Na Litwie z każdym rokiem przybywa osób starszych, a prognozy przewidują, że taka sytuacja utrzyma się jeszcze przez najbliższe lata, ponieważ zaczną się starzeć ludzie urodzeni w okresie wyżu demograficznego. Według prognoz Eurostatu w 2050 r. na Litwie 28,5 proc. społeczeństwa to będą osoby powyżej 65 lat.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Samotność i wykluczenie
Grasilda Makaravičienė, prezes Litewskiego Stowarzyszenia Osób Starszych, opowiedziała „Kurierowi Wileńskiemu”, z jakimi problemami na Litwie stykają się ludzie w starszym wieku.
– Skutki pandemii odczuwają ludzie na całym świecie, ale seniorzy to grupa najbardziej narażona na samotność i wykluczenie w czasie tej zarazy. Seniorom już w czasach przedpandemicznych żyło się bardzo ciężko, a teraz dla niektórych to nawet nie życie, ale wegetacja. W czasie kwarantanny od naszych członków, a także od innych seniorów słyszeliśmy, że wielu z nich chorowało na depresję, jeszcze bardziej podupadli na zdrowiu, ponieważ nie tylko nie mogli korzystać z usług lekarzy, ale ich zdrowie „zżerały” też nerwy. Bardzo mocno przeżywają, że nie mogli widywać się z dziećmi, wnukami. Niektórzy nawet odeszli z tego świata, nie pożegnawszy się z bliskimi – ubolewa Grasilda Makaravičienė.
Nie wsłuchano się w obawy seniorów
Według danych Departamentu Nadzoru Usług Socjalnych przy Ministerstwie Spraw Socjalnych i Pracy obecnie na Litwie działa 205 instytucji świadczących usługi opieki społecznej dla osób starszych i niepełnosprawnych – łącznie dla 12 828 osób.
Dnia 1 lutego 2021 r. na mieszkanie w domu opieki czekało 553 osób starszych i 106 osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym. Kolejne 280 osób starszych i 50 osób niepełnosprawnych oczekiwało na świadczenie usługi domowej.
– To bardzo dobrze, że emeryci byli szczepieni przeciwko covid-19 w pierwszej kolejności. Ale nie pomyślano o wszystkim. Ludzie na Litwie narzekają, że starsi nie chcą się szczepić, tymczasem oni po prostu boją się powikłań. Nikt nie pomyślał o tym, że osoby w podeszłym wieku mają mnóstwo chorób i warto byłoby, aby lekarz rodzinny zbadał taką osobę i wytłumaczył jej, czy może się szczepić. Niejedna osoba skarżyła się, że mieszka daleko od miejsca, gdzie są robione szczepienia i po prostu nie ma możliwości tam dotrzeć. Niektórzy do przystanku autobusu mają po kilkadziesiąt kilometrów. W jaki sposób starsza, schorowana osoba o lasce tam dojdzie? Niski pokłon tym przedstawicielom władz samorządowych, którzy pomyśleli o takich osobach i zapewnili im szczepienia w domu, ale nie wszyscy tak zrobili. A jak są wybory, to dotrą do każdego zakątka – zżyma się rozmówczyni.
Czytaj więcej: Szkolne autobusy zawiozą seniorów na szczepienia
Czas odtrącenia i samotności
Społeczeństwo na Litwie starzeje się w szybkim tempie, ale wciąż brakuje różnych usług dla osób starszych. Ludzie czekają w kolejce, aby dostać się do instytucji opiekuńczych i nie otrzymują pomocy w domu. Według Departamentu Statystyki w 2017 r. udział osób w wieku 65 lat i starszych w ogólnej liczbie stałych mieszkańców kraju wyniósł 19,3 proc.
Według prognoz Eurostatu społeczeństwo na Litwie będzie się nadal starzeć. Szacuje się, że w 2050 r. na Litwie 28,5 proc. ludności to będą seniorzy.
