Cztery główne momenty
— Zgodnie z różnymi obrzędami, które odpowiadają tradycjom każdego kraju, pogrzeby wyrażają nadzieję na zmartwychwstanie i związek bliskich ze zmarłym, zwłaszcza poprzez modlitwę o oczyszczenie jego duszy. Zgodnie z Katechizmem Kościoła Katolickiego pogrzeb składa się zazwyczaj z czterech głównych momentów: przyjęcia szczątków zmarłego we wspólnocie ze słowami pocieszenia i nadziei, Liturgii Słowa, Ofiary Eucharystycznej i pożegnania, w którym dusza zmarłego zostaje powierzona Bogu, źródłu życia wiecznego, a ciało zostaje pochowane w oczekiwaniu na zmartwychwstanie — w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” przypomina ks. Mykolas Sotničenka, koordynator ds. komunikacji Kurii Archidiecezji Wileńskiej.
Jak mówi, na Litwie proces ten przebiega zazwyczaj w następujący sposób: osoba zostaje poddana ceremonii pogrzebowej, błogosławieństwu, przed ciałem zmarłego odbywa się modlitwa, ciało zmarłego czasami bywa przenoszone do kościoła na nabożeństwo lub poddawane jest kremacji. Ważne jest, aby urna została pochowana w ziemi lub w kolumbarium. Kościół nie akceptuje rozsypywania prochów. W takim przypadku pogrzeb kościelny nie byłby możliwy.
Kremacja do dziś jest przedmiotem dyskusji
Chrześcijanie zwykli grzebać swoich zmarłych w inny sposób niż poganie, którzy palili ich ciała i umieszczali prochy w małych niszach zwanych kolumbariami (łac. columbus — gołębie gniazdo).
— Chrześcijanie chcieli być pochowani jak Pan Jezus — w grobie, gdy ciało czeka na zmartwychwstanie; jak w sypialni, odpoczywając po trudach życia, z którego zostaniesz obudzony. Często chciano spocząć w bliskości męczennika lub świętego, a później w sanktuarium. Spalenie ciała przez długi czas było postrzegane jako sprzeczne z chrześcijańską wiarą w zmartwychwstanie ciała z martwych. W rezultacie spaleni chrześcijanie nie otrzymywali chrześcijańskiego pochówku. Tymczasem rytuał pogrzebowy Konferencji Episkopatu Litwy, opublikowany w 2004 r., przewiduje pochówek przez kremację — informuje rozmówca.
Nie ma zasadniczej różnicy między pożegnaniem zmarłego w czasie pochówku lub kremacji. — Gdy ciało jest kremowane, wszystkie prochy są chowane, bez dzielenia, zgodnie z istniejącymi zwyczajami, które mogą obejmować kolumbarium lub pochówek w ziemi. Chociaż normy cywilne odnoszą się również do rozsypywania prochów, nie jest to uznana forma pochówku w Kościele, ponieważ zawsze musi istnieć miejsce, w którym zmarły jest chowany. Kościół nie sprzeciwia się kremacji szczątków, pod warunkiem, że kremacja nie wyraża braku szacunku dla ciała, braku wiary w zmartwychwstanie zmarłych, a prochy muszą być pochowane z szacunkiem. Zwyczajem jest śpiewanie hymnów w pobliżu zmarłego, ale nie jest to obowiązkowe. Jest to raczej wyraz tak zwanej pobożności ludowej. Powstał, gdy sąsiedzi zebrali się, aby czuwać nad zmarłym, modlili się i śpiewali hymny, co stało się swego rodzaju tradycją — podkreśla koordynator ds. komunikacji Kurii Archidiecezji Wileńskiej.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Miesiąc po śmierci
— Należy pamiętać, że 30. dzień po śmierci jest obchodzony uroczyście. Jest to okazja do odprawienia Mszy św. i modlitwy za zmarłego. Co prawda, Msza św. niekoniecznie ma zostać odprawiona dokładnie w trzydziestym dniu po śmierci — w tym celu może być wybrany taki czas, który jest wygodniejszy dla modlących się. W wieczności przecież nie ma liczenia czasu. Oczywiste jest, że wszystkie daty, w których modlimy się za zmarłych, mają przypominać żywym o ich obowiązku modlitwy za tych, którzy odeszli do wieczności. Tradycyjnie Kościół katolicki upamiętnia: dzień śmierci lub pochówku, 7. dzień, 30. dzień po śmierci oraz kolejne rocznice. W czasie tych okazji krewni są proszeni o ofiarowanie mszy, a oni sami są zobowiązani do przyjęcia komunii podczas mszy za zmarłego. Modlitwa za zmarłych jest ważna, ponieważ nie mamy innego sposobu, aby im pomóc — podkreśla duchowny.
