Historia flagi Litwy

1 stycznia to nie tylko początek nowego roku kalendarzowego, ale również Dzień Flagi Litwy. Każdego roku reprezentacyjna kompania Wojska Litewskiego wywiesza flagę państwową na wieży Giedymina. Dzień Flagi upamiętnia wydarzenie z 1919 r., kiedy po raz pierwszy w Wilnie została wyeksponowana trójkolorowa flaga.

Bez względu na pandemię, uroczystość wywieszenia flagi się odbędzie. „Uroczystość w tym roku odbędzie się, ale w takiej formie minimalistycznej, to znaczy żołnierze z jednostki reprezentacyjnej Wojska Litewskiego wywieszą flagę, ale bez udziału publiczności. Uroczyste przekazanie flagi do jednej ze szkół odbędzie się dlatego później, kiedy zostaną odwołane odpowiednie ograniczenia” – poinformowano „Kurier Wileński” w Ministerstwie Ochrony Kraju.

Od 2005 r. powstała tradycja, że w pierwszy dzień nowego roku na baszcie Giedymina jest zawieszana nowa flaga państwowa. Stara jest przekazywana do jednego z gimnazjów Litwy. W tym roku chęć przyjęcia flagi zgłosiło 36 szkół z całej Litwy. Komisja składająca się z przedstawicieli Ministerstwa Ochrony Kraju, Ministerstwa Oświaty, Nauki i Sportu oraz Litewskiego Muzeum Narodowego postanowiła, że flaga powędruje do Gimnazjum im. Juozasa Lukšy w Godlewie. „Wszystkie szkoły, które wysłały wnioski, są bardzo silne i cechuje je aktywna postawa wspólnotowa i obywatelska. Cieszymy się, że w tym roku wpłynęła spora liczba wniosków. Wnioski były nie tylko ze zwykłych szkół, ale również zawodowych. Komisja miała ciężkie zadanie, ale, niestety, flaga jest tylko jedna” – skomentowała sytuację przewodnicząca komisji Rūta Apeikytė z Ministerstwa Ochrony Kraju.

Czytaj więcej: Litewska flaga w ujęciu historycznym, narodowym i protokolarnym

Spór o flagę

W trakcie I wojny światowej, kiedy w okupowanym przez Niemcy Wilnie zaczyna działać litewska Taryba, rozpoczyna się dyskusja dotycząca flagi przyszłego państwa litewskiego. Taryba, czyli namiastka legalnego rządu, powołuje specjalną komisję. 19 kwietnia 1918 r. komisja proponuje, aby flaga Litwy była żółto-zielona-czerwona. 25 kwietnia Taryba zatwierdza barwy flagi narodowej i zwraca się do władz okupacyjnych o zezwolenie, aby flaga zawisła na wieży Giedymina. Niemcy nie wyrażają zgody.

– Sprawa z flagą jest skomplikowana. W latach 1917-18 były spory i dyskusje dotyczące kształtu flagi. Był pomysł powrotu do flagi historycznej, czyli Pogoni na czerwonym tle. Jednak kolor czerwony z jednej strony zbytnio kojarzył się z czerwoną flagą bolszewików. Z drugiej, dla chrześcijańskich demokratów oraz ludowców flaga historyczna była flagą arystokratyczną, kojarzącą się ze średniowieczną Litwą. Oni natomiast chcieli tworzyć Litwę nowoczesną, republikańską i demokratyczną, dlatego i flaga powinna była być odpowiednia – tłumaczy w rozmowie z naszym dziennikiem historyk Algis Kasparavičius.

Historyk podkreślił, że nawet po decyzji Taryby z kwietnia 1918 r. flaga była nazywana narodową, a nie państwową. Odpowiednio była też traktowana. W pierwszych latach niepodległości były używane dwie flagi: nowoczesna i historyczna. O ile w kraju raczej stosowano trójkolorową, to w zagranicznych przedstawicielstwach była używana historyczna lub były wywieszane dwie flagi. Ostatecznie barwy narodowe zostały zatwierdzone przez Konstytucję w 1922 r.

Kasparavičius zaznacza, że w ciągu całego okresu międzywojennego trójkolorowa flaga nie ugruntowała się ostatecznie w świadomości narodowej.
– Pod koniec lat 30. znów rozpoczęła się dyskusja na temat flagi. Nie wiem dokładnie, kto z otoczenia Antanasa Smetony rozpoczął ponowną dyskusję. Twierdzono jednak, że ta flaga z 1918 r. estetycznie nie do końca wszystkim odpowiada. Ta dyskusja zaczęła się w roku 1937 lub 1938. Były też pomysły powrotu do flagi historycznej. Została ponownie powołana specjalna komisja. Latem 1939 r. powstały nawet szkice nowej, trójkolorowej flagi. Oczywiście II wojna światowa odsunęła prace nad flagą, które nigdy już nie zostały sfinalizowane – komentuje historyk dla „Kuriera Wileńskiego”.

Flaga w Wilnie

Oficjalnie po raz pierwszy teraźniejsze barwy narodowe zostały wykorzystane przez litewską korporację studencką „Lituania” w Królewcu w roku 1829. Później te barwy, w różnych konfiguracjach, były wykorzystywane przez różne organizacje emigranckie w ówczesnej Europie i Ameryce. Zdaniem naukowców kolor żółty, zielony i czerwony najczęściej pojawia się kulturze ludowej wszystkich etnograficznych regionów Litwy.

1 stycznia stał się Dniem Flagi Litwy, który upamiętnia wydarzenie, kiedy w 1919 r. litewski komendant wojskowy Wilna Kazys Škirpa wraz z towarzyszami powiesił 1 stycznia trójkolorową flagę na baszcie Giedymina. Tak naprawdę, nie wiadomo, w jakich okolicznościach i jak długo nad Wilnem powiewał sztandar, bo wydarzenie jest znane tylko z opowieści samych uczestników akcji, a 6 stycznia miasto zostało zajęte przez oddziały bolszewickie.

– Nie jest do końca prawdą, że flaga litewska w Wilnie pojawiła się po raz pierwszy 1 stycznia 1919 r. Już wcześniej, od czerwca 1918 r., przynajmniej dwukrotnie była wywieszana przy siedzibie Taryby. Władze niemieckie kilkakrotnie interweniowały, aby sztandar został zdjęty. Jednak flaga na górze miała charakter reprezentacyjny. Reprezentowała jakby całe Wilno. Wcześniej to była flaga przy instytucji – dopowiada Algis Kasparavičius.

Następnie flaga narodowa na jednym z wileńskich symboli pojawiła się 26 sierpnia 1920 r. i była tam do października, kiedy Wilno zostało zajęte przez oddziały Lucjana Żeligowskiego. Trzeci raz na wieży Giedymina zawisła 29 października 1939 r., kiedy miasto ponownie znalazło się w granicach Litwy. Po roku została zamieniona na flagę Litwy radzieckiej. Po raz czwarty litewska flaga zawisła w 1941 r., podczas tak zwanego „powstania czerwcowego”. Po pewnym czasie władze niemieckie kazały ją zdjąć. Po raz piąty litewskie barwy narodowe pojawiły się na wiosnę 1944 r., flaga została zawieszona przez Korpus Posiłkowy Plechavičiusa. Ostatecznie flaga narodowa zawisła na baszcie 7 października 1988 r. i powiewa tam do dzisiaj.