Inauguracja z udziałem prezydenta Gitanasa Nausėdy
Jak wyjaśniła „Kurierowi Wileńskiemu” Katarzyna Dzierżyńska-Loch, koordynatorka ds. dyplomacji publicznej i promocji Ambasady RP w Wilnie, obchody 160. rocznicy powstania styczniowego na Litwie zainauguruje w dniu 22 stycznia uroczystość w Kaplicy Powstańczej na cmentarzu na Rossie, gdzie w 2019 roku spoczęły szczątki przywódców i uczestników powstania styczniowego. Będzie również msza św. w Bazylice Archikatedralnej św. Stanisława i św. Władysława w Wilnie, w której planuje wziąć udział prezydent Litwy Gitanas Nausėda.
— Kontynuacją obchodów będzie otwarcie 24 stycznia wystawy „Walka o wolność. Powstanie Styczniowe 1863–1864” i debata historyków z Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy w Pałacu Władców. Podczas debaty wspólnie sięgniemy do historii, patrząc w przyszłość. Będziemy szukać odpowiedzi na pytania — Czego uczy nas powstanie, represje, wspólna oręż? Jak Rosjanie wykorzystali powstanie propagandowo? Jak bardzo wspólni bohaterowie kształtują naszą regionalną tożsamość suwerennych krajów? Oba wydarzenia są organizowane przez Ambasadę RP i Instytut Polski w Wilnie — informuje rozmówczyni „Kuriera Wileńskiego”.
Wystawę przygotowaną przez Muzeum Historii Polski na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych będzie można oglądać na ogrodzeniu kościoła franciszkańskiego w Wilnie (ul. Trakų 7).
— Wybrane przez nas miejsce prezentacji jest symboliczne, chcemy przywrócić do pamięci powstańczej klasztor franciszkanów, jak również przypomnieć opinii publicznej o roli, jaką odegrali w powstaniu bracia franciszkanie — dodaje Dzierżyńska-Loch.
Czytaj więcej: Wileńskie upamiętnienie powstania styczniowego [GALERIA]
Pamięć o powstaniu fundamentem dla kolejnych pokoleń
Jak wyjaśniła, wystawa w syntetyczny sposób przedstawia genezę największego zrywu niepodległościowego przeciwko rosyjskiemu zaborcy.
— Oprócz specyfiki powstańczej pokazuje przemiany, które zaszły w polskim społeczeństwie w czasie powstania, naświetla też role w walce przez poszczególne grupy społeczne. Zaakcentowana została w niej rola pamięci o powstaniu styczniowym, która była jednym z filarów tożsamości państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. i jest żywa do dziś — czego najlepszym przykładem jest ponowny, państwowy pogrzeb przywódców i uczestników powstania styczniowego w 2019 r. Zidentyfikowane genetycznie szczątki powstańców odprowadzali z wileńskiej katedry na cmentarz na Rossie prezydenci Litwy i Polski oraz przedstawiciele Białorusi, Estonii, Łotwy i Ukrainy — zauważa koordynatorka projektów.
Nie będą to jedyne wydarzenia, które odbędą się w tym czasie na Wileńszczyźnie.
— Wydział Konsularny Ambasady RP w Wilnie wspiera konkurs literacki pt. „Wszyscy sami swoi — losy zesłańców i wygnańców polskich z Kresów Wschodnich” oraz wyjazd uczniów szkół polskojęzycznych w rejonie wileńskim do miejsc pamięci związanych z powstaniem styczniowym. Więcej informacji już wkrótce pojawi się na stronie i kanałach społecznościowych obu placówek — informuje przedstawicielka ambasady.
| Fot. Bartosz Frątczak
Idea aktualna i czytelna obecnie
W zapowiedzianej przez Katarzynę Dzierżyńską-Loch debacie historyków weźmie udział także dr Andrzej Pukszto, politolog z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie.
— Przypominanie o powstaniu styczniowym jest dziś bardzo aktualne. To bardzo dobry pretekst do ukazywania solidarności Polski i Litwy z Ukrainą i Białorusią. Te wydarzenia historyczne bardzo przemawiają w kontekście obecnej sytuacji. Chodzi mi o ocieplenie polsko-litewskich relacji, jakie obserwujemy w ostatnich latach, ale także o zacieśnianie szeregów w kontekście imperializmu Rosji. Akcentów jest więc kilka, a wszystkie pasują do sytuacji politycznej w naszej części Europy — ocenia historyk w rozmowie z „Kurierem Wileńskim”.
Czego możemy spodziewać się po debacie w Pałacu Władców?
— Zaprezentowane zostaną cztery spojrzenia na rzeczywistość postania styczniowego, z perspektywy Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Warto zauważyć te różnice, przyjrzeć się im bliżej, bo rzeczywiście optyka z perspektywy czterech narodów nie jest identyczna. To różne narody, które przeżywały inne doświadczenia w drugiej połowie XIX w i XX w., więc każdy patrzy nieco inaczej na swoją historię. Warto szukać podobieństw, ale zwrócenie uwagi właśnie na te różnice w postrzeganiu tego niezwykłego wydarzenia, jakim było powstanie styczniowe, również może być bardzo ubogacające — zauważa Pukszto.
Czytaj więcej: Uroczysty pochówek powstańców styczniowych zaplanowany na jesień
Szereg propozycji w Polsce
Oczywiście bardzo bogaty program obchodów przygotowano w Polsce. Przedstawił go 3 stycznia, a więc w rocznicę zapowiedzi wybuchu powstania styczniowego przez Komitet Centralny Narodowy, wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Piotr Gliński, podczas konferencji prasowej.
Serię wydarzeń upamiętniających rocznicę zainauguruje 22 stycznia widowisko muzyczne w Teatrze Narodowym w Warszawie, przygotowane przez Biuro Niepodległa we współpracy z Muzeum Historii Polski. Wśród propozycji wystaw, jakie przygotują polskie muzea nie zabraknie także wątków wileńskich. Na Zamku Królewskim w Warszawie będzie można oglądać wystawę „Miłość i obowiązek. Powstanie Styczniowe 1863”, prezentującą szczególnie wątki powstania na Litwie, w tym niedawne odnalezienie szczątków i pamiątek po bohaterach 1863 r. na wileńskiej Górze Zamkowej. Planowane są też konferencje i debaty poświęcone powstaniu styczniowemu, jego znaczeniu i dziedzictwu, liczne publikacje.
Warto zwrócić uwagę zapewne na zapowiadaną już na styczeń popularnonaukową książkę prof. Alicji Kuleckiej „Powstanie styczniowe (1863–1864). Czas walki, marzeń o wolności i niespełnionych nadziei”, która będzie przetłumaczona na angielski, białoruski, ukraiński i litewski. Nie zabraknie również materiałów dla nauczycieli. Znajdą się one na portalu powstanie1863-64.pl, na którym będzie można znaleźć także artykuły historyczne, sylwetki bohaterów zrywu, a także wywiady, podcasty i audiobooki, w tym książki: „Noc 22 stycznia” autorstwa Józefa Piłsudskiego, „Przed nocą styczniową” oraz pamiętniki Ludomira Grzybowskiego. Planowane są też produkcje filmów dokumentalnych i fabularnych o bohaterach powstania. Zostanie także opracowany internetowy spis mogił powstańców styczniowych. Narodowy Bank Polski przygotuje dwie monety kolekcjonerskie (złote 200 zł i srebrne 20 zł) upamiętniające 160. rocznicę powstania styczniowego.
