Na Litwie dzień ten jest obchodzony od 1997 r. Celem obchodów jest m.in. prezentowanie spuścizny kulturowej kraju. Jest to także święto zawodowe specjalistów dbających o zabytki, jak też pasjonatów dziedzictwa kulturowego. Główny temat tegorocznych obchodów to dziedzictwo i klimat. Chodzi przede wszystkim o to, jaki wpływ na zabytki kulturowe mają zmiany klimatyczne.
Czytaj więcej: Kościół Ducha Świętego najwspanialszym wileńskim zabytkiem późnego baroku
Zmiany klimatu i środowisko
— Zmiany klimatu zagrażają wielu obszarom na całym świecie, w tym również dziedzictwu kulturowemu. Dlatego też ICOMOS w ramach tegorocznych obchodów święta zainicjowała dyskusję poświęconą tej tematyce. W Kłajpedzie odbędzie się konferencja, w której udział wezmą krajowi specjaliści ds. ochrony zabytków. Podczas spotkania zostaną określone najpoważniejsze zagrożenia związane ze zmianą klimatu, opracowane strategie, aby im zapobiec. Zabytki, które stanowią tożsamość naszego kraju, należy chronić poprzez łagodzenie skutków zmieniającego się klimatu — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Jūratė Mičiulienė, rzeczniczka prasowa Departamentu Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury RL.
Nieprzypadkowo wybrano Kłajpedę
— Głównym akcentem podczas konferencji będzie wpływ zmian klimatu na zabytki Małej Litwy, przede wszystkim Kraju Kłajpedzkiego. Nieprzypadkowo wybrany został właśnie ten region. W tym roku obchodziliśmy setną rocznicę przyłączenia Kłajpedy do Litwy. Jest to wyjątkowy region naszego kraju. Szczególnie widoczne są kontrasty między stanem zabytków Małej Litwy po stronie litewskiej i tymi, które znalazły się na terytorium obwodu kaliningradzkiego. Różnice są bardzo wyraźne, wręcz przerażające. Spuścizna Małej Litwy jest tym cenniejsza dla nas. Cieszymy się, że coraz więcej obiektów tego regionu trafia na krajową listę zabytków kulturowych — zaznacza rozmówczyni.
W 2021 r. za obiekt dziedzictwa kulturowego uznano kompleks budynków pocztowych w Kłajpedzie oraz posiadłość we wsi Bitėnai, gdzie w połowie XIX w. urodził się Martynas Jankus, publicysta, drukarz, jeden z wydawców „Aušry”. Wiele innych obiektów poddano restauracji i przywrócono im dawny blask.
| Fot. lrkm.lrv.lt
Budynek poczty
Kompleks budynków pocztowych w Kłajpedzie to wyjątkowy obiekt, który postanowiono zachować dla potrzeb społeczeństwa. Jednak budynki wymagają natychmiastowych inwestycji. Uznanie urzędu pocztowego za zabytek kultury nie tylko zapewnia jego zachowanie na potrzeby publiczne, ale także daje zarządcy obiektu możliwość złożenia wniosku o przyznanie priorytetowego finansowania prac administracyjnych. Zespół budynków w stylu neogotyckim wybudowano w 1893 r. Planuje się utworzenie tu wielofunkcyjnej przestrzeni kulturalnej — centrum nauki i sztuki.
Posiadłość w Bitėnai
O wartości obiektów wciągniętych do rejestru zabytków decydują nie tylko wartości architektoniczne, ale też historyczne i pamiątkowe. Szacuje się, że po uzyskaniu statusu obiektu chronionego przez państwo, posiadłość w Bitėnai nie tylko odzyska dawną świetność, ale też stanie się miejscem często odwiedzanym, dla zwiedzających przybliży sylwetkę litewskiego działacza.
Budowle warte uwagi
Departament Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury RL zachęca do zgłaszania budynków dziś zapomnianych, ale wartych uwagi. Każdy mieszkaniec może przysłać zdjęcie oraz informację o budynku czy miejscu, które jego zdaniem zasługują na uzyskanie statusu obiektu chronionego przez państwo.
Można to zrobić za pośrednictwem ankiety na stronie https://inventorius-paveldas.hub.arcgis.com/.
Informację można zasięgnąć dzwoniąc na nr tel. 866 654 779.
Wpływają setki zgłoszeń
Dzięki tej społecznej akcji już sporo budynków na terenie całego kraju znalazło się na liście zabytków oraz zostało uratowanych przed całkowitym zniszczeniem. W ciągu dwóch lat do Departamentu Ochrony Zabytków wpłynęło 798 zgłoszeń. Przedstawiono atrakcje i ciekawsze zabytki Auksztoty, Żmudzi, Dzukiji, Suwalszczyzny i Małej Litwy. Wszystkie zgłoszenia są rozpatrywane przez specjalnie utworzoną komisję, a budynki następnie są inwentaryzowane. Już w tym roku sprawdzono 129 zgłoszonych przez mieszkańców obiektów, które być może zostaną uznane za zabytki kultury.
Do akcji dołączają się nauczyciele, pracownicy muzealni, samorządy. Wśród zgłoszonych obiektów są m.in.: zbudowana w 1957 r. latarnia morska w Połądze, pozostałości latarni morskiej w Kłajpedzie, fragmenty brukowanych w 1936 r. ulic w Olicie. Najczęściej specjaliści Departamentu inwentaryzują drewniane budowle, m.in. kościoły.
Czytaj więcej: W trosce o zabytki