Cukrzyca – „słodki” problem

Nazwa cukrzyca, z łaciny diabetes mellitus, oznacza „cedzenie wody przez ciało” jak i „słodki jak miód”. Oba te określenia dotyczą istotnych objawów cukrzycy, czyli wzmożonego pragnienia, częstego oddawania moczu i wysokiego stężenia cukru we krwi.

Istotnie, cukrzyca to nasz gorzki „słodki problem” o czym przypomina Irena Cadkienė,lekarz rodzinny w przychodni Centro Poliklinika w Wilnie.

Brenda Mazur: Cukrzyca – co to za choroba?

Irena Cadkiene: Ogólnie mówiąc, cukrzyca jest to przewlekła choroba, w której trzustka nie produkuje wystarczającej ilości insuliny lub produkowana insulina nie jest prawidłowo wykorzystywana przez komórki ciała człowieka. Insulina jest niezbędna, człowiek do swojej codziennej aktywności psychicznej i fizycznej potrzebuje energii. Aby poszczególne komórki mogły zużytkować glukozę jako materiał energetyczny, musi być obecna we krwi insulina.

Insulina to hormon, który utrzymuje prawidłowy poziom cukru we krwi. Odgrywa ona zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, lecz także białek i tłuszczów. Została odkryta w 1922 r. przez Fredericka Bantinga. W 1923 r. za odkrycie insuliny Banting otrzymał Nagrodę Nobla. W 1963 r. zsyntetyzowano ją chemicznie. Insulina była pierwszym lekiem wytworzonym metodami inżynierii genetycznej i została zaakceptowana do stosowania u ludzi w 1982 r. Odkrycie insuliny było jednym z ważniejszych odkryć medycyny w tamtym czasie i stanowiło przełom w leczeniu cukrzycy.

Cukrzyca należy właściwie do grupy chorób metabolicznych. Przedstawmy te najczęstsze…

Ze względu na przyczynę i przebieg choroby, można wyróżnić: cukrzycę typu 1, typu 2, cukrzycę ciężarnych i inne, rzadziej występujące typy.

Cukrzyca typu 1 (zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną) wywołana jest zniszczeniem komórek beta w trzustce, które są odpowiedzialne za produkcję i wydzielanie insuliny. Istotą cukrzycy typu 1 jest brak własnej insuliny. Skutkiem niedoboru insuliny jest hiperglikemia (czyli przecukrzenie). Jest to stan, kiedy we krwi znajduje się zbyt dużo glukozy. Leczenie cukrzycy sprowadza się więc do podawania insuliny z zewnątrz, aby wyrównać glikemię. Ciągle nie wiadomo, co inicjuje proces niszczenia własnych komórek beta. Podejrzewa się, że wpływ na to mogą mieć takie czynniki jak: niedobór witaminy D, przedwczesne włączenie do diety mleka krowiego czy choroby wirusowe. Cukrzyca typu 1 jest uznawana za chorobę o podłożu genetycznym. Ten rodzaj cukrzycy występuje częściej u ludzi młodych oraz u dzieci. Spośród chorych na cukrzycę na typ 1 choruje 15-20 % chorych. Jedynym możliwym leczeniem tej choroby jest podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i aktywność fizyczna. Nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy jest monitorowanie glikemii.

Cukrzyca typu 2 (zwana insulinoniezależną) to cukrzyca ludzi dorosłych i najczęściej występujący na świecie typ cukrzycy. W tym rodzaju cukrzycy przyczyną podwyższonego poziomu cukru nie jest jedynie zmniejszona ilość wydzielanej insuliny, ale jej nieprawidłowe działanie w organizmie – tzw. oporność na działanie insuliny. Ta cukrzyca dotyka najczęściej ludzi starszych. Około 80-85 % wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2. Są dwie przyczyny cukrzycy typu 2. Jedna to upośledzenie wydzielania insuliny, na które mają wpływ różne czynniki genetyczne. Druga to oporność na działanie insuliny, której przyczyną mogą być czynniki genetyczne (na które nie mamy wpływu) i środowiskowe – i tu odgrywa rolę otyłość, zwłaszcza brzuszna. Początkowo leczenie tej choroby opiera się na stosowaniu odpowiedniej diety, dostosowanego do możliwości chorego wysiłku fizycznego oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych. Jednak po pewnym czasie trwania choroby właściwie wszyscy chorzy na cukrzycę typu 2 wymagają leczenia insuliną. Cukrzyca typu 2 jest chorobą dziedziczną. Dawniej nazywana była cukrzycą starczą, ale ze względu na epidemię otyłości wiek zachorowania na cukrzycę typu 2 znacznie się obniżył. Objawy cukrzycy typu 2 rozwijają się stopniowo. Początkowo, gdy stężenie glukozy we krwi nie jest bardzo duże, cukrzyca zwykle nie powoduje żadnych objawów.

