Przed kilkoma dniami jedna z najważniejszych świątyni katolickich na Litwie — Katedra Wileńska — obchodziła 25-lecie rekonsekracji.
Wielu mieszkańców stolicy, szczególnie starszego pokolenia, doskonale pamięta rok 1988, kiedy to Kościołowi katolickiemu na Litwie została zwrócona katedra wileńska. Był to na owe czasy fakt wart cudu. Cudu bardzo oczekiwanego przez wiernych, którzy tu się zaczęli modlić od 5 lutego 1989 roku. Co prawda, Polacy oczekujący na Msze święte w języku polskim, tak się ich i nie doczekali.
Obecny arcybiskup Archidiecezji Wileńskiej Gintaras Grušas w przedbożonarodzeniowym wywiadzie dla „Kuriera” zaznaczył, że Msze święte w języku polskim, jak też innych, mogą być odprawiane, jeżeli pielgrzymi zwrócą się z tym do proboszcza.
Wilno od wieków nazywane było miastem kościołów. I jest to rzeczywiście nazwa w pełni uzasadniona, kościołów naliczamy ponad trzydzieści. Co prawda, bynajmniej nie każdy z nich jest czynny. Wiele z nich jest nadal, tak jak i za czasów władzy sowieckiej, niedostępna. Wymienię poniektóre: kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia i św. Augustyna, który jest ostatnim barokowym kościołem w Wilnie i jedynym z pojedynczą wieżą, swym wyglądem przypominający kowieński Ratusz.
Nadal też jest nieczynny kościół pw. św. Jerzego Męczennika, kościół pw. św. Stefana, Kościół pw. Pana Jezusa, kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, inaczej zwany Misjonarzy. W pomieszczeniach klasztornych tego ostatniego w latach sowieckich był szpital. Wraz z nadejściem niepodległości zaistniała też nadzieja, że odzyska swe podstawowe przeznaczenie, tym bardziej, że szpital stąd przeniesiono.
Tuż po śmierci naszego wielkiego rodaka Jana Pawła II zaczęła się rodzić idea, aby w tym miejscu, na podwórzu, postawić pomnik Papieżowi, a samo pomieszczenie klasztorne przystosować jako Dom Opieki i nadać imię Papieża.Doskonale pamiętamy marzec roku 2006, kiedy specjalnie powołana komisja, w składzie której byli też nasi przedstawiciele, radni Polacy, wyruszyła na penetrowanie miasta w celu ustalenia, jaki obiekt najbardziej by upamiętnił wielkiego człowieka. Padały najprzeróżniejsze propozycje. Akcja Wyborcza Polaków Litwy proponowała wybudować nowy kościół w Wilnie i nadać imię Papieża, mer Wilna Artūras Zuokas podsunął myśl, by odbudować kościół pw. Serca Jezusowego przy ulicy Wiwulskiego i z czasem, o ile Ojciec Święty zostanie beatyfikowany, nadać temu kościołowi imię Jana Pawła II. Niestety, propozycji tej nie poparł ówczesny kardynał Audrys Juozas Bačkis motywując, że w tym miejscu (Stare Miasto) jest i tak dużo kościołów.
Owszem, było dużo. Ale… nieczynnych. Bo przecież wtedy, jak zresztą też i dziś, przypominamy, nieczynny jest kościół Misjonarzy, kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia i św. Augystyna, kościół Serca Jezusowego, czyli Wizytek przy więzieniu na Rossie i in.
Wyglądało, że Dom Opieki, jaki ma być założony właśnie w pomieszczeniu należącym do kościoła Misjonarzy, upamiętni to imię. Bo samo miasto nie zrobiło absolutnie nic, aby to imię upamiętnić. A imię to żyło i żyje w Wilnie. Nosi je szkoła, gimnazjum, no i… skwer. Co prawda, będący nie upamiętnieniem pobytu w Wilnie Ojca Świętego (1993 r.) a dosłownie pohańbieniem jego pamięci. A przecież, kiedy na tron papieski wkroczył Polak, nie tylko my, rodacy, byliśmy dumni z tego faktu. Byli też dumni Litwini wynajdując nawet w rodowodzie papieża jakieś korzenie litewskie. Po śmierci tego wielkiego człowieka nikt o tym nie pamięta, a o upamiętnieniu — trudno mówić. Ileż to tych propozycji było. I spływało na niczym.
Dosłownie przed kilkoma tygodniami zapadła decyzja o przekazaniu kościoła Misjonarzy dla samorządu miasta Wilna. A ten zaproponował, by w tym miejscu urządzić salę koncertową na wzór takiej, jaką to funkcję pełni obecnie kościół pw. św. Katarzyny znajdujący się w samym centrum Wilna, przy ulicy Wileńskiej, obok którego jest pomnik słynnego polskiego kompozytora Stanisława Moniuszki. W czasach sowieckich kościół ten zamieniony był na magazyn i bardzo z tego powodu ucierpiał. Po zakończeniu renowacji w 2006 roku stał się centrum kultury Wilna. Główna nawa kościoła pw. świętej Katarzyny jest przystosowana do organizacji koncertów. W podziemiach świątyni odbywają się wystawy. Podobne funkcje będzie pełnił kościół Misjonarzy. Z tym tylko, że znajdą się tu też pomieszczenia dla prób niektórych zespołów artystycznych, w tym chóru „Ąžuoliukas”.
