Obszerna kolekcja dokumentów
Józef Montwiłł znany jest przede wszystkim jako inicjator nowatorskich projektów architektonicznych w Wilnie na początku XX w., słynął również jako hojny dobroczyńca, opiekun potrzebujących i ubogich.
— Jest to najobszerniejszy, zebrany dotychczas, zbiór dokumentów, który dotyczy Józefa Montwiłła — jego życia, rodziny, nauki, pracy. Z okazji 175. rocznicy urodzin Montwiłła, która przypada w tym roku, pracownicy Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego postanowili zorganizować wystawę. Naszą inicjatywę wsparli Ambasada RP i Instytut Polski w Wilnie. Z ekspozycją będą mieli okazję zapoznać się nie tylko mieszkańcy Wilna. Zostanie ona zaprezentowana także w miasteczku Szaty, nieopodal majątku, w którym urodził się Józef Montwiłł, w Kiejdanach oraz w Polsce — mówi dr Wioleta Pansewicz, główny specjalista Oddziału informacji i upowszechniania dokumentów w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym.
Zaprezentowane na wystawie dokumenty i zdjęcia pochodzą z Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego, z Państwowego Archiwum Centralnego, Kowieńskiego Państwowego Regionalnego Archiwum, Archiwum Akt Specjalnych.
— Wyeksponowane są też dokumenty ze zbiorów Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki oraz biblioteki Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie, gdzie studiował Montwiłł — wylicza rozmówczyni.
Zasłużony mieszkaniec Wilna
Józef Montwiłł urodził się 21 marca 1850 r. w majątku Mitianiszki koło miasteczka Szaty (rej. kiejdański).
Pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej. Na wystawie można zobaczyć dokumenty dotyczące jego przodków: drzewa genealogiczne rodu Montwiłłów (herbu „Kolumna”), dokumenty potwierdzające szlacheckie pochodzenie, testamenty i inne materiały. Wśród eksponatów są także plany z drugiej połowy XIX w., na których zaznaczone są posiadłości ziemskie należące do ojca Józefa — Stanisława Montwiłła, dokumenty dotyczące rodzinnego majątku Mitianiszki. Można także obejrzeć oryginalny zapis aktu chrztu Montwiłła, jego fotografie i portrety, listy osobiste, wizytówki i inne pamiątki.
Działalność filantropijna
Józef Montwiłł był znakomicie wykształcony. W 1867 r. ukończył gimnazjum w Wilnie, po czym wyjechał na studia prawnicze na Uniwersytecie Petersburskim. W Berlinie i Wiedniu uczęszczał na wykłady z socjologii i ekonomii a także zgłębiał działalność zachodnioeuropejskich instytucji społecznych, filantropijnych i kulturalnych. Będąc dyrektorem Wileńskiego Banku Ziemskiego, zainicjował budowę kamienic szeregowych, tzw. kolonii, na Nowym Mieście, Pohulance, Śnipiszkach, Rossie i Łukiszkach a także zakładanie przytułków dla sierot.
Klasztor franciszkanów wraz z pobliskim kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (franciszkanów) w Wilnie stał się ośrodkiem działalności filantropijnej Józefa Montwiłła. Właśnie tutaj działały założone przez niego instytucje filantropijne: Towarzystwo Opieki nad Dziećmi, Stowarzyszenie Sług im. św. Zyty, Towarzystwo Opieki nad Ubogimi z bezpłatną jadłodajnią, szpitalem, noclegownią, Towarzystwo Opieki nad Matką i Dzieckiem „Kropla mleka” i inne. Nieprzypadkowo w 1932 r. z inicjatywy mieszkańców obok kościoła franciszkanów odsłonięto pomnik upamiętniający zasłużonego wilnianina.
Wystawa w sali ekspozycyjnej i edukacyjnej Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego (ul. Mindaugo 8) potrwa do połowy października.
— Jest przygotowana w dwóch językach — polskim i litewskim. Zapraszamy do odwiedzenia ekspozycji w dni powszednie i w godzinach otwarcia archiwum. Najlepiej jest zarejestrować się zawczasu — informuje dr Wioleta Pansewicz.
Można to zrobić dzwoniąc na nr tel. +370 5 219 5834 lub mailowo: violeta.pansevic@archyvai.
Wstęp nie jest biletowany.
Czytaj więcej: Montwiłł – bankier, który chętnie się dzielił