Place Wilna. Historia wileńskich placów splata się z burzliwą historią miasta

Plac Jana Pawła II

W ub. r. na placu tym odbyła się wyjątkowa uroczystość poświęcenia odbudowanej kaplicy Pana Jezusa. Kaplica o wysokości 8,5 m stanęła na granitowym cokole. Wzniesiona w tym miejscu w XVIII w. kaplica została zburzona w 1952 r.

 — Nowa kaplica jest identyczna jak pierwotna. Została wzniesiona w odległości 18 m od miejsca, gdzie dawniej stała. Przed zburzeniem kaplica została bardzo dokładnie rozrysowana i zwymiarowana. To się zachowało w dokumentach z tamtego okresu i my te dokumenty mamy. Jako dodatkowy element, którego nie było w poprzedniej kaplicy, na cokole pojawiły się słowa Jana Pawła II, które wypowiedział w 1993 r., kiedy był na Litwie. Chcieliśmy w ten sposób zaakcentować, że jest to plac Jana Pawła II — opowiada „Kurierowi Wileńskiemu” ksiądz prałat Wojciech Górlicki, proboszcz parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.

Podczas wizyty w Wilnie papież na cmentarzu Antokolskim powiedział: „Panie, nie dopuść, aby bracia w wierze zostali podzieleni z powodu języka, kultury, narodowości czy gwałtownych namiętności”. Słowa te zostały wyryte na cokole, na którym jest krzyż, w trzech językach — po polsku, litewsku i angielsku.

Kaplicę zburzono w 1952 r., kiedy budowano rondo ulic Antokolskiej i Holenderskiej.

— Można powiedzieć, że był to techniczny pretekst do zburzenia. Mniej więcej w tym samym czasie zostały zburzone: kaplica przy kościele św. Rafała, kaplica św. Weroniki na Antokolu oraz stacje drogi krzyżowej w Kalwarii Wileńskiej. Był to element szerszego planu — mówi proboszcz parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.

Czytaj więcej: Wyburzona przez Sowietów kaplica wróciła na Antokol

Plac Jerzego Matulewicza

Plac Jerzego Matulewicza (lit. Jurgio Matulaičio) znajduje się w dzielnicy Wierszuliszki. Nazwa upamiętnia bł. Jerzego Matulewicza (1871-1927) — arcybiskupa wileńskiego, jednego z patronów Litwy, beatyfikowanego w 1987 r. przez papieża Jana Pawła II. Jego grób i sanktuarium znajdują się w Mariampolu. O obecności duchownego w Wilnie przypomina też jego popiersie w wileńskiej katedrze. Plac mieści się przy kościele pw. bł. Jerzego Matulewicza. Kościół wzniesiono w 1996 r.

Plac Andrieja Sacharowa

Ten plac także znajduje się w Wierszuliszkach, przy Domu Prasy. Został tak nazwany na cześć obrońcy praw człowieka, laureata Pokojowej Nagrody Nobla w 1975 r. Andrieja Sacharowa (1921-1989). Rosyjski fizyk znany jest jako wynalazca radzieckiej bomby wodorowej.

„Akademik Sacharow nawoływał do uwolnienia litewskich więźniów politycznych, popierał żądania odbudowy niepodległego państwa litewskiego. W grudniu 1975 r. przebywał w Wilnie, gdzie wówczas toczył się proces jego przyjaciela Siergieja Kowalowa, oskarżonego o pomoc dla litewskich katolików. Ta wizyta odbiła się szerokim echem w prasie światowej. Funkcjonariusze służby porządkowej nie wpuścili Sacharowa na salę rozpraw, więc przez cztery dni czuwał pod gmachem sądu wraz z litewskimi dysydentami. Podziemne czasopismo »Lietuvos Katalikų Bažnyčia« (Litewski Kościół Katolicki) relacjonowało: »W dniach procesu nad Kowalowym w Norwegii odbywały się uroczystości wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla. Zamiast akademika Sacharowa, któremu władze nie zezwoliły na wyjazd, przyjechała jego żona. Przez dwa wieczory Sacharow próbował z Wilna skontaktować się telefonicznie z Oslo, ale bezskutecznie. Realizacji połączenia nie udało się doczekać. Mieszkanie przy ulicy Tauro 10, w którym zatrzymał się, było stale obserwowane przez służbę bezpieczeństwa. Pewnego wieczoru, kiedy Sacharow szedł na pocztę z przyjaciółmi, został napadnięty przez chuliganów«” — pisze prof. Tomas Venclova.

Plac został nazwany imieniem Sacharowa po odzyskaniu przez Litwę niepodległości.

Plac Europy

Rozpościera się w przy alei Konstytucji, w dzielnicy Śnipiszki. Został otwarty 1 maja 2004 r. przez ówczesnego mera Artūrasa Zuokasa. Plac otaczają nowe, wielopiętrowe budynki, w jednym z nich mieści się Samorząd Miasta Wilna. Tuż obok biurowiec Wieża Europy (lit. Europos bokštas). Zbudowany w 2004 r. wieżowiec (wysokość 148,30 m, powierzchnia 17 tys. 100 m kw.) dotychczas pozostaje najwyższym budynkiem w krajach bałtyckich. Na wysokości 114 m mieści się taras widokowy, z którego roztacza się widok na Wilno.

Place Wilna są bardzo różnorodne: małe i duże, piękne i z niezbyt ciekawą architekturą. Na dzisiaj jest ich 12: plac Andrieja Sacharowa, Europy, Jana Pawła II, Jerzego Matulewicza, Katedralny, Łukiski, Petrasa Cvirki (pomnik Cvirki zniesiono w 2021 r.), Szymona Daukantasa, Waszyngtona, Niepodległości, Ratuszowy, Vincasa Kudirki.

Historia wileńskich placów splata się z burzliwą historią miasta. Na przestrzeni wieków zmieniała się architektura i nazewnictwo tych miejsc. Jednak ich rola zawsze była związana z decydującymi wydarzeniami w historii Wilna i Litwy.

Czytaj więcej: Wspominając Śnipiszki: wilnianie zapraszani do tworzenia wyjątkowej wystawy