Ulica Emilii Plater (Emilijos Pliaterytės g.) biegnie przez Wakę Trocką (Trakų Vokė). Jest to część Wilna wchodząca w skład dzielnicy Ponary, położona 14 km na południowy zachód od centrum miasta, przy trasie do Trok.
O prawie kilometrowej ulicy niewiele można opowiedzieć. Zabudowana jest nowoczesnymi domami prywatnymi. Jedyną instytucją, jaka tu się znajduje to Centrum Endoekologii.
W Wace Trockiej znajduje się jeden z najlepiej zachowanych na Litwie zespółów pałacowych hrabiego Jana Tyszkiewicza.
O ulicy informacji jest niewiele, ale o bohaterce, której imię nosi, napisane są tomy książek.
Mowa o uczestniczce Powstania Listopadowego na Litwie – hrabiance Emilii Plater. Jej czyny na cały świat sławił w swym wierszu „Śmierć pułkownika” Adam Mickiewicz. Chociaż w rzeczywistości Emilia nie była pułkownikiem, tylko honorowym kapitanem. Walczyła o wolną Litwę i Polskę.
Polska hrabianka Emilia Broel-Plater herbu Plater urodziła się 13 listopada 1806 w Wilnie. Była córką hrabiego Franciszka Ksawerego i Anny von der Mohl.
Większość przedstawicieli rodu Platerów wiązała swoje osobiste i rodzinne życie ze sprawą Polski i byli gorącymi patriotami, którzy wnieśli znaczny wkład w rozwój kultury polskiej.
Matka Emilii, Anna z Mohlów, była jak na owe czasy kobietą wykształconą.
Wczesne dzieciństwo i pierwsze lata nauki spędziła Emilia w wileńskim domu rodziców. Nie było to dzieciństwo szczęśliwe, ponieważ ojciec, Franciszek Ksawery Plater, prowadził hulaszczy tryb życia. W roku 1815 między rodzicami Emilii doszło do ostatecznego spięcia, po którym matka opuściła wileński dom, zabierając córkę.
Obie zamieszkały w majątku Liksna w okolicach Dyneburga (Daugavpils) w Inflantach Polskich (obecna Łotwa), należącym do wuja i ciotki Emilii — Izabeli Zyberk-Plater. Emilia od 10. roku życia wychowywała się i pobierała nauki razem z chłopcami. Rówieśnikami i najbliższymi towarzyszami jej zabaw byli dwaj kuzyni — starszy od niej o rok Ludwik i młodszy o tyleż Kazimierz. Dużo czytała, wielkie wrażenie wywarła na niej historia Joanny d’Arc, która obok Tadeusza Kościuszki i Bubuliny (bohaterka walk o wyzwolenie Grecji spod niewoli osmańskiej) była jej ideałem.
Portret Greczynki Bubuliny, która w czasie powstania greckiego ofiarowała cały swój majątek na rzecz powstańców, uzbroiła trzy okręty i sama nimi dowodziła, wisiał w pokoju Platerówny. Emilia otrzymała bardzo staranne wychowanie. Pisała poezje, śpiewała, pięknie rysowała. Poza tym uprawiała fechtunek, jazdę konną, myślistwo, dużo wędrowała.
O ukształtowaniu się osobowości Emilii i o roli, jaką miała spełnić, niewątpliwie zadecydowały jej historyczne zainteresowania. Popierała ówczesny ruch młodzieżowy i patriotyczny, czytała lektury filomatów i filaretów, zachwycała się dziełami wielkich romantyków: Goethego i Schillera.
Wykazywała również duże zainteresowanie ludem wiejskim. Zebrała i zapisała wiele tekstów piosenek i melodii ludowych. W roku 1823 dłuższy czas przebywała w Dusiatach (Dusetos) u ciotki Apolinary. Wraz z synami ciotki — Cezarym i Władysławem — bardzo interesowała się życiem chłopów.
Z pobudek patriotycznych odrzuciła oświadczyny zamożnego rosyjskiego inżyniera. W 1830 r. ciężko przeżyła śmierć matki.
Gdy w Polsce wybuchło Powstanie Listopadowe, Emilia była jedną z pierwszych jego inicjatorek na Litwie.
Nawoływała do podjęcia walki, ale — jako kobietę — odsunięto ją od decyzji.
Po uzyskaniu obietnicy wsparcia od adeptów miejscowej szkoły podchorążych w Dyneburgu, gdzie kształcili się jej dwaj kuzyni, opracowała plan zdobycia miasta. Szansa powstała, gdy w marcu 1831 r. oddział Juliusza Grużewskiego pokonał Rosjan stacjonujących w miejscowości Rosienie (Raseiniai), co stało się sygnałem do powstania na Litwie.
