Z grona najbardziej znanych duchownych, którzy zginęli w zbrodni katyńskiej, związanych z ziemią wileńską przez miejsce urodzenia, kształcenie lub posługę kapłańską, w tym przynależność do jednostki wojskowej, należy wymienić: ks. ppłk. Antoniego Aleksandrowicza, ks. mjr. Jana Mioduszewskiego, ks. ppłk. Andrzeja Niwę, ks. płk. dr. Edmunda Nowaka, ks. Władysława Plewika, ks. ppłk. Józefa Skorela, rabina Barucha Steinberga, ks. gen. bryg. Kazimierza Suchcickiego, ks. gen. bryg. Czesława Wojtyniaka, ks. ppłk. Jana Leona Ziółkowskiego. W tym numerze przedstawimy sylwetkę kolejnych trzech.
Ks. Władysław Plewik, s. Pawła i Franciszki, ur. 7 kwietnia 1905 r. w Bełżycach (woj. lubelskie). Ukończył gimnazjum w Wilnie i Seminarium Duchowne w Łodzi. W 1934 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował jako duszpasterz w parafii Krzepczów, w Tomaszowie Mazowieckim, oraz jako prefekt szkół powszechnych. 28 kwietnia 1939 r. zarządzeniem prezydenta RP Ignacego Mościckiego został mianowany kapelanem rezerwy w stopniu kapitana. W sierpniu lub wrześniu 1939 r. został zmobilizowany do Wojska Polskiego. Po 17 września 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej. Był więziony w Szepietówce i Starobielsku.
Z Szepietówki pisał: „Kochana Mamusiu. Najdrożsi Moi. Jestem zdrów. Dziękuję Bogu Najwyższemu, że żyję. Obecnie jestem pod nadzorem Sowietów w Szepietówce. Niech więc Mamusia się nie martwi, czuję się dobrze. (…) Ja dam sobie radę. Bóg dobry pozwoli, że wkrótce się zobaczymy. Spotkałem tutaj dużo znajomych księży, razem ze zwierzchnikiem z Łodzi”.
Ze Starobielska pisał: „Najdroższa Mamusiu i ukochane rodzeństwo! Jestem w Starobielsku. Na zdrowiu czuje się dobrze, tylko tęsknię za Mamusią i Rodzeństwem, proszę jednak się nie martwić, wszystko będzie dobrze – jest nadzieja, że szybko się zobaczymy (…). Całuję spracowane ręce Mamusi i pozdrawiam Bratowe, Braci i Maleństwa. Władek”.
Został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w budynku Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie (lista starobielska, 2578). Spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie.
W 2007 r. awansowany błędnie na stopień kapitana. W 2022 r. decyzję zmieniono, awansując go na stopień majora.
(Źródła: CAW, Tajny Dziennik Personalny Rezerw MSWojsk. 1939; IPN BU 2904/509; J. Tucholski, „Mord w Katyniu”; WoB, s. 183–193; ChKC, s. 420)
Ks. ppłk Józef Skorel, s. Aleksandra i Marii, ur. 12 czerwca 1893 r. w Nowogródku. Ukończył gimnazjum w Nowogródku i seminarium duchowne w Piotrogrodzie. 7 kwietnia 1916 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Był prefektem szkół w Bobrujsku.
25 września 1919 r. zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego. Został kapelanem 2 pp Leg. walczącego na froncie litewsko-białoruskim. 12 stycznia 1920 r. został mianowany kapelanem białostockiego pułku strzelców. Od 20 kwietnia 1920 r. był kapelanem Twierdzy Brześć nad Bugiem. 14 sierpnia 1920 r. otrzymał nominację na stanowisko kapelana Szpitala Okręgowego w Grudziądzu oraz kapelana Obozu Szkół Podoficerskich w Grudziądzu. W 1922 r. został kapelanem I Szpitala Okręgowego w Warszawie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Podczas służby ukończył studia teologiczne na Uniwersytecie Warszawskim (17 lutego 1925 r.) i zaczął wykładać teologię w Wyższej Szkole Inżynieryjno-Saperskiej oraz w Centrum Wyszkolenia Oficerów Służby Sanitarno-Medycznej Wojska Polskiego w Warszawie. W 1930 r. został kapelanem powołanego w tym roku Centrum Wyszkolenia Sanitarnego.
