Tymczasem w skutecznej walce z sepsą decydujące znaczenie ma jej szybkie rozpoznanie. Każda godzina zwłoki zmniejsza szanse pacjenta na zachowanie zdrowia i nawet życia. Dotyczy to zwłaszcza sepsy meningokokowej, która jest najgroźniejsza — mówili eksperci podczas konferencji, która odbyła się w zeszłym roku we Wrocławiu pod hasłem „Pokonać sepsę”. O tym, że problem jest poważny, świadczy 31. akcja charytatywna WOŚP. Tegoroczna zbiórka (ponad 155 mln zł) przeznaczona została na wyposażenie szpitali w urządzenia pozwalające na przyśpieszenie diagnostyki.
— Również i Litwa nie pozostaje w tyle za światem medycznym. Sepsa jest wyzwaniem i prowadzone są nad nią badania. Podejmowane są działania nad skutecznym leczeniem — powiedział prof. Saulius Vosylius, kierownik oddziału anestezjologii, reumatologii i chorób przewlekłych Wileńskiego Szpitala Uniwersyteckiego, który od lat interesuje się sepsą.
Czytaj więcej: Dr Barkauskienė o tym, na co wpływa COVID. „Nie tylko płuca, jak sądzono”
| Fot Freepik.com
Sepsa jest mylnie interpretowana jako choroba
Sepsa, zwana także posocznicą, nie jest chorobą, lecz zespołem objawów rozwijających się wskutek nadmiernej reakcji układu odpornościowego człowieka na zakażenie. I stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, ponieważ w jej przebiegu dochodzi do niewydolności wielu kluczowych narządów, takich jak nerki, wątroba, serce i płuca. W rzeczywistości, w przypadku sepsy stan zapalny — a więc zachowanie obronne naszego ciała — jest bardzo rozległy i obejmuje wiele narządów.
Mitem jest to, że posocznicą, czyli sepsą, można się zarazić. To nieprawda. Faktem jest natomiast to, że możliwe jest zarażenie się patogenami, które mogą doprowadzić do wybuchu sepsy. Wraz z postępem medycyny udało się ustalić, jakie patogeny najczęściej wywołują posocznice, a są to bakterie (paciorkowce, gronkowce, pneumokoki, meningokoki lub E.coli), grzyby (Candida albicans) lub wirusy i produkowane przez nie toksyny.
— Większości nie bez powodu kojarzy się z czymś groźnym, ponieważ w czasie kilku bądź kilkunastu godzin może doprowadzić do stanu bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta w mechanizmie niewydolności wielonarządowej. Jednak szybko zdiagnozowane i odpowiednio leczone zakażenie nie wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Czasami jednak, gdy organizm jest wyczerpany, a objawy zostaną zbagatelizowane, może spowodować spustoszenie, a nawet zagrażać życiu — przestrzega prof. Vosylius.
Sepsa a stan zapalny organizmu
Wszelkie zakażenia czy zranienia sprawiają, że mikroorganizmy dostają się do wnętrza naszych organizmów. Na szczęście, układ odpornościowy szybko i skutecznie rozprawia się z wrogiem i zazwyczaj kończy się na gorączce, obrzęku, bólu czy w przypadku ran, na niewielkim ropieniu. Wszystkie wymienione objawy to oznaki toczącego się stanu zapalnego, będącego odpowiedzią systemu odpornościowego (immunologicznego) na atak mikroorganizmów.
Stan zapalny pozwala na szybkie uporanie się z nieproszonymi gośćmi w naszych organizmach, choć jego objawy zwykle są postrzegane jako nieprzyjemne i staramy się je stłumić, przyjmując leki przeciwzapalne, takie jak choćby aspiryna. Ponadto, pomaga zatrzymać drobnoustroje w miejscu, w którym wtargnęły do organizmu i nie dopuszcza do ich dalszej migracji w głąb ciała i do infekowania innych organów i tkanek.
Stan zapalny jest zatem dobrodziejstwem, które chroni przed rozprzestrzenianiem się zakażenia, ale ma także drugą, ciemną stronę. Dotyczy to sytuacji, gdy stan zapalny rozprzestrzenia się i organizm sobie z nim nie radzi.
Wyróżniamy kilka rodzajów sepsy
- klasyczna sepsa, czyli SIRS — rozwija się w odpowiedzi na zakażenie;
- ciężka sepsa to stan, który skutkuje hipoperfuzją (zmniejszonym przepływem krwi przez tkankę lub narząd) i dysfunkcją narządów;
- wstrząs septyczny to ciężka sepsa, która prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego i upośledzenia perfuzji tkankowej;
- zespół niewydolności wielonarządowej, czyli MODS — to najcięższa postać sepsy, występuje, gdy organizm nie jest w stanie utrzymać się bez intensywnego leczenia. Może spowodować zgon.
