Kiedy bliska osoba nagle odchodzi, popełniając samobójstwo, inni członkowie rodziny mają niezliczoną ilość pytań, z których jednym jest to, jak powiedzieć o tym dziecku. Jak się czujesz, gdy dziecko słyszy o samobójstwie ukochanej osoby? Jak je powiadomić? Jak się zachować, jak pocieszyć? Dlaczego ważne jest, aby tego nie ukrywać?
| Fot. ELTA, Dainius Labutis
Psychologowie z Państwowej Służby Ochrony Praw Dziecka i Adopcji na Litwie starają się udzielać konsultacji w podobnych sytuacjach. Część takich porad zostanie przedstawionych w tym materiale.
Nagłe odejście członka rodziny zdecydowanie jest szokiem dla całej rodziny. Reszta rodziny doświadcza bólu, stresu, rozpaczy, niepewności. Bardzo ważne jest, aby nie ukrywać tego przed najmłodszymi członkami rodziny, ponieważ bez otrzymania konkretnych informacji dziecko może zacząć fantazjować, wymyślać absurdalne wyjaśnienia, a nawet obwiniać siebie i czuć złość. Ważne jest, aby dziecko odpowiadało na pytania związane ze stratą, której doświadcza.
Czytaj więcej: Mężczyźni częściej popełniają samobójstwa niż kobiety
Krótko i konkretnie opisz sytuację
Według psychologów z Państwowej Służby Ochrony Praw Dziecka i Adopcji na Litwie informowanie o śmierci człowieka powinno odbywać się prostymi, jasnymi dla dzieci słowami, takimi jak: „Dziś wydarzyło się coś smutnego. Twój ojciec nie żyje”.
W zależności od wieku i dojrzałości dziecka dzieci różnie postrzegają śmierć. Młodsi nie rozumieją jeszcze śmierci jako procesu, który kończy życie, a tym bardziej kojarzenia jej z osobą, a starsi już zdają sobie sprawę, że śmierć jest nieodwracalna, więc nie będą już widzieć członka rodziny. Nie jest konieczne, aby dziecku były opowiedziane wszystkie fakty na raz. Dzieci zwykle wyczują kłamstwo, więc może to tylko zwiększyć ich niepokój i nieufność wobec dorosłych. Ważne jest, aby powiedzieć otwarcie na tyle, na ile prosi dziecko, aby być przygotowanym na udzielenie odpowiedzi na pytania.
Obserwuj reakcję dziecka — nie ignoruj zaciekawienia
Po każdej odpowiedzi obserwuj reakcję dziecka. Jeśli dziecko jest zainteresowane szczegółami zdarzenia, można mu krótko opowiedzieć, co się wydarzyło. Jeśli samobójstwo jest wymieniane jako przyczyna śmierci i nie jest dla dziecka jasne, co oznacza to słowo, można wyjaśnić. Należy podkreślić dziecku, że każda osoba jest odpowiedzialna za własne życie, a czasami niektórzy decydują, że nie chcą już żyć.
Nie trzeba prosić dziecka o pytania, lepiej spróbować stworzyć mu sprzyjające warunki do otwarcia się, dzielenia się swoimi doświadczeniami. Możesz zachęcić dziecko, aby przychodziło i rozmawiało, kiedy chce. Jednak ważne jest też, aby dorośli nie unikali rozmawiania ze sobą na temat śmierci.
Jeśli dorośli wyrażają swoje uczucia, emocje, zamiast trzymać to w sobie, będzie to dobry przykład dla dziecka, że temat nie jest nieunikniony i zachęci go do zainicjowania rozmowy i podzielenia się swoimi przeżyciami, emocjami. Nie trzeba się obawiać okazywania naturalnych reakcji na stratę, warto wytłumaczyć je dziecku i rozmawiać z nim.
Według psychologów ważne jest, aby zapewnić dziecko, że jego słowa i czyny nie spowodowały samobójstwa bliskiej osoby.
