Konferencja „Polskie dziecko – w polskiej szkole”, która odbyła się 8 listopada br. w auli Domu Kultury Polskiej w Wilnie, podniosła ważne kwestie dotyczące znaczenia nauki w języku ojczystym, wyzwań dla dzieci nieznających języka państwowego w szkole z tymże językiem nauczania.
Konferencja ta skupiała się na wyzwaniach stojących przed polskim szkolnictwem na Litwie, roli wychowania patriotycznego w rozwoju młodzieży oraz atrakcyjności polskich szkół. Poruszono kwestie związane z historią i znaczeniem polskiego szkolnictwa na Litwie, a także wyzwania związane z utrzymaniem polskich szkół i promowaniem polskiej tożsamości narodowej.
W tym artykule poruszę inną perspektywę i inne kwestie, związane z możliwościami płynącymi z dwujęzyczności lub wielojęzyczności w szkole z językiem ojczystym nauczania. Ten artykuł ma na celu zgłębienie tych zagadnień, uwzględniając opinie ekspertów i przykłady z różnych krajów.
Korzyści z nauki w języku ojczystym
Nauka w języku ojczystym ma kluczowe znaczenie dla rozwoju dziecka. Jak podkreśla dr Anna Klimkiewicz, ekspertka z dziedziny psychologii rozwojowej: „Język ojczysty jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale także nośnikiem kultury i tożsamości”. Badania pokazują, że dzieci uczące się w swoim języku ojczystym osiągają lepsze wyniki w nauce, mają wyższą samoocenę i lepiej identyfikują się ze swoją kulturą.
Dzieci imigrantów często stają przed wyzwaniami związanymi z nauką w nowym języku. Oprócz barier językowych mogą doświadczać izolacji społecznej i trudności w adaptacji do nowego środowiska kulturowego. Obecnie w takiej sytuacji znalazły się dzieci z Ukrainy. Programy wsparcia językowego i kulturowego w szkołach mogą pomóc w łagodzeniu tych wyzwań. Na przykład w Szwecji programy integracyjne dla dzieci imigrantów obejmują intensywne kursy językowe oraz zajęcia z kultury i historii kraju. Dlaczego więc niektórym rodzicom wydaje się, że szkoła, w której nauczanie odbywa się wyłącznie w języku państwowym, jest lepsza, atrakcyjniejsza, bardziej dostępna?
Edukacja w języku ojczystym ma kluczowe znaczenie dla zachowania tożsamości kulturowej. W wielu krajach, takich jak Hiszpania z jej różnorodnymi regionami językowymi, systemy edukacyjne są dostosowane do promowania regionalnych języków i kultur. To pozwala na zachowanie różnorodności kulturowej i językowej, jednocześnie promując jedność narodową.
Wzrost globalnej mobilności i migracji doprowadził do zwiększonego zainteresowania edukacją dwujęzyczną. Czyż szkoła polska na Litwie nie jest przykładem szkoły dwujęzycznej czy wielojęzycznej? W Stanach Zjednoczonych istnieje rosnące zapotrzebowanie na programy dwujęzyczne w języku hiszpańskim i angielskim. Podobnie w krajach takich jak Singapur edukacja dwujęzyczna jest uznawana za kluczowy element przygotowania uczniów do globalnego środowiska.
Edukacja w języku ojczystym i państwowym niesie ze sobą zarówno wyzwania, jak i możliwości. Wspieranie dwujęzyczności i wielokulturowości w systemach edukacyjnych na całym świecie jest kluczowe dla rozwoju dzieci i przygotowania ich do życia w coraz bardziej zglobalizowanym świecie. Ważne jest, aby systemy edukacyjne były elastyczne i dostosowane do potrzeb różnorodnych społeczności, jednocześnie promując integrację i wzajemne zrozumienie między kulturami.
Czytaj więcej: Język polski nie tylko od święta
Wyzwania dla dzieci nieznających języka państwowego
Dzieci, które nie znają języka państwowego i trafiają do szkoły, gdzie jest on językiem nauczania, mogą napotkać wiele trudności. Bariera językowa to tylko jedna z nich; inne to izolacja społeczna i trudności w adaptacji kulturowej. Wielu badaczy twierdzi, że brak znajomości języka może prowadzić do frustracji i obniżenia motywacji do nauki.
Z kolei z własnej praktyki widzę, że dzieci w szkołach z odmiennym językiem do ojczystego już na początku borykają się z problemami w nauce, co w większości wypadków powoduje, że takie dziecko trafia do poradni pedagogiczno-psychologicznej, by zidentyfikować problem motywacji do nauki, trudności w nauce. Czy jako rodzice wystarczająco jesteśmy świadomi tego, że to z naszej winy dziecko może napotkać problemy w szkole, gdy naukę pobiera w innym niż ojczysty języku?
Czytaj więcej: Język litewski na maturze: trudne tematy i „wyciek”
Przyszłość edukacji w kontekście globalizacji i wielojęzyczności
Szkoły odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu i przekazywaniu wartości narodowych i kulturowych. Na przykład w Kanadzie programy dwujęzyczne w szkołach francuskich i angielskich pomagają w utrzymaniu kulturowej różnorodności kraju. Podobnie w Stanach Zjednoczonych, programy dwujęzyczne dla dzieci hiszpańskojęzycznych wspierają zachowanie ich kulturowej tożsamości.
W kontekście globalizacji edukacja staje przed wyzwaniem integracji wielojęzyczności. Jak zauważa wielu ekspertów i specjalistów od edukacji międzynarodowej, szkoły muszą przygotować uczniów do życia i pracy w coraz bardziej zglobalizowanym świecie, co wymaga elastyczności językowej i kulturowej.
Edukacja w języku ojczystym i państwowym niesie ze sobą zarówno wyzwania, jak i możliwości. Ważne jest, aby rozpoznać i wspierać potrzeby dzieci dwujęzycznych oraz tych, które uczą się w języku niebędącym ich ojczystym. Wspieranie tożsamości kulturowej i narodowej poprzez edukację w języku ojczystym, przy równoczesnym promowaniu otwartości i adaptacji do wielojęzycznego świata, jest kluczem do budowania bardziej zintegrowanych i zrozumiałych społeczeństw.
W dobie obecnej szkoły polskojęzyczne na Litwie, moim zdaniem, mają za zadanie dążyć do sytuacji promującej otwartość na inne kultury, inne tradycje, nietradycyjne rozwiązania, stawiając na wielojęzyczność, wielokulturowość, wielowarstwowość.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 46 (133) 18-24/11/2023