Spis ludności: Polacy pozostają największą mniejszością narodową w kraju

Najwięcej osób mieszka w Wilnie i okręgu wileńskim, a Polacy nadal stanowią największą mniejszość narodową na Litwie – wynika z danych powszechnego spisu ludności i mieszkań przeprowadzonego przez Departament Statystyki.

Litwa nadal pozostaje krajem homogenicznym pod względem narodowym i religijnym, chociaż zwiększyła się liczba osób z nielitewskim obywatelstwem, które na stałe mieszkają w naszym kraju. Obecnie na Litwie mieszkają obywatele 133 państw, podczas gdy w 2011 – 108. Obywatele Litwy stanowią 99,4 proc. stałych mieszkańców kraju. 84,6 proc. mieszkańców deklaruje narodowość litewską. Tym niemniej, mimo wielu obaw, Polacy pozostają największą mniejszością narodową w kraju.

– Są to dobre dane dla mniejszości narodowych. Mimo wielkiej emigracji, mimo niżu demograficznego, to Polacy są nadal wierni swojej kulturze, językowi i obyczajom. Nadal pozostają Polakami, pomimo nieprzychylnych Polakom tendencji – komentuje sytuację demograficzną dla „Kuriera Wileńskiego“ Marek Kubiak, szef oddziału m. Wilna ZPL.

Procentowo w ciągu 10 lat liczba Polaków zmniejszyła się o 0,1 punktu procentowego, z 6,6 proc. w 2011 r. do 6,5 proc. w roku 2021. W liczbach oznacza to niecałe 20 tys. osób.

W 1989 r., gdy sporządzono ostatni spis mieszkańców ZSRS, na Litwie mieszkało 258 tys. osób narodowości polskiej. W 2001 r., kiedy przeprowadzono pierwszy spis ludności w niepodległej Litwie, liczba spadła do 234 tys. W ciągu kolejnych 10 lat liczba Polaków na Litwie zmniejszyła się do nieco ponad 200 tys. osób. Większość mieszkańców – 74 proc. deklaruje swoją przynależność do Kościoła katolickiego.

Emigracja i niż demograficzny

Departament Statystyki opublikował dane dotyczące powszechnego spisu ludności i mieszkań. Tendencje są takie, że liczba mieszkańców stale się kurczy. Na dzień 1 stycznia 2021 r. w kraju na stałe mieszkało 2 810 761 osób. To oznacza, że w ciągu 20 lat, czyli od pierwszego powszechnego spisu ludności przeprowadzonego w 2001 r., liczba mieszkańców zmniejszyła się o jedną piątą – o 673,2 tys. osób. W ciagu ostatnich 10 lat liczba mieszkańców zmniejszyła się do 232,6 tys. osób, czyli o 7,6 proc. Podstawowe przyczyny zmniejszającej się liczby mieszkańców, jak podaje Departament Statystyki, jest migracja zarobkowa oraz ujemny przyrost naturalny. W ostatniej dekadzie kraj opuściło 118,9 tys. mieszkańców, a urodziło się 113,7 tys.

Jedna czwarta wszystkich mieszkańców mieszka w okręgu wileńskim, najmniej w okręgu tauroskim, mieszkańcy którego stanowią zaledwie 3,3 proc. populacji kraju. Warto odnotować, że w rejonie wileńskim znajduje się największa wieś na Litwie, Skojdziszki, która obecnie liczy 4 051 mieszkańców. Dwie pozostałe wsie, o podobnej liczbie mieszkańców, znajdują się w rejonie kowieńskim. Największy spadek ludności odnotowano w rejonie pojeskim – 21, 7 proc., rejonie szkudzkim – 21, 1 proc., rejonie pokrojskim – 20,7 proc.

– Sama tendencja, że mieszkańcy wędrują do miast, jest czymś charakterystycznym dla społeczeństw współczesnych. Urbanizacja jest jedną z cech modernizacji. Jednak modernizacja nie oznacza braku większych dramatów. Ludzie przeprowadzają się do miasta, ponieważ chcą stworzyć bezpieczne i dostatnie życie, ale życie w mieście odznacza się również większą konkurencją oraz różnymi formami nierówności społecznej. Na przykład, życie jest bardziej zorientowane na ludzi młodych, natomiast życie dla osób starszych w mieście jest pełne wyzwań, dlatego proces urbanizacji nie jest jednoznaczny – ocenia w rozmowie z „Kurierem Wileńskim“ socjolog Karolis Dambrauskas, młodszy pracownik Litewskiego Centrum Nauk Społecznych.

