Od nowego roku szkolnego uczniowie klas pierwszych i zerówek w całym kraju otrzymają bezpłatne obiady. Dzieci będą mogły skompletować posiłek samodzielnie na zasadzie szwedzkiego stołu. Od stycznia br. praktyka ta jest już stosowana w niektórych placówkach przedszkolnych, wybranych przez samorządy. Celem tych zmian jest kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u dzieci.
– Proponowano nam udział w tym projekcie, ale zrezygnowaliśmy z niego z tego względu, że tzw. szwedzki stół jest już u nas na swój sposób stosowany. Mamy u siebie tzw. kawiarenkę, gdzie dzieci przy 4,6,8-osobowych stołach mają szwedzkie mini stoły. Na stole stoi zupa w wazie, osobno drugie danie, osobno surówki, chleb, masło, woda, osobno cukier. Ten system się sprawdza, bo każde dziecko ma swoje miejsce, siada przy stole i dobiera potrawy. Chodzi o to, żeby dziecko wzięło to, co lubi, i tyle, ile jest w stanie zjeść. Niektóre dzieci np. wolą dołożyć surówkę, a za nic nie chcą zupy lub zjedzą dwa schabowe czy więcej placków z cukinii. Ktoś z początku zje drugie danie, a potem zupę. Dzieci muszą mieć wybór, nic na siłę – mówi Kurierowi Wileńskiemu Zofia Matarewicz, dyrektorka szkoły-przedszkola „Wilia” w Wilnie.
– Mamy własną kuchnię na miejscu, sami kupujemy potrzebne produkty. Mamy podpisane umowy z 17 małymi, sprawdzonymi dostawcami: piekarnią, małą masarnią, warzywa i owoce przywożą dla nas rolnicy, nabiał mamy od mleczarni. Dzięki nim codziennie mamy świeże produkty. O piątej rano mamy pod drzwiami świeży, cieplutki chlebek – dodaje dyrektor.
Podania – od 1 lipca
Od 1 lipca rodzice uczniów klas zerówkowych oraz pierwszaków mogą składać wnioski o bezpłatne posiłki.
– W sprawie bezpłatnych posiłków szkolnych jeden z rodziców ucznia może złożyć wniosek do administracji szkoły, w której uczeń jest zapisany lub do samorządu. Dodatkowe dokumenty nie są wymagane. Wniosek można również złożyć drogą elektroniczną za pośrednictwem www.spis.lt poprzez system informacyjny socjalnej pomocy rodzinie – poinformowała „Kurier Wileński” Ineta Nedveckė, starsza specjalistka działu komunikacji Ministerstwa Opieki Społecznej i Pracy RL.
Bezpłatne żywienie będzie przysługiwać uczniom klas pierwszych i zerówek bez względu na dochody rodziny.
– Myślę, że zmiana ta jest korzystna dla rodzin, ich budżetu rodzinnego. Dla dzieci nie zmieni się nic – będą otrzymywały gorące posiłki tak samo jak przedtem – zapewnia Zofia Matarewicz.
Bezpłatny obiad dla wszystkich?
– Nasze dzieci odżywiają się w domach bardzo różnie. Niektóre produkty nie zawsze są odpowiednie dla dziecka. W naszej szkole staramy się odżywiać dzieci zdrowo, ale niektóre dzieci mają w rodzinie inne wzorce, dlatego z tego powodu i my mamy trudności. Dlatego musimy lawirować, żeby dziecko nie tylko nakarmić, ale żeby zdrowo nakarmić – mówi Zofia Matarewicz.
Nowy system żywienia dzieci, który wejdzie w życie 1 września, został przyjęty przez sejm pod koniec ubiegłego roku. Celem zmian jest kształtowanie wczesnych nawyków zdrowego odżywiania dzieci.
– Bezpłatny posiłek, który dotychczas otrzymywało dziecko z rodziny nisko uposażonej, był nieco droższy, dziecko otrzymywało dodatkowo jakiś owoc, soczek. Państwo wyróżniało to dziecko spośród wszystkich i w starszych klasach dzieci nie czuły się z tym dobrze. Dobrze się stało, że teraz bezpłatny obiad będzie przysługiwał wszystkim dzieciom w klasie bez wyjątku. Zresztą uważam, że bezpłatne obiady można byłoby wprowadzić we wszystkich szkołach i klasach na Litwie, myślę, że nasze państwo naprawdę na to stać – podkreśla Zofia Matarewicz.
