Maišiagalos RAS znajduje się w odległości 7 km na północny zachód od miasta Mejszagoła i ok. 30 km w tym samym kierunku od Wilna, na terenie Samorządu Rejonu Szyrwinckiego. Odpady radioaktywne składowane były tu od 1963 do 1989 r. w lesie Bortkuszki w specjalnie wyposażonej piwnicy o głębokości 3 metrów. Zgromadzono tu ok. 114 m3 odpadów promieniotwórczych pochodzących z infrastruktury wojskowej, sektora medycznego i przemysłowego. Pozostała wolna przestrzeń została wypełniona piaskiem, zabetonowana, oblana bitumem, asfaltem i grubą warstwą ziemi.
Obecnie trwają przygotowania do demontażu składowiska. W najbliższych latach odpady z zachowaniem bezpieczeństwa zostaną przetransportowane do magazynów Ignalińskiej Elektrowni Jądrowej (IAE), gdzie zostaną unieszkodliwione. „Odpady radioaktywne gromadzone były od trzech dekad. W czasach radzieckich odpady były zwożone ze wszystkich okolicznych republik radzieckich oraz z Królewca, Białorusi i tutaj składowane. Na dłuższą metę stanowiłoby to ogromne zagrożenie dla okolicznej ludności i musiało to zostać naprawione” — mówi minister energetyki Dainius Kreivys.
Zgodnie ze współczesnymi wymogami, każdy rodzaj odpadów musi być składowany osobno, w specjalnie do tego celu wyposażonych składowiskach odpadów promieniotwórczych.
„Rząd, biorąc pod uwagę fakt, że musimy bezpiecznie utylizować te odpady, podjął w 2018 r. decyzję o likwidacji składowiska. Dzięki nowoczesnym technologiom wszystkie istniejące odpady promieniotwórcze zostaną bezpiecznie usunięte i przetransportowane do magazynów elektrowni jądrowej w Ignalinie” — wyjaśnia Gintautas Klevinskas, kierownik projektu likwidacji Maišiagalos RAS.
W chwili obecnej przygotowania do likwidacji magazynu są finalizowane. Ignalińska Elektrownia Jądrowa z powodzeniem przeprowadziła „zimne” testy zainstalowanych na terenie obiektu urządzeń i systemów do gospodarowania odpadami promieniotwórczymi. Testy te nazywane są „zimnymi”, ponieważ w trakcie wykonywania wszystkich operacji nie są wykorzystywane odpady radioaktywne.
„Zgodnie z wymogami bezpieczeństwa jądrowego testy dzielą się na »gorące« i »zimne«. Podczas »zimnych« testów z powodzeniem przetestowaliśmy wszystkie systemy, nie otwierając jeszcze samej piwnicy. Usunęliśmy warstwę betonu oraz asfaltu z piwnicy i udowodniliśmy organom regulacyjnym, że możemy bezpiecznie przeprowadzać procesy z odpadami radioaktywnymi, które są częścią »gorących« testów” — mówi Klevinskas.
Podczas „gorących” testów odpady radioaktywne będą usuwane przez nowoczesne technologie — roboty, a zainstalowane zaawansowane systemy retencji materiałów promieniotwórczych (wentylacja, wysokowydajna filtracja, urządzenia monitorujące) skutecznie zapewnią bezpieczeństwo pracownikom, mieszkańcom i środowisku.
„Zachowały się historyczne zapisy inwentaryzacji odpadów promieniotwórczych, co pozwala nam odpowiednio z wyprzedzeniem podjąć zaplanowane działania” — mówi kierownik projektu.
Litwa, jako pierwszy kraj na świecie, zdemontuje składowisko zgodnie z najwyższymi międzynarodowymi wymogami bezpieczeństwa. Projekt o wartości 15 mln euro jest finansowany przez UE. „Na terenie składowiska zbudowano całą nowoczesną infrastrukturę: tymczasowe konstrukcje, sieci inżynieryjne i komunikacyjne, wentylację, kontrolę promieniowania, oświetlenie, sygnalizację pożaru i inne systemy. Po usunięciu wszystkich odpadów z magazynu i potwierdzeniu, że na składowisku nie pozostały żadne skażone konstrukcje i ziemia, teren zostanie zwrócony społeczeństwu” — dodaje minister energetyki.
Czytaj więcej: Protesty litewskich zielonych przeciwko elektrowniom atomowym