29 czerwca prof. Andrzej Nowak wygłosił wykład pt. „Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu” w ramach cyklu „Kolokwia Warszawsko-Wileńskie” w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie.
Czytaj więcej: Kolokwia Warszawsko-Wileńskie: „Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu”. Wykład prof. Andrzeja Nowaka
| Fot. ZW, Bartosz Frątczak
Przed jego rozpoczęciem do słuchaczy wykładu zwrócili się przedstawiciele organizatorów prof. Ramunė Šmigelskytė-Stukienė (zastępczyni dyrektora Pałacu Książąt ds. kultury i nauki), Urszula Doroszewska, ambasador RP w Republice Litewskiej oraz dr Andrzej Pukszto, współorganizator cyklu spotkań, koordynator Stacji Wileńskiej Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Czytaj więcej: Ambasador Doroszewska w rocznicę Konstytucji 3 maja: „Różniliśmy się od tych sąsiadów, dla których prawem była wola władcy”
Potrzeba spojrzenia w historię tego trudnego sąsiedztwa
Wykład prof. Andrzeja Nowaka podejmował historyczne, aczkolwiek bardzo aktualne, tematy. Dotyczył historii stosunków Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a później Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy z Rosją, źródeł rosyjskiej mentalności jak i rosyjskiego imperializmu.
— Relacje z Rosją ciążą nad wspólnotą narodów, które wyszły z dawnej Rzeczpospolitej (…) Dziś wymagają pewnie obserwacji politycznej, ale wydaje mi się, że spojrzenie na historię tego bardzo trudnego sąsiedztwa jest konieczne, byśmy zrozumieli teraz, co może się zdarzyć i jak powinny być ustawione warunki gry politycznej w najbliższych miesiącach, latach, by agresja rosyjska nigdy się nie powtórzyła — mówił prof. Nowak.
Według prelegenta kluczem do zrozumienia tego problemu jest porównanie systemów politycznych tych dwóch wspólnot. Jednej, rosyjskiej, moskiewskiej i drugiej, Polski, Litwy i Rusi. Powołując się na rosyjskich badaczy, prof. Nowak wskazał, że charakterystyczna dla rosyjskiego modelu władzy jest akceptacja przez poddanych przemocy władcy nie tylko wobec obcych, sąsiadów, ale także wobec nich samych. Polska i Litwa to natomiast państwa, które wyrosły z kultury umowy politycznej, czego przykładem może być Konstytucja 3 Maja w Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów. — Ponieważ część obywateli była niezadowolona z tego, że w Konstytucji nie pojawia się słowo Litwa, to prawo zostało poprawione i uzupełnione. Polacy i Litwini przez kilka miesięcy dyskutowali i umówili się, znajdując rozwiązanie satysfakcjonujące dla obu stron — mówił profesor.
Ukraina jest alternatywą dla Rosjan
Mówiąc o rosyjskiej agresji na Ukrainę, Nowak wskazywał, że Putin najechał na Ukrainę, gdyż ukazywała ona alternatywę dla mieszkańców Rosji. — Ukraińcy mówią podobnym językiem do rosyjskiego, są narodem w dużej części prawosławnym, ale nie ma tam samodzierżawia, nie ma powierzenia się państwu, z uznaniem przemocy państwowej. Obowiązuje tam kultura umowy i ograniczenia przemocy państwowej — zauważył prelegent.
Ostatnie, przedwakacyjne spotkanie, pomimo upałów przyciągnęło bardzo wielu słuchaczy.
— To potwierdza aktualność tematu, jak również fakt, że prof. Nowak jest na Litwie znaną postacią — mówi „Kurierowi Wileńskiemu” dr Andrzej Pukszto.
Był to już szósty wykład z cyklu „Kolokwia Warszawsko-Wileńskie”, organizowany w Litewskim Muzeum Narodowym — Pałacu Wielkich Książąt Litewskich.
| Fot. ZW, Bartosz Frątczak
Złoty środek i interdyscyplinarność
— Myślę, że udało nam się znaleźć złoty środek, zachować interdyscyplinarność, równowagę pomiędzy polityką, kulturą i nauką. Wszystkie te spotkania związane były z historią i współczesnością całego naszego regionu, pokazywały miejsce, jakie w tym regionie zajmują Polska i Litwa — mówi dr Andrzej Pukszto.
Jak zauważa, wiele wykładów koncentrowało się wokół tematyki Ukrainy. — Nie planowaliśmy tego, rozpoczynając nasz cykl; wszystkie tematy były umówione jeszcze przed rozpoczęciem rosyjskiej agresji na Ukrainę, ale tak rzeczywiście się stało. Wydaje mi się, że w naturalny sposób pojawiały się w nich odniesienia do spraw, które dziś są najbardziej aktualne — podkreśla rozmówca „Kuriera Wileńskiego”.
Przypomnijmy, że w ramach cyklu w pierwszym półroczu 2022 r. wykłady wygłosili: prof. Richard Butterwick-Pawlikowski (Kolegium Uniwersyteckie w Londynie, Szkoła nauk słowiańskich i wschodnio-europejskich), prof. Brigitte Gautier (Uniwersytet w Lille), John Micgiel (Uniwersytet Columbia, Studium Europy Wschodniej UW), Mykoła Riabczuk (Instytut Studiów Politycznych i Etnicznych NANU, Kijów) i dr Adam Eberhardt, dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów RP do spraw Wspierania Reform w Republice Mołdawii.
Czytaj więcej: Wilno stało się centrum zagadnień dotyczących Wschodu
| Fot. ZW, Bartosz Frątczak
Jesienią kolokwia powrócą
„Kolokwia Warszawsko-Wileńskie” powrócą do Pałacu Wielkich Książąt Litewskich po wakacyjnej przerwie. 21 września prof. Helena Krasowska (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk) wygłosi wykład pt. „Biografie językowe: losy ludzi — losy rodzin — losy języków”, 13 października Daniel Fried (były ambasador USA w Polsce, ośrodek analityczny „Atlantic Council”) zaprezentuje temat „USA i wojna na Ukrainie: Dzisiejsza sytuacja i perspektywy na przyszłość”, a 23 listopada gościem kolokwiów będzie prof. Igor Cependa (Rektor Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku) z wykładem „Ukraina 2022”.
Cykl comiesięcznych spotkań objęty jest Patronatem Honorowym Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Elżbiety Witek oraz Marszałek Sejmu Republiki Litewskiej Viktorii Čmilytė-Nielsen.