Czytaj więcej: Ilu nas faktycznie jest? Krytyczne spojrzenie na spis ludności

Przeprowadzka na przedmieścia?

Dambrauskas podkreślił, że równolegle z procesem urbanizacji odbywa się proces suburbanizacji, kiedy mieszkańcy opuszczają zakorkowane, nieprzyjazne, stresogenne centrum, aby zamieszkać w bardziej spokojnych i zazielenionych miejscowościach podmiejskich.

Liczba mieszkańców zwiększyła się tylko w sześciu samorządach: Nerindze – wzrost na poziomie 40,4 proc., Połądze – 6,4 proc., rejonie kłajpedzkim – 11 proc., rejonie kowieńskim – 7,4 proc., Wilnie – 3,9 proc., rejonie wileńskim – 1 proc. W tym przypadku widzimy dosyć dużą dysproporcję między rejonem wileńskim a innymi rejonami znajdującymi się wokół dużych miast kraju.

– Tak nieduży wzrost w przypadku rejonu wileńskiego dziwi. Być może ludzie przeprowadzają się do rejonu wileńskiego, ale nadal są zameldowani w Wilnie, ponieważ tutaj mają lepszy dostęp do pewnego rodzaju usług publicznych? – zastanawia się socjolog.

Wilno jest jedynym z pięciu dużych miast Litwy (Kowno, Kłajpeda, Poniewież, Szawle), gdzie w ciągu ostatnich 10 lat liczba mieszkańców nie zmniejszyła się. Oficjalnie teraz w stolicy Litwy mieszka 546,2 tys. osób, czyli jedna piąta mieszkańców kraju. Wśród największych miast największy spadek odnotował Poniewież – 10,6 proc., Szawle – 7,9 proc., Kłajpeda – 6,4 proc., Kowno – 5,5 proc. Oficjalnie na Litwie istnieje obecnie 16 tys. wiejskich miejscowości, na wsi mieszka 894 tys. osób. Przez dziesięć lat ludność wiejska zmniejszyła się o 118 tys. osób, a 700 wsi skreślono z rejestru miejscowości.

Zdaniem Dambrauskasa obecne tendencje pokazują, że prowincja nadal będzie się wyludniała.

– To, że zwiększa się liczba mieszkańców w miastach, można określić jako optymalizację społeczeństwa. To znaczy, ludzie przeprowadzają się ze wsi i miasteczek do wielkich miast, bo mają tutaj większe możliwości. To oznacza, że jest zaprogramowane dalsze znikanie regionów, gdzie „znikaniu“ ludzi będzie towarzyszył zanik infrastruktury i usług publicznych. Można jednak założyć, że z czasem bardziej zamożni mieszkańcy miast wybiorą życie w regionach, zwłaszcza w miejscowościach znajdujących się obok większych miast, a pracować nadal będa w miastach. Aby życie w regionach było bardziej atrakcyjne, powinna być zachowana odpowiednia infrastruktura do życia. Dlatego powstaje pytanie, czy naprawdę warto śpieszyć się z optymalizacją usług publicznych w regionie? – komentuje Karolis Dambrauskas.

Czytaj więcej: Czy powszechny spis ludności będzie wiarygodny?

Płeć i wykształcenie

Kobiet jest więcej niż mężczyzn. W 2021 r. mężczyźni stanowili 46, 4 proc. mieszkańców, natomiast kobiety – 53,6 proc. Od spisu ludności z 2011 r. mężczyn zmniejszyło się o 7 proc., natomiast kobiet o 8,2 proc. Obecnie na 1 000 mężczyn przypadają 1 154 kobiety. Zwiększyła się też o 6 proc. liczba osób z wyższym wykształceniem. Najwięcej osób z wyższym wykształceniem mieszka w samorządzie stołecznym, gdzie na 1 000 osób wyższe wykształcenie posiada 372. Na dalszych miejscach są mieszkańcy Neringi (354), Kowna (319), Połągi (299).

Departament Statystyki w swym sprawozdaniu podkreśla, że dane dotyczą stanu ze stycznia 2021 r., czyli z okresu twardego lockdownu, który obowiązywał wówczas na terenie całego kraju. Po raz pierwszy zrezygnowano z bezpośrednich wizyt rachmistrzów, tylko pobrano dane z oficjalnych rejestrów. Ogółem pobrano dane z 13 oficjalnych rejestrów. Projekt kosztował ok. 1,36 mln euro, czyli sześć razy mniej niż przed dziesięcioma laty.