– Następny problem, który już był przed pandemią, to niskie emerytury. Ludzie po prostu nie mają z czego żyć. Gdy z emerytury opłacą usługi, kupią leki i wydadzą pewne kwoty na jedzenie, to na miesiąc pozostaje zaledwie 70–100 euro. A niektórzy mówią, że w ogóle nic im nie zostaje. Chwała Bogu, że dzisiaj są stołówki dla ludzi biednych, to właśnie tam żywią się nasi emeryci – podkreśla prezes Litewskiego Stowarzyszenia Osób Starszych.
Według europejskich standardów za osoby starsze uważa się ludzi, którzy ukończyli 65. rok życia. Dla wielu seniorów wiek emerytalny nie ma jednak znaczenia, ponieważ ciągle pozostają aktywni zawodowo i społecznie. W powszechnym odczuciu starzenie się to jednak czas zmagania się z różnymi chorobami, czas izolacji, odtrącenia i samotności – i tak często bywa.
– Bardzo dobrze, że wstąpiliśmy do Unii Europejskiej, ale ludzie tego nie odczuwają. Ubóstwo na Litwie jest największe w Unii Europejskiej, wypłaty i emerytury najniższe, ogromna jest liczba bezrobotnych – komentuje Grasilda Makaravičienė.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Stowarzyszenie rusza z pomocą
Jak mówi Makaravičienė, w najcięższej sytuacji są seniorzy mieszkający poza miastem, dalej od siedzib rejonów. W tych miejscowościach nie ma bankomatów, a zapłacić za produkty w sklepie na kółkach, który pojawia się raz w tygodniu, można tylko gotówką. Zlikwidowano ambulatoria, ludzie nie mają dostępu do lekarzy ani aptek.
Litewskie Stowarzyszenie Osób Starszych powstało w 1993 r. Jest niezależną organizacją pozarządową reprezentującą interesy osób starszych. Zrzesza 49,6 tys. członków z całej Litwy. Stowarzyszenie aktywnie uczestniczy w pracach litewskiej Rady ds. Emerytów przy Ministerstwie Spraw Socjalnych i Pracy, wpływa na politykę społeczną prowadzoną przez Sejm i rząd we wdrażaniu sprawiedliwości społecznej oraz pomaga emerytom w rozwiązywaniu problemów społecznych, kulturalnych, rodzinnych, zdrowotnych, problemów prawnych.
Nie wszyscy seniorzy wykazują tendencję do wycofywania się z aktywnego życia społecznego. Litewskie Stowarzyszenie Osób Starszych stara się angażować seniorów w aktywne działania, organizować wszelkiego rodzaju pomoc dla potrzebujących lub zaopiekować się tymi, którym brakuje kontaktu z drugim człowiekiem. Stowarzyszenie organizuje imprezy kulturalne i sportowe, przypomina o sobie, organizując różnego rodzaju uroczystości i wycieczki. Wydaje też gazetę „Słowo Seniora”, w której porusza się problemy osób starszych i drukuje prace seniorów.
Czytaj więcej: Powrót seniorów na rynek pracy
Impuls do pomagania innym
– Do naszego stowarzyszenia zapraszamy wszystkich chętnych. Organizujemy różnego rodzaju wydarzenia motywujące seniorów do prowadzenia aktywnego życia towarzyskiego oraz zwiększające ich możliwości niesienia pomocy sobie i innym. Współpracujemy ze szkołami, klubami dziecięcymi, szpitalami, domami opieki. Udzielamy wszelkiego rodzaju pomocy samotnym seniorom, koncertujemy w szpitalach, domach opieki, pomagamy opiekować się chorymi w domu, w szpitalach pielęgniarskich. Uczestniczymy w sprzątaniu najbliższego otoczenia czy miejsc publicznych, odwiedzamy i porządkujemy groby. Jeździmy na wycieczki krajoznawcze, obchodzimy Dzień Osób Starszych (1 października), Dzień Matki i Ojca, przygotowujemy świąteczne wieczory z okazji rocznic i urodzin. Pozdrawiamy wszystkich członków stowarzyszenia z okazji świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku. Pomagamy zrobić porządki w domu, płacić podatki, opiekujemy się osobami, które już same nie dają sobie rady – opowiada rozmówczyni „Kuriera Wileńskiego”.