W miarę pogarszania się insulinooporności i wyczerpania zdolności komórek beta trzustki do produkcji insuliny rozwijają się objawy kliniczne cukrzycy: nadmierne pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu, ogólne osłabienie, infekcje układu moczowo-płciowego. U osób z utrzymującym się dużym stężeniem glukozy może nastąpić samoistne zmniejszenie masy ciała, które jest wynikiem braku insuliny, przez co glukoza nie jest wprowadzana do komórek organizmu i nie jest wykorzystywana jako materiał energetyczny. Dlatego osoby o zwiększonym ryzyku rozwoju cukrzycy muszą okresowo oznaczać stężenie glukozy na czczo i wykonywać test tolerancji glukozy, zwłaszcza jeśli występują u nich otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroby serca, a w rodzinie występowały przypadki cukrzycy.

Dlaczego tak ważne jest, by każdy wiedział, jakie są objawy cukrzycy? Jakie jeszcze istnieją odmiany tej choroby?

Często występująca jest cukrzyca ciężarnych. Coraz więcej kobiet w ciąży zmaga się z tzw. cukrzycą ciążową. Choroba ta dotyka niemal co dziesiątą ciężarną. Rozpoznaje się ją w trakcie ciąży i trwa do momentu urodzenia dziecka. Nieleczona może być groźna i dla matki, i dla dziecka. Przyczyną cukrzycy ciążowej zazwyczaj są zaburzenia gospodarki hormonalnej. Oprócz problemów z gospodarką hormonalną, które są bezpośrednią przyczyną cukrzycy ciążowej, występować mogą i inne sprzyjające jej okoliczności: wiek powyżej 35 lat, urodzenie więcej niż dwójki dzieci, urodzenie dziecka z wadą rozwojową czy zgon wewnątrzmaciczny. Na cukrzycę w ciąży mogą być też narażone kobiety, które chorują na zespół policystycznych jajników i te, które mają nadciśnienie tętnicze. Cukrzyca ta dotyka często kobiety zmagające się z dużą nadwagą.

Cukrzyca ciążowa rozpoznawalna jest zazwyczaj między 24 a 28 tygodniem ciąży, jednak warto kontrolować stężenie glikemii już od pierwszych tygodni ciąży. Ponieważ insulinoterapia w ciąży powinna być bezpieczna, leczenie tej postaci cukrzycy powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.

Czytaj więcej: Kiedy smutek jest chorobą. Senior u psychiatry

W grupie cukrzyc jest też cukrzyca wtórna…

Jest to typ cukrzycy, o którym mówi się od niedawna. Nazywa się ją cukrzycą typu 3. Cukrzyca wtórna – pod tym terminem kryją się zaburzenia gospodarki węglowodanowej, do którego doprowadzają różne choroby istniejące już u pacjenta.

Jest to najbardziej zróżnicowana etiologicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią około 2-3 % wszystkich postaci cukrzycy. Przyczyną cukrzycy typu 3 może być wiele różnorakich patologii, takich jak np. różne zaburzenia endokrynologiczne, choroby nowotworowe, schorzenia metaboliczne czy nawet stany po zabiegach operacyjnych.

Podsumowując: cukrzyca jest chorobą podstępną. Nie dopada nas z dnia na dzień. Jej objawy pojawiają się stopniowo, dając nam niejako czas na reakcję. Problem w tym, że są przez nas bagatelizowane albo wiążemy je z zupełnie innymi dolegliwościami. A dolegliwości są następujące:

*wzmożone pragnienie (polidypsja)

*osłabienie ogólne

*wytwarzanie dużych ilości moczu (poliuria)

*zmęczenie, senność

*spadek masy ciała

*swędzenie skóry

*nawracające zakażenia

*zaburzenia widzenia

*oddech może nabrać zapachu acetonu

Czytaj więcej: Lekarz odpowiada na pytania istotne dla rodziców dotyczące szczepień dzieci przeciwko COVID-19

Cukrzycę można rozpoznać:

Gdy stężenie glukozy o jakiejkolwiek porze dnia przekracza 200 mg/dl i oprócz tego występują objawy związane z hiperglikemią. Gdy zostało wykonane oznaczenie glukozy na czczo we krwi żylnej, a uzyskana wartość mieści się w zakresie 100-125 mg/dl, możemy mówić o nieprawidłowej glikemii na czczo. W takim wypadku dla pewności warto wykonać test doustnego obciążenia glukozą.

Natomiast w przypadku, gdy stężenie glukozy w surowicy krwi przekracza 126 mg/dl, a wartość taka została wykryta dwukrotnie, w dwóch niezależnych pomiarach, wtedy możemy mówić o cukrzycy.

Pacjenci z cukrzycą powinni sprawdzać cukier kilka razy na dobę: na czczo, przed każdym posiłkiem, przed snem oraz zawsze wtedy, kiedy podejrzewają hipoglikemię lub hiperglikemię. Jeśli się w porę nie zareaguje na zbyt niski cukier, może dojść do utraty przytomności. Aby szybko podnieść glikemię, należy wypić słodki napój lub spożyć glukozę.

Cukrzyca to choroba wymagająca. Konieczna jest wiedza pacjenta w zakresie samokontroli, odżywiania i aktywności fizycznej. Chorzy leczeni insuliną muszą opanować zasady podawania insuliny i obsługi wstrzykiwacza. Powinni znać wartości glikemiczne artykułów spożywczych, stosując dietę dla diabetyków. Muszą poznać swój organizm i wiedzieć, kiedy dzieje się coś złego w organizmie.

O czym przypomina się każdego 14 dnia listopada w Światowym Dniu Cukrzycy…