6 lipca, mieszkańcy Litwy będą obchodzili święto państwowe – Dzień Koronacji Króla Litwy Mendoga (Mindaugasa). Święto to zostało ustanowione przez Radę Najwyższą – Sejm Restytucyjny Litwy jesienią 1990 r. Jest to na Litwie dzień wolny od pracy. Okolicznościowe imprezy, koncerty, festyny zaplanowano na terenie całego kraju.
Co roku w tym dniu dla utalentowanych dzieci za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej (muzyki, sztuki, literatury) przyznawana jest nagroda żony Mendoga – królowej Marty. Oficjalne uroczystości państwowe odbędą się w Wilnie.
Tradycyjnie momentem kulminacyjnym obchodów będzie wspólne śpiewanie hymnu narodowego. W tym roku, po raz pierwszy na 100 grodziskach kraju, o godz. 21 jednocześnie zostanie wykonana „Pieśń narodowa” Vincasa Kudirki. W ten sposób zostanie uczczony zbliżający się jubileusz państwowości Litwy.
Koronacja Mendoga (1203-1263), pierwszego i jedynego króla Litwy, miała miejsce 6 lipca 1253 roku. W przededniu święta narodowego litewski historyk prof. Alfredas Bumblauskas dzieli się swoimi spostrzeżeniami o jedynym pogańskim włodarzu koronowanym przez papieża.
– W końcu lat 40- tych XIII wieku Mendog znalazł się w trudnym położeniu. Próba zjednoczenia ziem litewskich spotkała się z silnym oporem. Był otoczony z każdej strony przez wrogów, liczni, zbuntowani krewniacy chcieli go obalić. W tej sytuacji pogański władca postanowił przeciągnąć na swoją stronę państwa zakonne i zbliżyć się do cywilizacji chrześcijańskiej. Mendog zdołał nawiązać kontakty z Watykanem i obiecał Krzyżakom, że w zamian za sojusz Litwa stanie się państwem chrześcijańskim. W średniowieczu wpływ chrztu na społeczeństwo wywierał ogromne znaczenie, ponieważ dominującymi stanami było rycerstwo i duchowieństwo – opowiada prof. Bumblauskas.
17 lipca 1251 r. Mendog przyjął katolicki chrzest, co było warunkiem wydania przez papieża Innocentego IV zgody na jego koronację. Przyjmując chrzest Mendog nie kierował się pobudkami religijnymi, zrobił to z konieczności wobec naporu niemieckiego. Był to wynik chłodnej kalkulacji, warunek otrzymania korony.
Dokładne miejsce koronacji nie jest znane. Historycy przypuszczają, że prawdopodobnie było to Wilno, Nowogródek lub Onikszty (Anykščiai).
Mając spokój od zachodu Mendog umiejętnie go wykorzystał. Rozbudował swoje państwo, tworząc na Litwie sądy, nowoczesny system administracyjny, srebrną monetę. Młode królestwo nie miało jednak szczęścia. Profesor uważa, że cena za tytuł królewski była zbyt wysoka.
– Ceną, którą Mendog musiał zapłacić za pomoc w zdobyciu korony, była utrata prawie połowy Litwy. Podarował Krzyżakom tereny Łotwy, a w 1259 roku Żmudź – zaznacza historyk.
Na początku lat 60. XIII wieku Mendog zaczął powoli odchodzić od chrześcijaństwa. Po dwóch żmudzkich zwycięstwach Mendog wsparł pogan w dalszej wojnie z Krzyżakami.
W 1263 roku kniaziowie Dowmunt i Treniota zamordowali Mendoga oraz jego dwóch synów – Ruklysa i Rupeikisa. Po śmierci władcy jego zabójcy nie dopuścili do nowej koronacji i zerwali związki z Rzymem, powracając do pogańskich kultów. Tym samym monarchia została obalona, zaś Litwa utraciła status królestwa.
– Żądza władzy stała się przyczyną śmierci Mendoga, chociaż formalnie uważa się, że został zamordowany za to, że po śmierci Marty zabiegał o względy żony księcia Daumantasa. Oddanie w zamian za koronę prawie połowy Litwy spowodowało, że przysporzył sobie wielu osobistych wrogów – mówi profesor.
W późniejszym okresie litewscy władcy niejednokrotnie starali się
o koronę i chrzest dla Litwy.
– Wytenis, Giedymin, Olgierd, Kiejstut tego pragnęli, jednak nie potrafili uruchomić procesu. Tym bardziej, że jeszcze mieli przekonanie, że Litwa może przetrwać bez chrztu. Dopiero podczas rządów Jagiełły i Witolda zrozumiano, że los Litwy, jako państwa pogańskiego, w zasadzie jest przesądzony. W taki sposób doszło do unii z Polską i chrztu Litwy – kontynuuje prof. Bumblauskas.
Obecnie w Europie istnieje dwanaście monarchii.
Watykan pozostaje jedyną monarchią absolutną i elekcyjną – w reszcie krajów panuje ustrój konstytucyjny, a tron jest dziedziczny.
W Europie monarchiami są : Księstwo Andory, Królestwo Belgii, Królestwo Danii, Królestwo Hiszpanii, Królestwo Niderlandów, Królestwo Liechtensteinu, Wielkie Księstwo Luksemburga, Księstwo Monako, Królestwo Norwegii, Królestwo Szwecji, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Państwo – Miasto Watykan.
Od II wojny światowej w Europie nie ustanowiono żadnej nowej monarchii, ale też żadna nie została obalona.
W Szwecji wnioski o wprowadzenie republiki pojawiają się niemal co roku. Autorzy inicjatywy uważają, że sukces w społeczeństwie powinien opierać się przede wszystkim na własnych zasługach, a nie na prerogatywach i pokrewieństwie. Twierdzą, że monarchii nie da się pogodzić z demokracją, a prawo do reprezentowania Szwecji nie może być przekazywane z pokolenia na pokolenie.
To stanowisko – ich zdaniem – można osiągnąć jedynie w efekcie demokratycznego procesu. Jednak monarchię w Szwecji popiera ponad połowa społeczeństwa.
– Monarchie konstytucyjne wprawiają nas w zachwyt. Przykładem takiego ustroju jest dla większości przede wszystkim Wielka Brytania. Cały świat obchodzą losy królowej Elżbiety II. Jednak monarchia to nie tylko rodzina królewska – to przetrwanie wiekowych tradycji, podtrzymywanie konsensusu i demokracji w państwie. Sporadycznie w społeczeństwie wznawiane są dyskusje na temat czy monarchia jest potrzebna, czy jest w miarę demokratyczna. Jednak zarówno Brytyjczycy jak i Szwedzi po dyskusjach zgodnie orzekają, że monarchia jest ich gwarantem stabilności – podsumował historyk.