4 lutego 1934 r. otrzymał awans na stopień starszego kapelana w stopniu majora. We wrześniu 1939 r. był kapelanem w Wojskowym Szpitalu Okręgowym im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Po 17 września 1939 r. w nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Był więziony w obozie NKWD w Kozielsku. Władysław Komarnicki, jeden z ocalonych z mordu katyńskiego jeńców, później minister sprawiedliwości w rządzie gen. Władysława Sikorskiego, napisał: „Było kilku księży, na czele z ks. prałatem Wojtyniakiem, zastępcą biskupa polowego: ks. profesor Nowak, ks. mjr Jan Ziółkowski, ks. prof. Kantak i ks. Skorel. Księża ci odprawiali msze św. w niektóre niedziele, spowiadali, byli b. czynni. Ulegali dużemu prześladowaniu ze strony władz sowieckich. 3 siedziało w areszcie…”
Ks. Józef Skorel został wysłany 23 grudnia 1939 r., z obozu w Kozielsku do obozu w Ostaszkowie w grupie 41 jeńców. Przybył tam 29 grudnia 1939 r. Między 28 a 29 kwietnia 1940 r. został przekazany do dyspozycji naczelnika NKWD obwodu kalinińskiego (lista wywózkowa nr 051/2 z 27 kwietnia 1940 r.) i rozstrzelany między 29 kwietnia a 1 maja 1940 r. przez funkcjonariuszy NKWD w budynku Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie. Spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym w Miednoje.
W 2007 r. został awansowany pośmiertnie na stopień podpułkownika.
(Źródła: IPN BU 2904/508; WoB, 204–213; UKZM, t. 2, s. 335; MKC, t. 2, s. 815)
Rabin Baruch Steinberg, s. Szmai i Hendli, ur. 17 grudnia 1897 r. w Przemyślanach. Zdał maturę jako ekstern w gimnazjum w Krakowie, studiował orientalistykę i historię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie.
W 1917 r. zdał egzamin rabinacki i został asesorem rabinackim w Przemyślanach. Od 1920 r. był rabinem w Dunajowie. Od 14 grudnia 1928 r. służył w Wojsku Polskim w charakterze rabina Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. 1 maja 1932 r. został przeniesiony na stanowisko rabina Okręgu Korpusu nr I w Warszawie. 4 lutego 1934 r. otrzymał awans na stopień starszego rabina II klasy w stopniu majora. W 1934 r. powierzono mu pełnienie obowiązków Szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Mojżeszowego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W opinii służbowej za rok 1936 r. napisano: „Jako rabin wykazuje duże wartości osobiste. Bardzo pracowity i energiczny. Lojalny. Inteligentny, umysł bystry. Wykazuje bardzo dużą inicjatywę w pracach duszpasterskich i w trosce o morale żołnierzy swego wyznania”.
Po 17 września 1939 r. w nieustalonych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Był więziony w obozie NKWD w Starobielsku. Bronisław Młynarski, jeden z ocalonych z mordu katyńskiego, tak wspomina jego posługę: „szliśmy w piątkowe wieczory pod przyzbę mizernej szopy, oznaczonej numerem 17, gdzie setki Żydów w najwyższym skupieniu, graniczącym niemal w ekstazą, wznosiło gorące modły po hebrajsku pod przewodnictwem kapelana dr. Steinberga, naczelnego rabina Armii Polskiej”.
2 marca 1940 r. rabin w grupie 10 duchownych został wysłany do GUGB NKWD ZSRS w Moskwie. 17 lub 27 marca 1940 r. został przewieziony z więzienia Butyrki w Moskwie do obozu w Kozielsku. Między 11 a 12 kwietnia 1940 r. został skierowany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD w obwodzie smoleńskim (lista wywózkowa nr 022/3 z 9 kwietnia 1940 r.). Rozstrzelano go w okresie 13–14 kwietnia 1940 r. Jako jeden z nielicznych duchownych został rozpoznany 28 kwietnia 1943 r. podczas ekshumacji prowadzonych w Lesie Katyńskim Spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.
W 2007 r. został awansowany na stopień pułkownika.
(Źródła: CAW, AP 24493. Odrz. 12 W 1936; IPN BU 2904/507; WoB, s. 214–217; KKC, s. 597; UK, s. 842)
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym dziennika „Kurier Wileński” Nr 37 (104) 13-19/09/2025