Oficjalne obchody Roku Stanisława Moniuszki dobiegają końca. Kulminacją, choć nie ostatnim akordem wydarzeń poświęconych 200. rocznicy urodzin „ojca polskiej opery narodowej”, stał się uroczysty koncert w kościele św. Janów. W przeddzień Wspomnienia Matki Boskiej Ostrobramskiej, które w tym roku przypadało 16 listopada, w Wilnie wykonano cztery Litanie ostrobramskie Stanisława Moniuszki.
Swoje największe dzieło sakralne Moniuszko skomponował z okazji Odpustu Matki Bożej Miłosierdzia w Ostrej Bramie, od stuleci zwanego na Wileńszczyźnie Opiekami Ostrobramskimi. Tegoroczne Opieki trwały ponad tydzień i zakończył się w niedzielę, 17 listopada. W kościele św. Teresy i w Kaplicy Ostrobramskiej odprawiono ponad 40 mszy świętych w dziewięciu językach. W oktawie Opiek zabrzmiały też słynne Litanie.
– Moniuszko, jak wynika z informacji archiwalnych, z wielu przyczyn nie był w stanie wcielić w życie swojego marzenia, żeby litanie, które skomponował na zakończenie odpustu ostrobramskiego, zabrzmiały w listopadzie z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej. Ograniczał się do wykonania tego dzieła przez solistów, chór i niezbyt liczną grupę dochodzących muzyków, którym rozpisywał partie instrumentalne według ich predyspozycji. Niezwykle symbolicznym jest, że w roku, kiedy obchodzimy 200. rocznicę urodzin Stanisława Moniuszki, litanie zabrzmiały w całej okazałości, i w sposób, o jakim ich twórca marzył – mówi Edward Trusewicz, prezes Fundacji Kultura Wilna, inicjator oraz producent koncertu.
Po latach marzenie kompozytora zostało spełnione dzięki polsko-litewskiemu projektowi. Cztery Litanie ostrobramskie, w specjalnej, współczesnej aranżacji Maksyma Fedorova, wykonał chór Opery i Filharmonii Podlaskiej im. Stanisława Moniuszki w Białymstoku (kierownik Violetta Bielecka), Litewska Państwowa Orkiestra Symfoniczna (dyrygent Gintaras Rinkevičius) oraz soliści z Polski – Joanna Markowska, Anna Antkowiak, Paulina Malinowska, Paweł Cichoński i Mateusz Stachura.
Utwory zabrzmiały w nieco innej odsłonie – z uzupełnieniem tych luk, które widnieją w oryginalnej partyturze, ale były przez kompozytora przewidziane w akompaniamencie fortepianowym.
Nieprzypadkowo też zostały wykonane w akademickim kościele św. Janów.
– Tu Moniuszko pracował jako organista. To hołd złożony kompozytorowi przez obecne pokolenie wilnian – podkreśla Edward Trusewicz.
Przedsięwzięcie zrealizowane zostało w ramach obchodów 200. rocznicy urodzin Stanisława Moniuszki we współpracy Fundacji Kultura Wilna z Operą i Filharmonią Podlaską im. Stanisława Moniuszki w Białymstoku. Wsparcia udzielił Senat RP, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP oraz samorząd Miasta Wilno.
CZYTAJ WIĘCEJ: Wileńskie obchody urodzin Stanisława Moniuszki
Kompozycje religijne zajmowały w twórczości Stanisława Moniuszki nieznaczne miejsce, nie poświęcił im tyle czasu, co operze, twórczości kantatowej czy pieśniom. Jednak cztery Litanie ostrobramskie wyróżniają się spośród nich. Skomponowane na cześć Najświętszej Marii Panny Ostrobramskiej powstały w latach 1843–55. Są to: „I Litania F-dur” (pochodzi z 1843 r.), „II Litania F-dur” (1849 r.), o „III Litanii e-moll” wiadomo, że została skomponowana przed 1854 r. „IV Litania C-dur” powstała w 1855 r. Wszystkie Litanie, wykonywane za czasów kompozytora w Ostrej Bramie, mają tekst łaciński. Moniuszko wykorzystał w nich swoje doświadczenia zdobyte na polu twórczości pieśniowej i kantatowej. Nawiązał również wyraźnie do stylu ludowych pieśni.
Fot. Joanna Bożerodzka, zw.lt