Wspominając Śnipiszki: wilnianie zapraszani do tworzenia wyjątkowej wystawy

— Zapraszamy do współpracy w początkowych fazach tworzenia wystawy wszystkich, którzy posiadają pamiątki lub oryginalne przedmioty nawiązujące do dawnych i współczesnych Śnipiszek — zapowiada Agnė Šimkūnaitė, koordynatorka ds. komunikacji w Muzeum Wilna.

Rekwizyty przyniesione przez mieszkańców

Na początku czerwca w tej dzielnicy powstanie czasowy salon fotograficzny, w którym będą fotografowane rekwizyty przyniesione przez mieszkańców.

— Powinny one w jakikolwiek sposób nawiązywać do Śnipiszek. Mogą to być najprzeróżniejsze przedmioty — od deski z płotu czy drewnianej okiennicy po archiwalne fotografie. Mogą — lecz niekoniecznie muszą — to być przedmioty stare. Uwiecznimy je na zdjęciach i zwrócimy właścicielom. Można będzie podzielić się też wspomnieniami albo ciekawymi historiami z życia wziętymi, które przybliżą ten unikatowy zakątek miasta oraz pozwolą odczuć genius loci (łaciński termin, znaczący dosłownie „duch miejsca”). Najbardziej interesujące opowieści zostaną zanotowane. W ten sposób szukamy dialogu z mieszkańcami oraz zachęcamy do wspólnego tworzenia improwizowanego muzeum Śnipiszek. Zebrane eksponaty trafią do Muzeum Wilna oraz Muzeum Miejskiej Architektury Drewnianej. Przedtem będą zaprezentowane dla społeczności na wystawie w Wilnie — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Agnė Šimkūnaitė.

Planuje się, że improwizowany salon fotograficzny będzie czynny 1 i 5 czerwca. Pojawi się na skrzyżowaniu ulic Šilutės i Fino. Jest więc sporo czasu na zrewidowanie szuflad i składzików.

Śnipiszki od Sznipa

Śnipiszki (lit. Šnipiškės) — to dawne przedmieście Wilna, ulokowane na prawym brzegu Willi, przy Zielonym Moście. 

„Droga z Kalwarii ku Wilnu szła w 1522 roku podle Hrehorowego dworu, co Sznip dzierżawił na przewozie przez Wilię. Dlatego nazwę Śnipiszki, które obecnie są częścią składową miasta, wywodzi się od nazwiska Sznip, pisanego w niektórych dokumentach Śnip lub Śnipko” — pisze w książce „Wileńskie Śnipiszki i parafia św. Rafała” dr Liliana Narkowicz.

U schyłku XVI w. właścicielem Śnipiszek wraz ze stojącym tu dworem był Hieronim Wołłowicz. Po Wołłowiczach rządzili tu Sapiehowie, a potem oo. jezuici, którzy wznieśli najstarszy budynek na Śnipiszkach — kościół pw. św. Rafała Archanioła i budynki klasztorne.  

Czytaj więcej: Nowy kierunek mieszkaniowy Wilna — południowe inwestycje

Jedna z najstarszych dzielnic

Leżące u wylotów dawnych traktów święciańskiego i wiłkomirskiego Śnipiszki, jedna z najstarszych dzielnic Wilna, zajmują powierzchnię 3,12 km kw. Są dziś dzielnicą administracyjną i centrum finansowym miasta, znanym ze swych wieżowców. W sąsiedztwie szklanych wieżowców zachowały się przedwojenne drewniane domki, w których mieszka około 20 tys. ludzi. Od 1954 r. na Śnipiszkach jest czynna polska szkoła, dawniej znana jako Szkoła Średnia nr 19, dziś Gimnazjum im. Władysława Syrokomli.

Czytaj więcej: Słoneczna uroczystość inauguracji Gimnazjum im. Władysława Syrokomli

Kościół przy Zielonym moście

Na wzgórzu nad Wilią wznosi się kościół św. Rafała Archanioła — jedna z nielicznych świątyń wileńskich czynnych przez cały XX w.

„Obecnie z pewnością można powiedzieć, że jest to jedyny kościół na Litwie, a także w Polsce, dedykowany św. Rafałowi Archaniołowi, który poskramia złe duchy (szczególnie te, które powodują choroby), opiekuje się lekarzami, aptekarzami, pielgrzymami i podróżnymi” — pisze ks. Mirosław Grabowski, proboszcz parafii św. Rafała Archanioła.