Nie przeprowadzaliśmy bynajmniej żadnych sondaży, aby prognozować, czy rzeczywiście sale koncertowe stolicy są tak przepełnione, by kościoły w nie przekształcać.
Przecież te dwie funkcje: świątyni i sali koncertowej można pełnić jednocześnie, co właściwie prawie wszystkie kościoły stołeczne czynią.
Można tu wymienić kościół pw. św. Kazimierza, gdzie po Mszach świętych organizowane są koncerty muzyki organowej, kościół akademicki pw. św. Janów itd. Co prawda, ani w jednym, ani w drugim Mszy świętych w języku polskim nie ma. No, ale to inne zagadnienie.
Z drugiej zaś strony, skoro Kuria przekazuje swe obiekty dla samorządu miasta Wilna — to widocznie ma w tym swoje racje. A jedną z takich racji jest budowanie nowych kościołów w nowych dzielnicach miasta . W tym miejscu przypomnimy, że za okres odrodzenia niepodległości w Wilnie powstały tylko trzy świątynie: kościół pw. bł. Jerzego Matulewicza w Wirszuliszkach, kościół pw. św. Jana Bosko w Lazdynai oraz kościół pw. św. Józefa w Zameczku (Pilaitė). Wszystkie przy ogromnym wsparciu parafian.
Ale oczywiście ich nie wystarcza, bo w wielu nowych dzielnicach kościołów nie ma. I dlatego jeszcze w roku 2006, kiedy zaczęto mówić o upamiętnieniu Jana Pawła II, ówczesny metropolita, kardynał Audrys Juozas Bačkys zaproponował zbudować nową świątynię i nadać jej imię Jana Pawła II. W jakiejkolwiek z dzielnic. Wybór padł na Poszyłajcie, bo tam akurat też była własnościowa parcela Kurii. Piękna idea.
Jak wygląda jej realizacja? Wkroczyliśmy w rok 2014. Rok, w którym Jan Paweł II zostanie wyniesiony na ołtarze. Nastąpi to 27 kwietnia, czyli czasu zostało bardzo mało. Miejsce między ulicami Medeinos a Žemynos — puściuteńkie. Nic nie wskazuje początku prac, które miały jakoby być rozpoczęte tuż po zakończeniu konkursu na najlepszy projekt świątyni, który ogłosiła służba ekonoma Kurii Wileńskiej, a organizował ten konkurs Związek Architektów Litwy. Wtedy to zwyciężył projekt grupy architekta Donaldasa Trainauskasa.
Ale z realizacją Kuria nie śpieszyła. Tłumaczono to złym stanem ekonomicznym, ale oczywiście plany nie są zapomniane. Wierzyli w to też architekci. Wierzyli, że te czasy lepsze jednak nadejdą i że ich projekt zostanie prędzej czy później zrealizowany.
Dopóki nie zaskoczyły ich pogłoski, że budowa będzie rozpoczęta, ale nie według ich projektu, a według innego, który przygotował były kierownik Związku Architektów Kęstutis Pempė. No, a gdzie nianiek sześć…
I tu się zaczęło. Architekci, którzy wygrali konkurs, prezentowali go również na międzynarodowej wystawie na Węgrzech. Zdobył on między innymi nagrodę w stolicy Litwy jako najlepszy projekt roku 2009 współczesnej architektury. Nie mogą zrozumieć, dlaczego nie jest realizowany.
Wilnianie też nie wiedzą, dlaczego budowa, o której tak dużo mówił były metropolita Audrys Juozas Bačkis, za jego kadencji nie została nawet rozpoczęta.
Swą ideę tak i niezrealizowaną przekazał dla swego następcy. Jednakże, prawdopodobnie decyzja w sprawie budowy nowego kościoła jak i terminów nawet nie zapadła. Prawdopodobnie, gdyż mimo kilkudniowego starania nie udało się nam uzyskać na ten temat odpowiedzi z Kurii.
A pogłoski dochodzą, że może być w ogóle nie rozpoczęta, albowiem potrzeby tej dzielnicy, a i całego Wilna, są znacznie większe — potrzebny jest raczej Dom Parafialny, gdzie by się rozlokowały pomieszczenia dla działalności dobroczynnej, dla potrzeb inwalidów. A budowę kościoła zostawić na później.
Słowem, o nowej świątyni tylko marzyć. Tak samo jak na razie nie widać realizacji idei budowy Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Wilnie. Jak pisał już „Kurier”, została też stworzona grupa robocza, samorząd miasta Wilna zatwierdził środki budżetowe na opracowanie studium możliwości wzniesienia nowej świątyni. Jednym z takich miejsc jest domek św. Faustyny przy ul. Grybo na Antokolu.
Projekt ten uzyskał również poparcie mera Wilna Artūrasa Zuokasa, który jest pewien, że nowe sanktuarium dobrze wpłynie na sektor turystyczny, co przyniesie dodatkowe dochody dla miasta.
Ale, znów ale… Ostateczną decyzję ma wydać Kuria. Co się tyczy nowych tego rodzaju budów, nadania imion, w tym upamiętnienia Jana Pawła II w Wilnie, jak dotąd pozostaje tylko w snach — u jednych w różowych ciągle nieziszczonych, u innych w ponurych i szarych, bo zawsze jakiś problem wynika.