Szwedzki stół już w szkołach
Projekt nowelizacji ustawy o pomocy społecznej dla uczniów przewidywał, że w pierwszym etapie – od stycznia do sierpnia – obiad dla przedszkolaków był serwowany w postaci szwedzkiego stołu. Projekt został wcielony w życie w wybranych placówkach przedszkolnych i szkolnych na Litwie. Przykładowo, na terenie rejonu solecznickiego, w ramach projektu bezpłatne posiłki w postaci szwedzkiego stołu zapewniono w sześciu placówkach: w Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach, w Gimnazjum Santarvės w Solecznikach, w Gimnazjum im. Ludwika Narbutta w Koleśnikach, w Gimnazjum w Ejszyszkach, w Gimnazjum Rapalionio w Ejszyszkach, w Szkole Podstawowej w Czużekompiach.
– W sześciu szkołach wszystkim bez wyjątku dzieciom klas zerówkowych przysługiwało bezpłatne wyżywienie. Dzieci korzystały z niego na zasadzie szwedzkiego stołu. Same mogły zadecydować, jak ma wyglądać ich obiad – czy wolą raczej więcej surówki, czy może kaszki. Za okres kwarantanny dzieci otrzymały paczki żywnościowe, na tej samej zasadzie co wszystkie inne dzieci, otrzymujące bezpłatne posiłki – poinformowała „Kurier Wileński” Regina Markiewicz, kierownik wydziału oświaty, nauki i sportu Samorządu Rejonu Solecznickiego.
Od września 2020 r. bezpłatny obiad będzie dostępny nie tylko dla przedszkolaków, ale także dla uczniów klas pierwszych na całej Litwie. Jak informowało wcześniej ministerstwo opieki socjalnej i pracy, samorządy i szkoły powinny same zdecydować, w jaki sposób posiłki będą serwowane – w postaci szwedzkiego stołu czy podawania jedzenia w porcjach.
– Myślę, że nie będzie z tym problemu. W części szkół są prowadzone stołówki, niektóre placówki korzystają z usług prywatnych firm, które serwują jedzenie. W każdej szkole dzieci otrzymują ciepłe posiłki. Praktyka zastosowania szwedzkiego stołu już jest, więc szkoły na pewno sobie poradzą – mówi Regina Markiewicz.
Obiady dla prawie 50 tys. uczniów
Według Linasa Kukuraitisa, ministra opieki socjalnej i pracy, bezpłatne obiady trafią dodatkowo do 49,6 tys. uczniów. Szacuje się, że na ten cel z budżetu państwa będzie potrzebnych w tym roku dodatkowo około 6,9 mln euro.
Obecnie bezpłatne posiłki przysługują wyłącznie dzieciom z rodzin nisko uposażonych, pod warunkiem, że dochód rodziny na osobę nie przekracza 183 euro miesięcznie, bez uwzględnienia tzw. pieniędzy dziecka i części wynagrodzenia. W 2019 r. bezpłatne posiłki otrzymało łącznie około 50 000 uczniów. W tym roku z budżetu państwa na ten cel przeznaczono ok. 15 mln euro. W przyszłym roku próg dochodowy, od którego będzie zależało prawo do bezpłatnych posiłków, wzrośnie do 187,5 euro.
W publikacji „Zdrowie dzieci”, opracowanej przez specjalistów z Instytutu Higieny, informuje się, że w 2017 r. największy odsetek uczniów otrzymujących bezpłatne posiłki był w samorządach rejonu olickiego, solecznickiego i kalwaryjskiego. W tych rejonach odsetek uczniów otrzymujących bezpłatne posiłki wynosił ponad 40 proc. wszystkich uczniów w wieku 7-17 lat. Wskaźnik ten dwukrotnie przekroczył wskaźnik ogólnolitewski.
– Jak wynika z danych za 2019 r., odsetek uczniów rejonu solecznickiego otrzymujących bezpłatne posiłki nieco się obniżył i wynosił 32 proc. W 2019 r. z bezpłatnych posiłków skorzystało 1 076 uczniów rejonu solecznickiego – poinformowała Irena Radevič, starsza specjalistka wydziału wsparcia socjalnego i opieki zdrowotnej Samorządu Rejonu Solecznickiego.
Zdrowie dzieci w liczbach
Jak wynika z danych Systemu Informacji o Monitorowaniu Zdrowia Dzieci (dalej – SI MZD) w roku szkolnym 2018/2019 15,55 proc. dzieci w wieku 6-18 lat miało nadwagę, u 6,07 proc. dzieci zdiagnozowano otyłość, a 11,86 proc. nieletnich miało niedowagę. Uważa się, że jest to częściowo spowodowane niewłaściwym odżywianiem, którego podstawy powstają w dzieciństwie.
Według SI MZD, w roku szkolnym 2018/2019 tylko jedna piąta (18,8 proc.) dzieci miała zdrowe zęby. Najbardziej uszkodzone zęby miały dzieci w wieku 8 i 9 lat (13 proc.), czyli prawie 6 proc. mniej niż średnia krajowa (18,8 proc.).
Fot. Marian Paluszkiewicz