Dwie odsłony
— Wystawa „Dyplomaci II Rzeczypospolitej w Rzymie” otwarta została w siedzibie Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Rzymie (ul. Vicolo Doria 2). Wystawa ta, dotycząca aktywności dyplomatów II RP nad Tybrem, miała jakby dwie odsłony. Pierwsza poświęcona posłom, ambasadorom i chargés d’affaires RP przy Kwirynale i Palazzo Chigi. Kwirynał to metonimia przedstawicielstwa przy monarsze Włoch, Palazzo Chigi — przy ministrze spraw zagranicznych. Tę część wykonałem osobiście. Druga natomiast poświęcona została dyplomatom II RP przy Stolicy Apostolskiej. Przygotował ją dr Wojciech Biliński — historyk i b. dyplomata, którego część kariery miała miejsce właśnie w Rzymie — opowiada nam prof. Henryk Walczak z Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wystawa spotkała się z dużym zainteresowaniem. Na otwarciu byli obecni przedstawiciele obu ambasad: Ewelina Brudnicka — radczyni ambasady RP przy Stolicy Apostolskiej i Ryszard Schnepf, szef ambasady RP w Rzymie. Byli także przedstawiciele rzymskiej Polonii — m.in. Paolo Morawski — mieszkający i pracujący w Rzymie (menedżer kultury, badacz historii i kultury europejskiej i polskiej, eseista oraz prezes rzymskiej Fundacji Janiny Umiastowskiej, który przez 25 lat pracował w RAI-Radiotelevisione Italiana). Była też Urszula Rzepczak — dawna korespondentka Polsatu i TVP. O wystawie pisały liczne polskie portale internetowe związane z polską stacją naukową w Rzymie, obu ambasadami i polskim MSZ. Wystawa składa się z 14 plansz dotyczących obu części wystawy. Można ją będzie zobaczyć w Rzymie do końca listopada br., a następnie przeniesiona zostanie do Mediolanu, gdzie będzie ulokowana w Konsulacie Generalnym RP.
| Fot. FB Stacji Naukowej PAN w Rzymie
Stacja PAN w Rzymie
Przypomnijmy. Stacja Naukowa PAN w Rzymie, to placówka działająca jako jedna z sześciu zagranicznych stacji naukowych PAN, obok Berlina, Brukseli, Kijowa, Paryża i Wiednia. Zajmuje się m.in. promocją polskiej nauki we Włoszech, popularyzacją wiedzy o stosunkach polsko-włoskich, a także organizacją wydarzeń naukowych i kulturalnych.
Październikowa wystawa została zorganizowana właśnie przez tę stację — co podkreśla jej rolę w łączeniu środowiska nauki, kultury i dyplomacji. Wybór tego miejsca ma więc wymiar symboliczny: placówka polonijna w Rzymie, w mieście, które od wieków stanowi centrum dyplomacji, kościoła oraz międzynarodowych relacji. Dzięki temu wystawa łączy tematykę polską i włoską, historię dyplomacji i pamięć o Polakach na obczyźnie.
| Fot. FB Stacji Naukowej PAN w Rzymie
O wystawie
Wystawa „Dyplomaci II Rzeczypospolitej w Rzymie” skupia się na działalności i losach polskich dyplomatów okresu międzywojennego, którzy pozostali aktywni także po roku 1945. Wszak Stolica Apostolska utrzymywała stosunki z rządem RP na uchodźstwie do roku 1972. Polskę Niepodległą reprezentowali przy Kwirynale tej miary dyplomaci co Konstanty Skirmunt, August Zaleski i Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Pierwszy, za owocną działalność nad Tybrem, został w roku 1921 szefem polskiej dyplomacji. Drugi, późniejszy minister spraw zagranicznych i prezydent RP na uchodźstwie, w okresie pełnienia misji w Rzymie miał swój niebagatelny udział w podjęciu przez dyplomację włoską sprawy uznania granic wschodnich RP. Wieniawa-Długoszowski, dawny adiutant marszałka Piłsudskiego, generał kawalerii i człowiek pióra sprawdził się też jako dyplomata, zwłaszcza w czasie II wojny światowej organizując przerzuty żołnierzy polskich przez Włochy, przebijających się po wrześniu roku 1939 do armii polskiej we Francji.
W części „watykańskiej” dużą uwagę poświęcono „sferze profanum” (czyli życiu codziennemu i działalności zawodowej dyplomatów), jak i „sferze sacrum” (aspekty związane z Kościołem, Polonią, kulturową misją) — sugeruje to zapis wystawy „tra sfera sacrum e profano”.
Wystawa ukazuje też znaczenie Rzymu jako znaczącego ośrodka oddziaływania polskiej dyplomacji zarówno w kontekście relacji z faszystowskimi Włochami, mającymi w ówczesnej Europie status mocarstwa jak i Stolicą Apostolską, z którą rozwijano przede wszystkim relacje kulturalne i naukowe. Dzięki ekspozycji możemy również zyskać orientację o stanie zachowania spuścizn dyplomatów II RP działających w Rzymie, interesujące są m.in. kolekcje pamiątek, akt, dokumentów i odznaczeń (wspomniano o przekazaniu w roku 2023 obiektów należących do dyplomatów polskich). Ekspozycja daje więc możliwość refleksji nad dwiema epokami: budowania i funkcjonowania polskiej dyplomacji w międzywojniu (II Rzeczpospolita) i jej kontynuacji — często w warunkach wygnania, transformacji, migracji — w Rzymie po roku 1945.
| Fot. FB Stacji Naukowej PAN w Rzymie
Wystawa to ważne wydarzenie łączące historię, kulturę, dyplomację oraz relacje polsko-włoskie. Zorganizowana w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w Rzymie, pozwala spojrzeć na biografie i działania dyplomatów II Rzeczypospolitej, którzy realizowali swoją misję najpierw w oparciu o własne niepodległe państwo, a potem w zmieniających się warunkach politycznych, kontynuowali swoją misję na obczyźnie.