Litewskie Stowarzyszenie Osób Starszych aktywnie przyczynia się do realizacji ogłoszonej przez rząd RL Narodowej Strategii Przeciwdziałania Starzeniu się Ludności – jednoczy osoby starsze i reprezentuje ich interesy; dąży do zwiększenia udziału osób starszych w życiu kulturalnym i politycznym ich społeczności i społeczeństwa; wspiera ich potrzeby i działania, dzieli się informacjami, doświadczeniami innych organizacji; kształtuje pozytywny obraz starzenia się osób starszych, rozwija szacunek społeczeństwa (zwłaszcza młodych) do osób starszych; dba o świadczenie usług socjalnych i zdrowotnych osobom samotnym, niepełnosprawnym itp.
– Nasze oddziały są zaangażowane w świadczenie usług socjalnych dla osób starszych i są szczególnie aktywne. Skupiają starszych aktywnych społecznie seniorów w klubach artystycznych, grupach zdrowia, organizacjach, w których starsi czują się znowu potrzebni, jest motywacja do aktywności społecznej. Dajemy starszym ludziom nowy impuls do tworzenia, poznawania siebie, pomagania innym, dbania o siebie oraz osoby bezbronne, angażowania się w wolontariat. Litewskie Stowarzyszenie Osób Starszych aktywnie rozwija również współpracę międzynarodową z organizacjami osób starszych w Szwecji, Łotwie, Niemczech, Estonii, Polsce i Rosji – tłumaczy prezes stowarzyszenia.
Starzejemy się szybciej niż świat
Mieszkańcy Litwy starzeją się szybciej niż ludność niemal wszystkich krajów Unii Europejskiej, ale nieco wolniej niż Rosjanie, Białorusini czy Ukraińcy. Grupa naukowców przyjrzała się granicy wieku, w którym ludzie w różnych krajach doświadczają chorób związanych z wiekiem, od udaru i demencji starczej po problemy ze słuchem lub urazy związane z poruszaniem się.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Stwierdzono, że różnica między krajami najszybciej starzejącymi się i najdłużej zachowującymi zdrowie wynosi aż 30 lat.
Przeciętnie na świecie na choroby starcze zapadają osoby w wieku 65 lat. Na Litwie ta granica jest niższa o 3,5 roku, na przypadłości wieku starczego skarżą się osoby coraz młodsze. W Japonii, Francji czy Szwajcarii dzieje się to znacznie później – starsi Japończycy, Francuzi lub Szwajcarzy dopiero w wieku 76 lat czują się tak, jakby przeciętny 65-latek na świecie. Z kolei mieszkańcy Papui-Nowej Gwinei w wieku 45 lat czują się, jakby mieli już 65 lat.
Mieszkańcy Litwy nie cieszą się dobrym zdrowiem. Mieszkaniec Litwy, który ukończył 61,5 roku, zapada na tyle chorób, ile przeciętny człowiek. Populacja krajów sąsiednich również starzeje się szybciej, niż wynosi średnia światowa. Na Łotwie choroby starcze zaczynają występować średnio u mieszkańca w wieku 61,7 roku, w Polsce – 63,9 roku, na Białorusi – 60,5 roku, a na Ukrainie – 57,4 roku. W Estonii sytuacja jest nieco lepsza – tam granica wynosi 66,1 roku.
Czytaj więcej: Nowa Wilejka wyludnia się i starzeje?
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” nr 25(72) 19-25/06/2021