Czytaj więcej: Ks. Mirosław Grabowski: „Popiół zawsze był i jest symbolem skruchy, pokuty”

Górka Pana Jezusa 

Kościół zbudowano w 1703 r.

„Zanim oo. jezuici wybudowali na Śnipiszkach przy Zielonym moście kościół z klasztorem, najważniejszym symbolem religijnym tego przedmieścia był pagórek wznoszący się nieopodal stojących do dziś budowli. Najpierw był tu zameczek obronny (XIV–XVI w.) z krzyżem katolickim na baszcie, który z czasem został zastąpiony przez słup z rzeźbą św. Jana Nepomucena (najsłynniejszego XIV-wiecznego czeskiego świętego, który zginął śmiercią męczeńską poprzez utopienie w rzece). A jeszcze później (od XVIII do poł. XX w.) murowaną kapliczką ze statuą Chrystusa, dźwigającego za ludzkość krzyż męczeński. (…) Wiadomo, że jeszcze w międzywojniu wszyscy mężczyźni, niezależnie od narodowości i wyznania, przechodząc przez Ostrą Bramę musieli zdejmować nakrycie głowy i z odkrytą głową iść aż do kaplicy Pociejów, czyli do przylegającego do ostrobramskiej kapliczki kościoła św. Teresy. Natomiast na Śnipiszkach każdy przechodzący lub przejeżdżający zatrzymywał się na chwilę, zdejmował czapkę i lekko pochylał głowę w stronę kapliczki. (…) W różnych okresach ludzie odmawiali różne modlitwy  w tym zakątku wileńskim, uchodzącym za cudowny. Miejsce to uważali za cudowne i święte, gdyż Bóg nie tylko je upodobał, ale czynił też »łaski szczególne«. Mieszkańcy Wilna nazywali to miejsce wdzięcznie: Górka Pana Jezusa. O tę górkę dbali nie tylko przynosząc kwiaty z przydomowych ogródków. W 1848 r. obłożono górkę kamieniami, żeby się nie osuwała, ogrodzono drewnianym płotem, z czasem ustawiono drewniane ławki” — pisze dr Liliana Narkowicz.

Zgodnie z lokalnym podaniem, obolały Pan Jezus znalazł w altance kapliczki tymczasowe schronienie i został Aniołem Stróżem wszystkich maluczkich i strapionych.

Religijny symbol Śnipiszek

Już w XVII–XVIII w. duchowieństwo katolickie zalecało wiernym pielgrzymki do Ziemi Świętej. Było to jednak przedsięwzięcie kosztowne, na które nieliczni mogli sobie pozwolić. Zaczęto więc w sąsiadujących ze Śnipiszkami Werkach budować Kalwarię i Drogi Krzyżowe. Wzniesiono 21 stacji (20 murowanych i jedną drewnianą), w roku 1669 wzniesiono drewniany kościół pw. Znalezienia Krzyża Pańskiego.

„Wraz z popularnością śnipiskiej kapliczki z Chrystusem rosła także popularność Drogi Krzyżowej. Wszak kapliczka (ale też i kościół świętorafalski) znajdowała się na przy drodze wiodącej do Kalwarii Wileńskiej (…) Górka Pana Jezusa dzielnie przetrwała na Śnipiszkach dwie wojny światowe, a między nimi wojnę polsko-bolszewicką. Przestała istnieć w warunkach pokoju z początkiem lat 50-tych XX w., kiedy to poszerzano ulicę Kalwaryjską. Kapliczkę wtedy zburzono, a wzgórze zrównano z ziemią. Co się stało z oryginalną rzeźbą Chrystusa nie było wiadomo, katolicki symbol Śnipiszek znikł (…) Przed kilku laty w czasie remontu podziemia kościelnego u św. Rafała przypadkowo natrafiono na zniekształconą drewnianą bryłę. Z początku nie wiadomo było, co to w ogóle jest. Specjaliści orzekli, że jednak jest to oryginalna śnipska statua” — czytamy w książce „Wileńskie Śnipiszki i parafia św. Rafała”.

Rzeźba Pana Jezusa pod krzyżem została poddana renowacji. Obecnie historyczną pamiątkę Śnipiszek można oglądać w Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.