Podajmy więcej szczegółów na żądanie dziecka
Według psychologów, jeśli dziecko jest tego ciekawe, można mu bardziej szczegółowo opowiedzieć, dlaczego ludzie czasami posuwają się do takich skrajności. Można użyć następujących słów: „Czasami ludzie są smutni i nieszczęśliwi. Kiedy ten smutek trwa przez długi czas, zaczyna im się wydawać, że życie nie ma już sensu. Wierzą, że zrobienie sobie krzywdy rozwiąże wszystkie problemy i będzie lepiej. Decyzja o podniesieniu ręki przeciwko sobie nazywana jest samobójstwem lub zakończeniem życia”.
Jeśli dziecko chce usłyszeć, w jaki sposób ukochana osoba popełniła samobójstwo, należy podać sytuację bez szczegółów, tylko prostą, rzeczową historię, np.: „matka upadła z tak wysokiej wysokości, że umarła”, „wujek był tak ciężko ranny, że zmarł”.
Dziecko musi wiedzieć, że zawsze jest wyjście
Rozmawiając z dzieckiem o powodach, dla których dana osoba zdecydowała się popełnić samobójstwo, należy wspomnieć, że jest to zwykle więcej niż jeden powód, jest to konsekwencja nagromadzonych powodów. Chociaż przyczynę można zgadywać, prawdziwa przyczyna często nie jest wyjaśniona, więc dziecku można powiedzieć: „Mogę tylko przepuścić, co zasmuciło tatę. Prawdopodobnie myślał, że nie ma już wyjścia. Tata nie wiedział, dokąd udać się po pomoc, chociaż można było mu pomóc”.
Ważne jest, aby zawsze dziecku powiedzieć o tym, kto w takich trudnych sytuacjach może okazać pomoc. Warto zaznaczyć, że mając problemy, zawsze może porozmawiać ze mną jako matką, ojcem, babcią, dziadkiem itd. Zaakcentować dziecku, że z każdej sytuacji, nawet najtrudniejszej, jest wyjście.
Czytaj więcej: Stosowna pomoc w odpowiednim czasie może ocalić życie
Pomóż dziecku zaakceptować stratę
Według psychologów we wszystkich przypadkach ważne jest, aby zapewnić dziecko, że jego słowa i czyny nie spowodowały samobójstwa bliskiej osoby. W trudnym czasie dziecko powinno być również zachęcane do wyrażania wszystkich uczuć, których doświadcza, zamiast tłumienia ich w sobie.
Z tego powodu ważne jest, aby rodzice byli otwarci i jak najwięcej komunikowali się z dzieckiem. W tym momencie istotniejsze jest nie pocieszanie dziecka, ale pomoc w zaakceptowaniu straty. Uspokajając dziecko, warto mu stworzyć takie warunki, aby mogło wyrazić swoje uczucia, zadawać pytania.
Ponieważ każdy inaczej doświadcza straty, wyrażenie emocji może być indywidualne. Dziecko może doświadczać wielu różnych uczuć i jest to zupełnie normalne. Ważne jest, aby powiedzieć dziecku, że może odczuwać złość, poczucie winy, smutek, zaprzeczenie, strach, wstyd i może niczego nie czuć. Wszystko to są naturalne wyrazy żałoby. Dziecko nie powinno bać się, że czyjeś emocje będą nie do przyjęcia lub nie zostaną zrozumiane.
Wsparcie psychologiczne na Litwie
Telefoniczne wsparcie emocjonalne na Litwie udzielane jest za pośrednictwem następujących kontaktów:
► linia młodzieżowa (dyżurni konsultanci – wolontariusze) 8 800 28888, od pon. do ndz. przez całą dobę;
► linia dziecięca (dyżurni konsultanci – wolontariusze, profesjonaliści) 116 111, od pon. do ndz. w godz. 11–23;
► linia Doverija (dyżurni doradcy wolontariusze; pomoc dla nastolatków i młodzieży; wsparcie udzielane w języku rosyjskim) 8 800 77277, od pon. do ndz. w godz. 16–19;
► infolinia dla kobiet (dyżurni konsultanci – wolontariusze) 8 800 66366, od pon. do ndz. przez całą dobę;
► linia nadziei (dyżurni konsultanci – wolontariusze, profesjonaliści) 116 123, od pon. do ndz. przez całą dobę.
Anna Pawiłowicz-Janczys
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” nr 19 (56) 14-20/05/2022