Likwidacja getta
W momencie wybuchu wojny sowiecko–niemieckiej wspólnota żydowska w Wilnie liczyła 55-60 tys. osób. W dniach 6-7 września 1941 r. ci, co nie zdążyli uciec, ukryć się lub nie zostali zamordowani w pierwszych dniach wojny, zostali spędzeni do dwóch gett, które przedzielała ul. Niemiecka. W Małym getcie (ul. Stiklių, Gaono, Antokolskio, Žydų) znalazło się 11-12 tys. osób; w większości byli to inteligenci, niewykwalifikowani robotnicy, osoby niezdolne do pracy fizycznej. W getcie Wielkim, zwanym też rzemieślniczym (ul. Rūdninkų, Mėsinių, Ašmenos, Dysnos, Žemaitijos, Šiaulių, Ligoninės) — 29 tys. osób. Mieszkający w getcie Żydzi doznali ogromnym cierpień, zmuszeni byli do życia w nędzy i ciężkich robót. Jesienią 1941 r. byli masowo mordowani. Getta oddzielono od miasta, a okna domów leżących wzdłuż ich granic zabijano i zamalowywano. Małe getto przetrwało zaledwie do 21 października 1941 r., Wielkie zaś naziści zlikwidowali 23 września 1943 r. Podczas likwidacji getta już w sierpniu osoby zdolne do pracy wysyłano do obozów na Łotwie i w Estonii, niezdolne zaś — do obozu śmierci w Majdanku. 2–3 tys. Żydów zatrzymano w litewskich obozach pracy.
Czytaj więcej: 80. rocznica likwidacji getta wileńskiego: Holokaust to nie tylko liczby
Fotografie Akiwy Gerszatera
Ludzi, którzy kiedyś chodzili ulicami getta już nie ma, ale dziś można ich zobaczyć na fotografiach esperantysty, bibliografa i filatelisty Akiwy Gerszatera.
Z inicjatywy Samorządu Miasta Wilna, Centrum Kultury i Informacji Żydowskiej oraz Muzeum Wilna w stolicy pojawiło się siedem plansz informacyjnych. Zainstalowano je wzdłuż drogi, po której wieziono albo pędzono wileńskich Żydów z getta do miejsca kaźni w Ponarach. Na planszach można obejrzeć wyeksponowane po raz pierwszy fotografie autorstwa Akiwy Gerszatera.
10 km z aparatem w rękach
Wśród ludzi, którzy trafili do getta, był też sam Akiwa Gerszater (1888–1972). Podobnie jak kilku tysiącom innych wileńskich Żydów udało mu się uniknąć śmierci. Gdy Sowieci odbili Wilno, Gerszater, na prośbę założonego w 1944 r. Muzeum Żydowskiego, z aparatem w rękach pieszo przeszedł 10 km drogą wiodącą do Ponar. Wędrówkę rozpoczął spod białych słupów, które stały w pobliżu kaplicy św. Jacka przy obecnej alei Savanorių. Szedł i fotografował. W ten sposób uwiecznił szlak śmierci, widoki, słupy, które już nie istnieją. Stworzone przez niego prace przywołują i uwidaczniają dramatyczny okres historii miasta. Unikatowe zdjęcia przechowywane są w zbiorach Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego.
„Jestem zdania, że tym szlakiem powinien przynajmniej raz w życiu przejść każdy wilnianin czy człowiek, który interesuje się historią Wilna” — mówi dr. Zigmas Vitkus, historyk, pomysłodawca społecznej inicjatywy.
Czytaj więcej: „Tałesy, kapoty, załóżki” polskich Żydów [GALERIA]
Aktualizacja szlaku
21 września drogą, która prowadzi z Wilna do Ponar, przejdą uczniowie i nauczyciele stołecznego gimnazjum „Pažinimo medis” oraz uczniowie progimnazjum „Rytas” w Kiejdanach. Kolejny pochód odbędzie się w niedzielę 24 września.
— Będą w nim mogli wziąć udział wszyscy chętni. Wyruszymy o godzinie 10:00 spod kaplicy św. Jacka przy ul. S. Konarskio, przy której kiedyś stały białe słupy, znakujące krańce miasta. Teraz ustawiono tu pierwszą planszę na drodze prowadzącej do miejsca masowej zbrodni. Pochód potrwa około 3 godzin. Potrzebna jest wcześniejsza rejestracja oraz wygodne obuwie — informuje „Kurier Wileński” Rasa Antanavičiūtė, dyrektorka Muzeum Wilna.
Rejestracji można dokonać na stronie https://shorturl.at/nvyNO.