Plater obcięła włosy i uzbrojona, w męskim stroju, razem z przyjaciółką Marią Prószyńską, utworzyła kilkusetosobowy powstańczy oddział, w skład którego weszli strzelcy, kawalerzyści i kosynierzy. W drodze do Dyneburga zbierała kolejnych ochotników i stoczyła kilka zwycięskich starć z siłami rosyjskimi. Jednak wobec przewagi przeciwnika, nie zdecydowała się na atak na miasto, a jej zdziesiątkowany oddział dołączył do formacji powstańczej dowodzonej przez jej krewnego. Sama Emilia zaczęła cieszyć się sympatią i szacunkiem żołnierzy, którzy docenili jej waleczność.
Wiosną 1831 r. Plater dołączyła koło Poniewieża do formacji wolnych strzelców wiłkomierskich w oddziale Karola Załuskiego i wraz z nimi wkroczyła do Wiłkomierza, gdzie poznała nową towarzyszkę walk powstańczych Marię Raszanowiczównę.
Wspólnie uczestniczyły w potyczkach pod Mejszagołą (Maišiagala) i Garbielowem, gdzie gen. Dezydery Chłapowski przyznał Emilii honorowy stopień kapitana. Jego decyzją otrzymała także dowództwo 1. kompanii 1. Pułku Piechoty Litewskiej.
Jej oddział walczył m. in. o Kowno, a sama Plater odznaczyła się niezwykłą walecznością, broniąc eskortowanych oddziałów zaopatrzenia armii powstańczej. Kiedy dowodzący także jej grupą gen. Chłapowski podjął decyzję o rezygnacji z dalszej walki, Plater zdecydowała się na dołączenie do sił powstańczych w rejonie Warszawy.
Razem z krewnym Cezarym Platerem i Marią Raszanowiczówną przedzierała się lasami w przebraniu chłopskim, jednak podróż okazała się dla niej zbyt wyczerpująca i chora Emilia musiała zatrzymać się pod przybranym nazwiskiem Korawińska w Justianowie (obecnie Vainažeris) w dworku Abłamowiczów, gdzie ją leczono.
Kuracja jednak nie pomogła i Emilia Plater zmarła 23 grudnia 1831 r.
Jej ciało spoczęło na leżącym na ziemiach Abłamowiczów cmentarzu w Kopciowie (Kapčiamiestis).
Kopciowo – to mała litewska osada na południu Litwy niedaleko Polski. Są tam trzy miejsca upamiętniające Emilię Plater. Grób jej znajduje się na już nieużywanym cmentarzu.
Ciało zmarłej 23 grudnia 1831 roku w Justianowie bohaterki pochowano na wiejskim cmentarzyku w Kopciowie, ponieważ był tam kościół parafialny. Obecnie cmentarz znajduje się w innym miejscu, natomiast na starym cmentarzu zachowało się kilka grobów, m. in. Emilii Plater i rodziny Abłamowiczów, niegdyś właścicieli okolicznych ziem.
Na postumencie pomnika nagrobnego Emilii Plater widnieje napis: „Duszę Bogu Życie Ojczyźnie oddała”.
Bohaterkę upamiętniono pomnikiem ustawionym na centralnym skwerze Kopciowa w pobliżu kościoła parafialnego. Drobna kobieca postać z warkoczami w mundurze trzyma w prawej ręce szablę, lewa – spoczywa na sercu. Na tablicy widnieje cytat z wiersza Adama Mickiewicza „Śmierć pułkownika”.
Emilia Plater stała się symbolem patriotyzmu i walki o niepodległość oraz bohaterką poematów.
Swoje utwory jej poświęcili Adam Mickiewicz, Antanas Vienuolis, jak też autorzy francuscy, angielscy, niemieccy, włoscy i węgierscy.
Plater jest także patronką szkół i ulic na Litwie oraz w Polsce.
W okresie międzywojennym jej podobizna znalazła się na banknotach 20-złotowych.
W Wilnie przy ul. Tadeusza Kościuszki zachował się pałac należący do rodu Platerów. Zbudowany 1826 roku budynek zaprojektowany został przez rosyjskiego architekta Stasowa (według jego projektu zbudowano w tym samym okresie Pałac Gubernatorski, obecnie Pałac Prezydencki przy ul. Daukanto 1).
W czasie II wojny światowej w pałacu Platerów była siedziba niemieckiego komendanta Wilna, potem NKWD i sztabu dowódcy 3 Frontu Białoruskiego generała Iwana Czerniachowskiego. Obecnie mieszczą się w nim ambasady Danii i Holandii.
