Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, w tradycji ludowej nazywana Bożym Ciałem, to święto ku czci Najświętszego Sakramentu. Papież Jan XXII w 1317 r. ustanowił uroczystość Bożego Ciała dla całego Kościoła, a jego termin wyznaczył na czwartek w oktawie Zesłania Duch Świętego, a więc jest to święto ruchome wypadające zawsze 60 dni po Wielkanocy. W niektórych innych krajach, np. we Włoszech i Francji oraz u nas, na Litwie, celebrujemy ją w niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej – wyjaśnia w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” ks. Mirosław Grabowski, proboszcz kościoła pw. św. Rafała w Wilnie.
Czytaj więcej: Ks. Mirosław Grabowski: „Popiół zawsze był i jest symbolem skruchy, pokuty”
Procesja do czterech ołtarzy
Boże Ciało przypada w czwartek, 11 dni po Zielonych Świątkach i 60 dni po Wielkanocy, między 21 maja a 23 czerwca. To jedno z najważniejszych świąt w Kościele katolickim. W Polsce uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Na Litwie nie jest to dzień wolny od pracy, toteż episkopat litewski zarządził, żeby uroczystość obchodzić w niedzielę.
– Głównym celem obchodów Bożego Ciała jest publiczne wyznanie wiary w obecność Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, oddanie mu czci i podziękowanie za łaski płynące przez ten sakrament, a także przebłaganie go za zniewagi wyrządzone przez słabość i oziębłość ludzką oraz bluźnierstwa niewiernych. Boże Ciało to jedno z głównych świąt obchodzonych w kościele katolickim. Jest to celebra Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa – cudu przemiany konsekrowanego chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa. Dla katolików jest to święto nakazane, zobowiązujące do uczestnictwa we mszy świętej – mówi duszpasterz.
Według tradycji w tym dniu po uroczystej mszy odbywa się procesja do czterech ołtarzy (na znak czterech stron świata), przy których odczytywane lub odśpiewywane są Ewangelie. W niektórych parafiach dzieci pierwszokomunijne posypują kwiatami drogę przed Najświętszym Sakramentem, wierni z tej okazji zakładają stroje ludowe. Kapłan niesie pod baldachimem monstrancję z Eucharystią, a towarzyszący mu ministranci okadzają ją kadzidłem. Zachował się też zwyczaj zabierania gałązek brzozy podczas pochodów, które umieszczone pod strzechą mają chronić dom przed nieszczęściami.
– Po uroczystości Bożego Ciała rozpoczyna się oktawa, która dawniej uważana była za czas niezwykły i wolny od prac polowych. W tym okresie kobiety nie prały bielizny, aby nie ściągnąć burz. Mądrość ludowa zalecała: „W Boże Ciało z Boską chwałą, Słowo nam się Chlebem stało, nie tnij zboża ni kapusty, bo odnajdziesz w niej rdzeń pusty” – opowiada duszpasterz.
Ludowe tradycje świętowania
Pierwsze procesje w uroczystość Bożego Ciała odbywały się w latach 1265–1275 w Kolonii w Niemczech. Niesiono podczas nich krzyż z Najświętszym Sakramentem. Pod koniec XV w. procesje były już powszechne w Niemczech, Anglii, Francji, w północnych Włoszech i Polsce.
– W kolejnych dniach po Bożym Ciele w kościołach odprawiano nabożeństwa, które miały wybłagać urodzaj, a tradycja ludowa upowszechniła wiele powiedzeń i wróżb dotyczących tego okresu: „Boże Ciało pogoda darzy, rok będzie dobry dla gospodarzy”; „Jaki dzień jest w Boże Ciało, takich dni potem niemało”; „Na Boże Ciało żyto zakwitało”; „Na Boże Ciało siej proso śmiało” – opowiada ks. Grabowski.
Uroczystość Bożego Ciała jest wielkim świętem Kościoła, ale też wiąże się z tradycją ludową, radością i pięknem polskich procesji. – Boże Ciało to święto Eucharystii, które w kulturze ludowej miało charakter widowiska kultowego należącego do tradycji wiosennego świętowania, stąd prośby o pogodę, urodzaj, odsunięcie klęsk żywiołowych. Kwiaty, zielone gałązki, wianki wskazują na przedchrześcijańskie znaczenie odradzającego się na wiosnę życia – mówi ks. Mirosław Grabowski, proboszcz kościoła pw. św. Rafała w Wilnie.
Na zakończenie oktawy udziela się uroczystego błogosławieństwa dla dzieci, aby Bóg zawsze je miał w swojej opiece, wspierając ich swoją łaską. Święcone są zioła – pierwociny zieleni danego roku: młode pędy zbóż, trawy i kwiaty. Wierni zgodnie z ludową tradycją proszą Boga, aby swoją wszechmocną opieką otaczał pola, łąki i lasy, strzegł ich przed zatruciem i zniszczeniem oraz pozwolił im wydać obfite owoce.
Czytaj więcej: Boże Ciało na Litwie wciąż dniem roboczym, a „Święto Rosy” — dniem wolnym
Historia uroczystości
Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa została ustanowiona na skutek widzeń św. Julianny z Mont Cornillon. Kiedy była przeoryszą klasztoru augustianek w Mont Cornillon w pobliżu Liège, w 1245 r. została zaszczycona objawieniami, w których Chrystus żądał ustanowienia osobnego święta ku czci Eucharystii. Wyznaczył nawet dzień uroczystości Bożego Ciała – czwartek po niedzieli Świętej Trójcy.
Bezpośrednim powodem ustanowienia święta miał być cud eucharystyczny w Bolsenie, który miał miejsce w 1263 r. Gdy kapłan odprawiał mszę świętą, po Przeistoczeniu kielich trącony ręką przechylił się tak nieszczęśliwie, że kilka kropel Krwi Chrystusa wylało się na korporał. Przerażony kapłan ujrzał, że postacie wina zmieniły się w postacie Krwi. Zawiadomiony o tym cudzie papież, który przebywał wówczas w pobliskim mieście Orvieto, zabrał święty korporał. Przechowywany jest do dziś w katedrze w pobliskim Orvieto.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 20 (59) 25-31/05/2024