Mackiewicz z różnych punktów widzenia
W konferencji, która odbyła się na Uniwersytecie Wrocławskim, udział wzięli badacze z różnych ośrodków naukowych, polskich i zagranicznych; historycy, literaturoznawcy i językoznawcy. Sesja była okazją do postawienia pytań dotyczących współczesnego odczytania twórczości Józefa Mackiewicza. Poruszane zagadnienia obejmowały kwestie odnoszące się do recepcji jego twórczości w Polsce, Niemczech i na Litwie.
Prof. dr hab. Adam Fitas z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II zaprezentował temat: „Józef Mackiewicz — nowe źródła i nowe propozycje badawcze”, doc. dr Hans-Christian Trepte z Uniwersytetu w Lipsku wygłosił referat: „Józef Mackiewicz z perspektywy niemieckiej: stłumione prawdy, bezkarne przestępstwa, nowe odkrycia”, prof. dr hab. Marek Zybura z Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta zaprezentował natomiast niemieckie wydania utworów Józefa Mackiewicza. Naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr hab. Dorota Heck i dr hab. Krzysztof Polechoński przedstawili tematy: „Antropologia literacka i retoryka prozy Józefa Mackiewicza” oraz „Józef Mackiewicz i Sergiusz Piasecki — dwa życiorysy, dwie twórczości i punkty styczne”.
Prof. dr hab. Krzysztof Kawalec (IPN Wrocław / Uniwersytet Wrocławski) mówił na temat: „Imperialne resentymenty Józefa Mackiewicza”, prof. dr hab. Wacław Lewandowski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika) wygłosił referat pt. „Józefa Mackiewicza marzenie o wojnie”, prof. dr hab. Włodzimierz Suleja (IPN) wygłosił wystąpienie: „Józef Mackiewicz — antypiłsudczyk?”, a dr Paweł Mikołaj Rozdżestwieński (IPN Wrocław) mówił o wojskowych realiach w zmaganiach polsko-bolszewickich 1919–1920 roku w twórczości Józefa Mackiewicza na podstawie powieści „Lewa wolna”.
Ostatnia sesja została zdominowana przez tematy dotyczące Mackiewicza jako świadka zbrodni. Prof. dr hab. Tadeusz Wolsza (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) omówił emigracyjne świadectwa Józefa Mackiewicza dotyczące zbrodni katyńskiej, dr hab. Danuta Jastrzębska-Golonka, prof. UKW (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy / IPN) mówiła o języku sprawozdania Józefa Mackiewicza jako źródle wiedzy o katyńskiej zbrodni a dr hab. Małgorzata Misiak (Uniwersytet Wrocławski / IPN) przedstawiła referat „Józefa Mackiewicza eksplikacja semantyczna rzeźni i rzezi”.
Mackiewicz na Litwie
W konferencji wzięli udział również przedstawiciele Wilna. Doc. dr Irena Fedorowicz z Uniwersytetu Wileńskiego mówiła o recepcji twórczości Józefa Mackiewicza na Litwie. Jak zauważyła, Mackiewicz był na Litwie pisarzem nieobecnym, nieznanym, praktycznie prawie do końca XX w.
— Jako jeden z nielicznych przykładów pojawienia się nazwiska Józefa Mackiewicza w prozie wspomnieniowej Litwinów była wydana w 1994 r. książka autorstwa Rapolasa Mackonisa (1900–1982, do 1940 r. — Rafał Mackiewicz – Mackevičius) pt. „Iš kavinės į kavinę” („Od kawiarni do kawiarni”). Autor był znanym litewskim publicystą, pisarzem, jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady na USB. Mackonis utrzymywał kontakty z sympatykami idei krajowej, szczególnie ciepło wspominał Ludwika Abramowicza (zm. w 1939). O Józefie Mackiewiczu zostawił krótką notatkę. Spotkali się w czerwcu 1940 r. w kawiarni Rudnickiego, Mackiewiczowi towarzyszyła Barbara Toporska. Obaj publicyści polemizowali ze sobą na łamach prasy, ale zachowywali się wobec siebie z klasą. Mackonis cytuje słowa Mackiewicza: „Przyjemnie było z panem kolegą skrzyżować pióra. Wydaje mi się, że reguł honoru nie naruszyliśmy. Zachowywaliśmy się jak prawdziwi rycerze” — wyjaśniła Fedorowicz.
Czytaj więcej: Wileńszczyzna Józefa Mackiewicza
„Kurier Wileński” o Mackiewiczu
W czasie swojego wystąpienia Irena Fedorowicz wspomniała również o roli „Kuriera Wileńskiego” w propagowaniu informacji o życiu i twórczości pisarza.
— Już w 1994 r. w dzienniku „Kurier Wileński” dziennikarka Danuta Piotrowicz zamieściła fragmenty listów Mackiewicza do jego nieślubnej córki, Idalii Żyłowskiej, absolwentki Uniwersytetu Wileńskiego, która przez 34 lata była nauczycielką chemii i biologii w Czarnym Borze — powiedziała Fedorowicz.
Reprezentantka Uniwersytetu Wileńskiego opowiadała o późniejszych publikacjach dotyczących Mackiewicza na Litwie, wymieniła m.in. teksty Alwidy Bajor w „Magazynie Wileńskim”, tłumaczenia utworów Mackiewicza na język litewski oraz znaczenie działań Polskiego Klubu Dyskusyjnego dla upamiętnienia pisarza na Litwie. Podsumowała również Rok Mackiewicza na Wileńszczyźnie podkreślając dużą liczbę publikacji na jego temat w „Kurierze Wileńskim” i zorganizowane z tej okazji konferencje.
Kolejnym wystąpieniem z Wilna był referat Ilony Lewandowskiej, dziennikarki „Kuriera Wileńskiego”: „Józef Mackiewicz jako dziennikarz”. W referacie przedstawiona została droga Mackiewicza do dziennikarstwa, lata współpracy ze „Słowem” oraz wyzwania, z jakimi spotkał się w czasie wojny. Przedstawione zostały również uwagi na temat odczytania tekstów dziennikarskich Mackiewicza przez współczesną młodzież na bazie projektu „Lekcje w Mackiewiczówce”.
Czytaj więcej: „Lekcje w Mackiewiczówce”: „Chcemy, by Mackiewicz został na stałe”
| Fot. IPN Wrocław
Gościem specjalnym konferencji był Kazimierz Orłoś, pisarz — scenarzysta filmowy i telewizyjny, dramaturg, autor słuchowisk radiowych, publicysta i siostrzeniec pisarza Józefa Mackiewicza. Opowiadał on o rodzinnych relacjach z Józefem Mackiewiczem i Barbarą Toporską, dzielił się swoimi spostrzeżeniami na temat procesu dotyczącego praw autorskich do utworów Mackiewicza, jakie córka pisarza, Halina Mackiewicz toczyła przez lata z Niną Karsow.
Organizatorzy sesji:
Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Instytut Pamięci Narodowej Oddział Wrocław.
Migawki z konferencji.
