W polskich szkołach nadal brakuje podręczników po polsku

Uczniowie szkół polskich na Litwie uczą się z przestarzałych podręczników wydanych po polsku. W starszych klasach zaś – z podręczników litewskich.

Wyposażenie szkół mniejszości narodowych w podręczniki jest niewystarczające. Chociaż są publikowane podręczniki w językach mniejszości narodowych, to przede wszystkim stare, więc nie do końca odpowiadają one obecnej treści edukacji” – brzmiał wniosek sformułowany w „Analizie stanu edukacji mniejszości narodowych na Litwie” sporządzonej przez Wydział Analiz Polityki Edukacyjnej Narodowej Agencji Oceny Szkół. Analiza pojawiła się w końcu 2018 r. Dobiega końca rok 2020, ale w kwestii podręczników niewiele się zmieniło.

Trudności w aktualizacji podręczników

W 40-stronicowym badaniu poddano ocenie stan edukacji przedszkolnej, wczesnoszkolnej i podstawowej litewskich mniejszości narodowych oraz jej zmianę w ciągu ostatnich pięciu lat. W analizie zaznacza się też, że uczniowie starszych klas w szkołach polskich na Litwie nadal uczą się z podręczników wydanych po litewsku.

„Wyposażenie szkół mniejszości narodowych w podręczniki jest niewystarczające. W przypadku klas 1–10 i gimnazjalnych I–II wydane są podręczniki z większości przedmiotów, podczas gdy dla klas gimnazjalnych III–IV tylko podręczniki do nauki języka ojczystego i kilka podręczników dla innych przedmiotów. Ponadto podręczniki są stare – ponad połowa podręczników w języku polskim została po raz pierwszy opublikowana ponad 10 lat temu. Nawet jeśli podręczniki te zostały ponownie opublikowane, treść nie została w tym czasie zaktualizowana, więc nie do końca odpowiada obecnej treści programu nauczania. Dla uczniów we wszystkich klasach dostępne są też podręczniki do nauki języka litewskiego. Wszystkie one również zostały wydane 10–20 lat temu” – wskazuje się w analizie.

Trudności w aktualizacji podręczników w językach mniejszości narodowych wynikają z tego, że rynek wydawniczy rzadziej publikuje podręczniki w małym nakładzie ze względu na wyższe koszty dla jednego podręcznika, co uniemożliwia szkołom ich zakup.

– Dzisiaj w polskich szkołach uczniowie klas 11–12 nie mają podręczników fizyki, chemii, biologii, geografii wydanych po polsku. Z braku polskich podręczników uczą się tych przedmiotów po litewsku. Podręcznik do matematyki dla tych klas potrzebuje wznowienia. Podręczniki do nauczania geografii dla klas 9–10 mają już ponad 10 lat. Wznowienia potrzebują podręczniki biologii w klasach 9–10, podobnie z fizyki. Odpowiedniki tych podręczników w języku litewskim są o kilka lat nowsze – wskazuje Józef Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”.

Dodaje, że znaczna część tłumaczonych podręczników jest w złym stanie. Nie są tłumaczone na język polski pomoce naukowe, ćwiczeniówki.

W tym roku na język polski został przetłumaczony podręcznik do nauczania geografii dla klas 8, składający się z dwóch części. Niedawno ukazało się tłumaczenie podręcznika historii dla klasy 12.

Czytaj więcej: Nowe podręczniki dla polskich szkół

Podręczniki dla maturzystów po litewsku, matura też po litewsku

Uczniowie szkół mniejszościowych zdają maturę po litewsku, dlatego w starszych klasach muszą opanować litewską terminologię. Siłą rzeczy maturzyści chętniej korzystają z litewskiej wersji podręczników.

– Uczniowie 11–12 klasy naszej szkoły mają możliwość uczenia się z dwóch wersji podręcznika matematyki. W szkole, gdzie nauczyciel w każdej chwili może odpowiedzieć na pytanie, mają egzemplarz po litewsku, w domu korzystają z podręcznika po polsku. Dzięki temu przed egzaminem z matematyki mają możliwość nauczenia się litewskiej terminologii. Natomiast w klasach 9–10 korzystają z podręczników wydanych po polsku i w tych klasach po trochu zaczynam oswajać ich z niektórymi litewskimi terminami – wyjaśnia Anna Wankiewicz, nauczyciel matematyki z Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie.