Jak zaznacza kapłan, podczas pogrzebu status zmarłego nie ma większego znaczenia — obrzędy zwykle są jednakowe dla wszystkich. Choć w przypadku osób duchownych są pewne drobne rozbieżności. Na przykład ciała księży, biskupów i papieża są wystawiane ubrane w szaty liturgiczne, z oznakami ich statusu (np. biskup z mitrą). Trumny stoją w kościele w taki sposób, by ciało zmarłego było skierowane twarzą do wiernych. Natomiast trumny osób świeckiej (w tym mnichów) są wystawiane tak, by twarz zmarłego była skierowana ku ołtarzowi. Czyli zasada jest taka, że ciało zmarłego jest wystawiane zgodnie z pozycją, w jakiej znajdował się za życia — kapłan twarzą do ludzi, a osoby świeckie — twarzą do ołtarza.
Pochówek papieża i Papieski Pierścień Rybaka
Porządek pogrzebu papieża jest określony w „Ordo Exsequiarum Romani Pontificis”, rytuale opublikowanym w tym celu.
— Procedura pochówku papieża różni się znacznie od zwykłego ludzkiego pochówku, ponieważ jest to nie tylko wydarzenie religijne, ale także bardzo symboliczne i publiczne, ze ścisłymi protokołami i tradycjami — zaznacza ks. Mykolas Sotničenka.
Kiedy papież umiera, jego śmierć musi zostać oficjalnie potwierdzona. Zadanie to przypada wysokiemu rangą urzędnikowi watykańskiemu, kamerlingowi. Stanowisko to piastuje obecnie kardynał Kevin Farrell. Śmierć papieża została już potwierdzona medycznie, ale jest to tradycyjny rytuał, w którym kamerling próbuje obudzić papieża, wymawiając jego imię. Jeśli papież się nie obudzi, śmierć zostaje oficjalnie ogłoszona. Istnieje jednak mit o srebrnym młotku, który jest rzekomo używany do uderzania papieża w czoło, aby sprawdzić jego śmierć.
Papieski Pierścień Rybaka, który pieczętuje oficjalne dokumenty papieskie, zostaje zniszczony. Oznacza to koniec jego pontyfikatu. Kolegium Kardynalskie wydaje oficjalne oświadczenie dla świata. Ogłoszony zostaje dziewięciodniowy okres żałoby — „Novemdiales”. Każdego dnia odprawiana jest specjalna msza z udziałem duchowieństwa, najwyższych urzędników watykańskich i wiernych.
Ciało papieża jest ubierane w papieskie szaty liturgiczne i kremowane w Pałacu Apostolskim w Watykanie, a następnie w Bazylice Świętego Piotra.
Zwykle szczątki papieża były umieszczane na podwyższeniu, ale zgodnie z uproszczonymi obrzędami pogrzebowymi Franciszka został on złożony w otwartej trumnie, bez takiego przepychu.
Papież jest zwykle chowany w potrójnej trumnie: wewnętrzna — jest wykonana z cyprysu, a druga z ołowiu (uszczelniona, aby zapobiec gniciu); zewnętrzna — jest wykonana z dębu lub innego twardego drewna (często zdobionego). Papież Franciszek wyraził życzenie skromniejszego pochówku, więc został pochowany w pojedynczej trumnie z cynku i drewna.
Pogrzeb papieża zwykle odbywa się na placu Świętego Piotra 4-6 dni po jego śmierci. Papież Franciszek został pochowany w sobotę, czyli sześć dni po jego śmierci. Pogrzebowi przewodniczył dziekan Kolegium Kardynalskiego.
Papież jest zwykle chowany w watykańskiej nekropolii, krypcie pod Bazyliką Świętego Piotra. Niektórzy papieże są chowani w innych kościołach lub kaplicach zgodnie z ich wolą. Papież Franciszek, zgodnie z jego wolą, został pochowany w Bazylice Najświętszej Maryi Panny.
Czytaj więcej: Pontyfikat Franciszka. „Starał się zauważać niedolę i nieszczęście ludzkie”