęciu kościoła i klasztoru w 1812 r. urządziła tu koszary i szpital. Uszkodzeniu, w wyniku pożaru, uległo wnętrze obiektu, w tym biblioteka wraz z archiwum. Po zakończeniu wojen napoleońskich wszystkie kapliczki zostały odbudowane.
Zamknięcie klasztoru
W 1842 r. władze carskie przejęły na własność znaczną część ziem należących do klasztoru w Werkach. Po kilku latach zamknięto i pod opiekę prawosławnych oddano klasztor trynitarzy. W 1850 r. zamknięto również klasztor dominikanów w Werkach, a zakonnicy zostali przeniesieni do klasztoru w Trokach. Zamknięcie klasztoru nie spowodowało jednak zaniku ukształtowanej w ciągu stuleci tradycji pielgrzymowania do Kalwarii Wileńskiej. Wręcz przeciwnie — na przełomie XIX i XX w. tradycja ta zyskała na sile, czyniąc Kalwarię jednym z najczęściej odwiedzanych wileńskich miejsc pielgrzymkowych.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Szlak pielgrzymkowy
Ze źródeł historycznych wynika, że szlak pielgrzymkowy tradycyjnie rozpoczynał się spod Ostrej Bramy, gdzie gromadzili się pielgrzymi przybyli z oddalonych od Wilna miast i miejscowości. Procesje mijały kaplicę Schodów Chrystusowych przy kościele bernardyńskim, kaplicę na Śnipiszkach naprzeciwko kościoła św. Rafała i szły drogą, która z czasem przeistoczyła się w ul. Kalwaryjską.
Czytaj więcej: Od Ostrej Bramy do Kalwarii
Stacje wysadzono w powietrze
Powstały w XVIII w. zespół, obejmujący kościół, klasztor oraz stacje Drogi Krzyżowej, przetrwał bez większych zmian aż do 1962 r., kiedy to pewnej nocy z rozkazu władz sowieckich wszystkie kapliczki w Kalwarii, oprócz czterech stojących najbliżej kościoła, zostały wysadzone w powietrze, a rok później — ostatecznie zniszczone. Nieco wcześniej zdewastowano również stojącą przy Zielonym Moście kapliczkę z figurą Chrystusa niosącego krzyż, która przez wiele lat wskazywała pielgrzymom drogę z Wilna.
Odbudowa kapliczek
Odbudowę kapliczek rozpoczęto w 1990 r., po odzyskaniu przez Litwę niepodległości. Na całkowite odbudowanie Kalwarii Wileńskiej potrzeba było prawie 12 lat. W 2002 r. ukończono odbudowę całej Drogi Krzyżowej. Dziś zespół Kalwarii Wileńskiej tworzą kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i 35 stacji.