Jak mówi, uczniowie mogą nie wiedzieć, czym jest np. įžambinė (pol. przeciwprostokątna), įstrižainė (przekątna) czy išvestinė (pochodna). Nauczyciel wyjaśnia litewskie terminy na lekcji, w domu uczeń ma cały materiał po polsku. Dzięki temu uczniowie opanowują terminologię bez problemu.

– Uczniowie narodowości litewskiej uczący się w litewskich szkołach w Polsce mają możliwość zdawania egzaminów maturalnych w swoim ojczystym języku. Dla polskich maturzystów składających maturę na Litwie te zadania nie były tłumaczone nigdy – wskazuje prezes Macierzy Szkolnej.  

Czy litewskim Polakom zostanie stworzona możliwość zdawania egzaminów maturalnych w języku ojczystym? Skierowaliśmy takie pytanie do Ministerstwa Oświaty, Nauki i Sportu.

„Ponieważ jednym z celów podpisanej deklaracji jest przyjęcie jak największej liczby »lustrzanych« rozwiązań zgodnych z systemem prawnym obydwu państw, uważamy, że kwestia ta znajdzie się na porządku obrad realizacji deklaracji i zostanie wkrótce omówiona przez Krajową Komisję Edukacji Mniejszości” – czytamy w odpowiedzi resortu oświaty udzielonej „Kurierowi Wileńskiemu”.  

Są podręczniki z Polski

Wyposażenie szkół polskich na Litwie w podręczniki do nauki języka polskiego i pozostałych przedmiotów, w tym w podręczniki zakupione w Polsce, było częścią harmonogramu wdrażania Deklaracji ws. oświaty polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej i litewskiej mniejszości narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej, podpisanej w listopadzie ub.r. przez ministrów edukacji Polski i Litwy. Jeden z punktów planu już udało się zrealizować – do szkół polskich na Litwie trafiły podręczniki do nauki języka ojczystego dla klas 1–10.

Uczniowie korzystają z nich już drugi rok z rzędu. Są to opracowania Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego (GWO). Ponad 300 nauczycieli, którzy wysłali zgłoszenia, otrzymało też dostęp do cyfrowych materiałów dydaktycznych GWO. Na nowe wydania książek polskie szkoły czekały prawie 20 lat. Podręczniki są bardziej kolorowe i atrakcyjne, poza klasyką literatury zawierają też odnośniki do filmu i teatru, a także aktualne teksty, bliskie uczniom. Pracowali nad nimi polscy eksperci, konsultując się z miejscowymi nauczycielami.

Wydane w Polsce podręczniki z języka polskiego dla klas 11–12 powinny dotrzeć na Litwę za rok. Obecnie uczniowie klas przedmaturalnych i maturalnych na Litwie korzystają z wydań pochodzących z lat 1995–1998.

Kiedy uczniowie polskich szkół otrzymają nowe (zaktualizowane) podręczniki? Jakie podręczniki będą publikowane w pierwszej kolejności? Czy istnieje możliwość wyposażenia polskich szkół w podręczniki z innych przedmiotów nabytych w Polsce? – o to również pytaliśmy w Ministerstwie Oświaty, Nauki i Sportu.

„Do 2022 r. planowane jest zainicjowanie scentralizowanego i systematycznego przygotowania i wydawania podręczników języka polskiego, a także dodatkowych środków. Na ten cel już teraz przewidziano środki w planie DNR” – odpowiada resort oświaty.

Przygotowanie lub dostosowanie podręczników z innych przedmiotów rozpocznie się po procesie aktualizacji programów nauczania w 2022 r. „Dlatego przed 2023 r. założyciele szkół i szkoły podstawowe i średnie (klasy 1–12) w języku mniejszości polskiej otrzymają celową dotację z budżetu państwa. Dotacja ta ma umożliwić uczniom bezpłatne korzystanie z podręczników i narzędzi dydaktycznych. Dotacja celowa może być wykorzystana na sfinansowanie zakupu podręczników lub środków nauczania (w tym polskich)” – zapewnia ministerstwo w piśmie do „Kuriera Wileńskiego”.

Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym “Kuriera Wileńskiego” nr 48(139) 28/11-04/12/2020