17 września, w 80. rocznicę napaści ZSRS na Polskę, Polacy i Litwini powrócili do wspólnej historii. Nie tylko historii bolesnej, ale także wielkich, wspólnych zwycięstw.
Okazją ku temu stało się uroczyste otwarcie wystawy „Chlubne, wielkie i niespotykane wydarzenie: przysięga cara moskiewskiego z 1611 roku” w Muzeum Narodowym Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, z wyjątkowym obrazem Tommasa Dolabella – „Przysięga cara moskiewskiego Wasyla IV Szujskiego w 1611 roku w sejmie Rzeczypospolitej Obojga Narodów”.
„Ten obraz jest wyjątkowy przede wszystkim w historycznym sensie. Uwiecznił on wyjątkowe wydarzenie dla historii Polski, Litwy i wszystkich narodów naszego regionu. Ponieważ ówczesną Rzeczpospolitą Obojga Narodów tworzyli dzisiejsi Polacy, Litwini, Białorusini i Ukraińcy, ten obraz, jako znak pamięci historycznej, jest ważny dla wszystkich potomków obywateli pierwszej Rzeczpospolitej” – mówił dyrektor Muzeum Narodowego Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, Vydas Dolinskas.
„Dzisiaj mamy 17 września, 80-tą rocznicę strasznego wydarzenia. Strasznego dla wszystkich Polaków, strasznego dla całego naszego regionu. Był to atak Armii Czerwonej na Polskę. Dzisiaj jestem szczęśliwym ambasadorem RP, ponieważ mieliśmy seminarium historyków polskich i litewskich o 17 września 1939 r. Gościliśmy też dziś premiera RP” – mówiła Ambasador RP, Urszula Doroszewska. Nawiązywała w wypowiedzi do konferencji „Pamięć historyczna o II wojnie światowej”, jaka odbyła się w Litewskiej Bibliotece Narodowej z okazji 80. rocznicy wybuchu wojny i jednodniowej wizyty premiera Mateusza Morawieckiego na Litwie.
„Bardzo pięknie o naszej wspólnej przeszłości sprzed wieków mówili tutaj nasi przyjaciele. Ważne jest, abyśmy odnosili się do tamtych czasów Straszne wydarzenia z XX w. przestaną nam tak bardzo ciążyć, jeżeli będziemy się odwoływać do naszej wielkiej, wspólnej przeszłości. Dziś odnosimy wspólnie zwycięstwo, ponieważ nasze niepodległe kraje dobrze między sobą współpracują” – powiedziała ambasador Doroszewska.
Wystawa, w ramach której prezentowany jest wspomniany obraz, nawiązuje do późniejszych relacji o hołdzie carów Szujskich, złożonym na Zamku Królewskim w Warszawie. 29 października 1611 r. hetman Żółkiewski w uroczystym orszaku przyjechał ze swoim wojskiem na Zamek Królewski, wioząc ze sobą Wasyla Szujskiego oraz jego braci, Dymitra oraz Iwana, którzy w obecności szlachty i senatu złożyli królowi Zygmuntowi III Wazie przysięgę wierności.
Przedstawiający to wydarzenie obraz Tommasa Dolabella, jednego z głównych twórców malarstwa barokowego w Polsce, zdobił aż do początku XVIII w. sale reprezentacyjne Zamku Królewskiego w Warszawie, podobnie jak „Odzyskanie Smoleńska w 1611 roku”. Te obrazy, przedstawiające wielkie polsko-litewskie zwycięstwa, już XVII wieku budziły sprzeciwy posłów rosyjskich, którzy żądali, by zostały usunięte z Zamku Królewskiego. Na początku XVIII w. oba obrazy zaginęły. Prawdopodobnie zostały zrabowane przez wojska rosyjskie w 1707 r., gdy na Zamku Królewskim w Warszawie przebywał car Piotr I, lub zostały też podarowane Piotrowi I przez króla Augusta II.
W Pałacu Władców możemy oglądać natomiast drugi z obrazów Dolabella lub jego szkoły, o tej samej tematyce, jednak nieco zmodyfikowanej kompozycji, który zdobił rezydencję w Podhorcach pod Lwowem (Ukraina). Po II wojnie światowej obraz był ukrywany i zagubił się w zasobach muzealnych. Po odnalezieniu go w latach 2011–2013 został dokładnie odrestaurowany w pracowniach na Wawelu i przez kilka lat był tam eksponowany. W ubiegłym roku powrócił do Muzeum Historii we Lwowie, a w sierpniu 2019 r. przybył do Wilna. W Muzeum Narodowym Pałacu Wielkich Książąt Litewskich będzie go można oglądać aż do 2021 r., kiedy obchodzona będzie 610. rocznica odzyskania Smoleńska i złożenia przysięgi przez cara moskiewskiego Wasyla IV Szujskiego.
Zorganizowanie wystawy było możliwe dzięki współpracy trzech placówek muzealnych: Muzeum Narodowego Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, Muzeum Historii we Lwowie oraz Zamku Królewskiego na Wawelu. Jest to jedna z wielu inicjatyw, jakie litewska placówka muzealna podjęła wspólnie z muzeum w Krakowie. Podczas uroczystości dyrektor muzeum, Vydas Dolinskas, złożył życzenia zastępcy dyrektora Zamku Królewskiemu na Wawelu, Jerzemu Petrusowi, z okazji 50-lecia pracy zawodowej, podziękował również za ponad 20-letnią współpracę z Pałacem Władców oraz poinformował o przyznaniu mu tytułu honorowego członka Rady Programowej tej instytucji.