Powstała polska strategia współpracy z Polakami świata. „Czy lepiej jest »dawać wędkę«, czy »dawać ryby«”

Bardziej liberalna definicja polskiej diaspory

Strategia w dużej mierze jest zgodna z kierunkami, które zapowiadał szef MSZ Radosław Sikorski podczas swojego exposé w Senacie RP w ub. roku. Strategia zakłada szerokie i bardziej liberalne podejście do definicji polskiej diaspory. Według dokumentu, polska diaspora obejmie nie tylko osoby posługujące się językiem polskim czy posiadające polskie obywatelstwo, ale także tych, którzy z racji pochodzenia przodków interesują się Polską i chcą angażować się na jej rzecz. Uwzględnia to również potomków obywateli Rzeczypospolitej narodowości innej niż polska.

Szacuje się, że w ten sposób liczba osób należących do polskiej diaspory na świecie może przekraczać 20 mln. Co ważne, strategia podkreśla rolę Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP jako głównego koordynatora polityki polonijnej, które ponownie przejęło budżet i kompetencje w tym zakresie od Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Czemu taka strategia służy?

Po co taki dokument powstał? Aby doprecyzować działania, skoordynować je, ale także, aby zwiększyć efektywność. Dokument wskazuje, że blisko 600 mln złotych rocznie jest przeznaczanych na politykę polonijną, zatem muszą one być dobrze zgrane z polityką państwa.

Dokument uwzględnia także różnorodność środowisk polonijnych na świecie, wynikającą z różnych fal emigracyjnych i uwarunkowań historycznych. W tym kontekście jest wspomniana także Litwa.

„Odrębny charakter ma społeczność Polaków będących potomkami obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, którzy po zmianach granic naszego państwa pozostali na terenach swojego zamieszkania i stali się obywatelami innych państw zachowując poczucie tożsamości narodowej. Największa ich grupa jest obecnie na Litwie i na Białorusi. Dużą grupę stanowią również potomkowie zesłańców z czasów carskiej Rosji i ZSRR” — czytamy w dokumencie.

Rządowa strategia w zakresie oświaty koncentruje się na wspieraniu nauczania języka polskiego, historii, geografii i kultury wśród Polonii i Polaków za granicą. Kluczowe założenia obejmują tworzenie ram programowych i materiałów dydaktycznych, rozwój kształcenia nauczycieli i lektorów języka polskiego, a także wykorzystanie nowych technologii, w tym kursów online.

Jednym z kierunków jest także większe promowanie studiów w języku polskim, m.in. poprzez program Andersa w Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. To jest właśnie program, w ramach którego polscy abiturienci na Litwie mogą wyjechać na studia do Polski i otrzymać atrakcyjne stypendium.

Finansowanie działalności

Strategia podejmuje też temat finansowania działalności polonijnej. Planowane działania obejmują stworzenie bazy informacyjnej o dostępnych funduszach, wsparcie organizacji w pozyskiwaniu środków oraz stopniowe ograniczanie finansowania z Polski tam, gdzie istnieją alternatywne możliwości. Dodatkowo przewidziano uproszczenie procedur konkursowych i lepszą koordynację finansowania.

W krajach autorytarnych i dotkniętych kryzysami finansowanie będzie dostosowane do specyficznych warunków. Za środki odpowiadać będą Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z innymi instytucjami państwowymi i Senatem RP.

Na temat rozdzielania środków z budżetu Polski rozmawialiśmy z konsulem generalnym RP na Litwie Dariuszem Wiśniewskim.

„Sposób rozdzielania środków pochodzących z polskiego budżetu, finansowanych z podatków płaconych przez Polaków mieszkających w kraju, jest przedmiotem stałej analizy na różnych poziomach. Celem tej analizy jest ciągła weryfikacja, które działania w dłuższej perspektywie są bardziej efektywne i przynoszą oczekiwane rezultaty — czy lepiej jest »dawać wędkę«, czy »dawać ryby”. Dlatego jednym z priorytetów jest wzmacnianie postaw obywatelskich oraz wspieranie organizacji działających na rzecz budowania pozycji Polaków i Polonii w krajach ich zamieszkania” — w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” mówi konsul generalny Ambasady RP w Wilnie, Dariusz Wiśniewski.

„Put your money where your mouth is”

Przywołał także znane konsulowi przykłady organizacji z Kanady, gdzie piastował stanowisko Konsula Generalnego RP w Montrealu.

„Odwołam się do znanego mi przykładu z Kanady — istnieją tam organizacje, które pobierają składki od członków. Kiedy organizują wydarzenie — koncert, wyjazd, degustację — jasno określają zasady: członkowie albo nie płacą albo płacą kwotę X, a osoby spoza organizacji — 2X. Jeśli ktoś nie chce płacić nic lub chce płacić X, może po prostu przystąpić do organizacji i opłacić składkę. To praktyka w całym III sektorze, podobna do systemu rabatów w sklepach — jeśli mamy kartę członkowską, kupujemy pewne produkty taniej” — wyjaśnił.

„Pytanie brzmi, czy w świadomości członków organizacji polonijnych nie powinno się pojawić myślenie, że taka organizacja to również ich odpowiedzialność — także finansowa. W języku litewskim może istnieje odpowiednik angielskiego powiedzenia put your money where your mouth is (kładź pieniądze tam, gdzie masz usta, czyli wkładaj pieniądze w to, w co deklarujesz, że ci zależy — przyp. red.) — bo mówić jest łatwo, ale dopiero kiedy ktoś wkłada własne pieniądze, pokazuje realne zaangażowanie” — dodał.

Swoje środki będzie miał Senat RP

Zapytaliśmy także o zapis w strategii, że za część środków będzie odpowiadał Senat RP.

„W polskim systemie Senat przez ostatnie 30 lat zbudował sobie pewną markę i potencjał, a także zdobył duże doświadczenie w obszarze relacji z Polakami za granicą i Polonią. Jeżeli w budżecie Senatu znajdują się — a już się znajdują — środki na wspieranie społeczności polskiej za granicą, to z jednej strony potwierdza to jego rolę w relacjach z Polakami i Polonią, a z drugiej strony Senat, władza wykonawcza, ministerstwa i inne urzędy zawsze pozostawały i nadal pozostają w bliskim kontakcie” — wyjaśnia „Kurierowi Wileńskiemu” konsul generalny Dariusz Wiśniewski.

Konsul zaznaczył, że wszystkie kwestie i tematy będą precyzyjnie rozdzielone.

„Będzie jasno wskazane, jakimi tematami i kwestiami zajmie się Senat, a jakimi ministerstwa. Jest to dopiero na etapie wypracowywania. Można powiedzieć, że Senat będzie miał jasno zdefiniowane obszary kompetencji” — zaznacza.

Czytaj więcej: #Polonia4Neighbours. Polacy pomagają sąsiadom