Honorata Adamowicz: Jakie są mniejszości narodowe w Mołdawii?
Dmitry Moruz: W Mołdawii mamy wiele mniejszości narodowych. Najliczniejsza grupa to Ukraińcy, następnie Gagauzi — to grupa etniczna pochodzenia tureckiego posługująca się językiem gagauskim z grupy języków turkijskich, potem — Rosjanie. No i mieszkają tu, oczywiście, mniej liczne mniejszości narodowe.
Jak wygląda sytuacja mniejszości narodowych w kraju?
Nasze społeczeństwo jest spokojne, tolerancyjne, dlatego na tle etnicznym nie ma wielkich konfliktów. Dyskryminacji na tle narodowościowym też tu nie ma, przynajmniej nie otrzymujemy skarg. Są problemy — tak jak i wszędzie. Mniejszości narodowe zazwyczaj najwięcej problemów mają w systemie edukacji. Mołdawia jest najbiedniejszym krajem Europy, a jednak w przeliczeniu na liczbę mieszkańców przyjęła najwięcej uchodźców z Ukrainy.
Jak miejscowi mieszkańcy przyjmują uchodźców?
Z powodu wojny w Ukrainie liczba uchodźców z tego kraju bardzo rośnie. Nasi obywatele bardzo pozytywnie są nastawieni do uchodźców z Ukrainy. Każdy, w miarę możliwości, stara się im pomóc. Niedawno została przyjęta ustawa o obronie uchodźców z Ukrainy na terytorium Mołdawii, dzięki której uchodźcy z Ukrainy w Mołdawii mają więcej praw w sferze edukacji i służby zdrowia. Rozumiemy, że Ukraińców w naszym kraju będzie coraz więcej. Dlatego teraz naszym priorytetem jest umożliwienie nauki dwujęzycznej, by w tym samym czasie mniejszości narodowe mogły rozwijać swoją kulturę, przynależność do swojej historii, uczyć swojego ojczystego języka. Bardzo ważne, by równolegle uczyć się też języka państwowego, żeby mieć równe możliwości udziału w życiu państwa. Język bowiem jest podstawowym instrumentem aktywnego uczestnictwa obywateli w życiu państwa.
Czytaj więcej: Trudny los uchodźcy
Czym się zajmuje Agencja ds. Stosunków Międzyetnicznych?
Jako agencja najwięcej uwagi poświęcamy na to, żeby mniejszości narodowe czuły się komfortowo. Bardzo ważnym zadaniem jest nauka języka państwowego — rumuńskiego — wśród mniejszości narodowych. Chcemy, żeby była możliwość przeprowadzenia nauki dwujęzycznej i stworzenia komfortu w pielęgnacji swojej kultury, a także udostępnić możliwość w życiu kulturalnym i politycznym państwa. Staramy się uniknąć tego, żeby mniejszości narodowe izolowały się od życia państwa. Ważnym dla nas celem jest, żeby mniejszości narodowe Mołdawii aktywniej uczestniczyły w życiu politycznym kraju, żeby brały udział w wyborach.
Jakie są problemy wśród mniejszości narodowych?
Wielkich problemów wśród mniejszości narodowych, gdzie musiałyby wtrącić się organy bezpieczeństwa, na szczęście nie mamy. Są owszem historyczne procesy z żydowską mniejszością, które są powiązane ze zwrotem ich majątków. Dużo synagog w czasie II wojny światowej siłą zabrano Żydom i do tej pory nie zwrócono. Niektórym budynkom zmieniono statusy, zostały przekształcone w zupełnie inne budynki, o innym przeznaczeniu, niż miały kiedyś. Te wymagania wspólnoty żydowskiej są zrozumiałe i zgodne z prawem, rozumiemy je, ale na razie nie można ich rozwiązać, ponieważ problemy ekonomiczne są nie do pokonania i, tak jak często to bywa, rozwiązanie problemu upiera się o banalny brak środków… Ale mam nadzieję, że kiedyś te problemy będzie można rozwiązać, ponieważ to jest sprawiedliwe i zgodne z prawem
Czy rosyjskojęzyczna mniejszość narodowa czuje dyskomfort po tym, jak Rosja napadła na Ukrainę?
Oczywiście, że odczuwa dyskomfort, ale w naszym państwie to raczej takie wewnętrzne przeżycia. Niektórzy odczuwają jakiś negatywny stosunek do innych, niektórzy odczuwają jakiś wewnętrzny wstyd, winę. Na szczęście w społeczeństwie nie odczuwa się żadnej dyskryminacji lub prześladowań ludności rosyjskojęzycznej. W Mołdawii mniejszości narodowe między sobą rozmawiają po rosyjsku.
Czytaj więcej: Kolokwia Warszawsko-Wileńskie: wykład „Mołdawia — między Wschodem i Zachodem, między pokojem i wojną”