Dodatkowo rozróżnia się sepsę nabytą w środowisku pozaszpitalnym oraz sepsę szpitalną. Sepsa szpitalna dotyczy pacjentów hospitalizowanych, po przeszczepach, rozległych operacjach.
Natomiast sepsa pozaszpitalna dotyka osoby uprzednio zdrowe, najczęściej chorują na nią dzieci, młodzież i młodzi dorośli. Ryzyko rozwoju ciężkich powikłań zdrowotnych jest duże, jeśli zakażenie krwi nie zostanie zdiagnozowane wystarczająco szybko.
Ryzyko zakażenia organizmu jest wyższe u pacjentów z obniżoną odpornością (zarówno nabytą, jak i wrodzoną). Wynika to z faktu, iż osłabiony organizm łatwiej zaatakować. W ciągu pierwszych sześciu godzin po rozpoznaniu zakażenia ogólnoustrojowego kluczowa jest wczesna i agresywna resuscytacja w celu przywrócenia objętości krwi krążącej, następnie konieczne jest wykonanie odpowiednich badań oraz wdrożenie antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania.
Czytaj więcej: Gruźlica — podstępna choroba
| Fot. Freepik.com
Objawy sepsy
Objawy, które mogą wskazywać na zakażenie organizmu, są początkowo bardzo podobne do symptomów przeziębienia lub grypy. W odróżnieniu jednak do nich sepsa postępuje bardzo szybko i stan pacjenta wyraźnie się pogarsza
Prof. Vosylius sygnalizuje, na jakie oznaki należy zwrócić uwagę:
- bóle mięśni i brzucha;
- dreszcze;
- duszność;
- gorączka (temperatura ciała powyżej 38,3°C) lub hipotermia (temperatura ciała poniżej 36°C);
- przyspieszenie akcji serca (>90 uderzeń na minutę u dorosłych);
- wymioty;
- zaburzenia świadomości;
- zblednięcie lub zasinienie obwodowych części ciała;
- znaczne osłabienie.
Objawy zakażenia krwi nasilają się bardzo gwałtownie i mogą doprowadzić do stanu krytycznego w ciągu kilku, kilkunastu godzin. W szczególności alarmujące są: duszność, niewydolność krążenia, krwotoczna wysypka oraz zaburzenia świadomości. W przypadku ich zauważenia trzeba jak najszybciej udać się na szpitalny oddział ratunkowy najbliższego szpitala lub wezwać pogotowie ratunkowe.
Czy sepsa jest uleczalna?
Jest uleczalna, pod warunkiem, że u pacjenta zostanie wdrożona odpowiednio szybko antybiotykoterapia oraz w trybie pilnym usunie się przyczynę zakażenia organizmu. Leczenie polega również na dożylnym podawaniu płynów oraz podtrzymywaniu najważniejszych czynności życiowych, oddychania i krążenia, za pomocą tlenu, leków i aparatury medycznej).
Mimo iż da się całkowicie wyleczyć sepsę, istnieje ryzyko wystąpienia trwałych powikłań (np. zmian martwiczych obwodowych części ciała lub zaburzeń neurologicznych).
Ważne: na sepsę można zachorować wielokrotnie, jej przebycie nie pozostawia odporności, a dodatkowo zakażenie organizmu mogą wywoływać różnorodne drobnoustroje. Aby postawić rozpoznanie sepsy, wykonuje się badanie na posiew krwi w celu wykrycia obecności bakterii lub grzybów. Wyniki są jednak dostępne dopiero po 2–3 dniach. Przed uzyskaniem wyniku posiewu krwi lekarz może postawić wstępne rozpoznanie na podstawie obserwacji objawów klinicznych oraz analizy różnych parametrów stanu zapalnego.
| Fot. Freepik.com
Jak zapobiec sepsie?
Najważniejsze to żyć zdrowo, odżywiać się zdrowo, uprawiać sporty, ruch na świeżym powietrzu, nie stresować się, bo tylko zdrowy i silny organizm jest w stanie bronić się przed wszystkim zagrożeniami z zewnątrz.
Zaleca się też szczepienia przeciw meningokokom typu B, które wywołują najwięcej przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (występuje pod postacią sepsy i/lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), zarówno w całym społeczeństwie, jak i wśród dzieci do drugiego roku życia.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że 7 proc. zgonów wśród małych dzieci było spowodowanych właśnie przez sepsę. Sepsa wciąż jest nieodkrytą kartą w medycynie. I choć w ostatnich latach uczyniono ogromny postęp w tej dziedzinie, to wszystkie fakty na jej temat nie są jeszcze znane. Wg Global Sepsis Alliance co roku sepsę rozpoznaje się u 27 mln ludzi, z których aż 8 mln przegrywa walkę o życie.
Czytaj więcej: Wyglądasz tak jak to, co jesz. Balans zdrowego trybu życia