Inicjatorem wydarzeń z cyku „Forum Regionów Trójmorza” jest prezydent RP Andrzej Duda. Pierwsze spotkanie zostało zainicjowane w 2018 r. w Rzeszowie. Samorządowy Kongres Trójmorza ma charakter cykliczny — poprzednie również odbyły się w Lublinie w czerwcu 2021 r. oraz w czerwcu 2022 r. i skupiły łącznie prawie 2 tys. osób z 25 krajów świata.
Andrzej Duda przemówił podczas otwarcia forum, podkreślając, że „Inicjatywa Trójmorza jest projektem proeuropejskim i komplementarnym wobec integracji europejskiej. Ale sam duch tego projektu zdecydowanie wykracza poza dzisiejsze granice Unii Europejskiej”.
Prezydent RP jest zdania, że inicjatywa ta udowodniła już swoją wartość w praktyce. „Jednym z jej niezaprzeczalnych sukcesów jest stworzenie strategicznej infrastruktury technicznej, która pozwoliła na zbudowanie odporności regionu w taki sposób, że rosyjski szantaż związany z odcięciem dostaw gazu okazał się nieskuteczny”.
Czytaj więcej: Ukraina w centrum uwagi Trójmorza i UE
Jak informują organizatorzy, Kongres i towarzyszące mu Forum Gospodarcze z założenia mają być miejscem wymiany wiedzy i doświadczeń dotyczących funkcjonowania samorządu, współpracy transregionalnej, wspólnych projektów biznesowych szczególnie w zakresie kluczowych obszarów współpracy w ramach Inicjatywy Trójmorza — energetyki, transportu oraz komunikacji cyfrowej. Na tegorocznej edycji kongresu poruszone zostały tematy dyplomacji, bezpieczeństwa regionu, bezpieczeństwa energetycznego, innowacji, nauki, zdrowia, rolnictwa, transportu, transformacji cyfrowej, współpracy transgranicznej, aspekty współpracy Inicjatywy Trójmorza z Ukrainą oraz działania w sprawie odbudowy Ukrainy po zakończeniu działań wojennych.
W forum brał również udział dr Andrzej Pukszto, politolog Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, który wystąpił w panelu pt. „Inicjatywa Trójmorza jako przedmiot badań. Badania nad współpracą regionalną z perspektywy różnych dyscyplin naukowych”, organizowanym przez Centrum Badawcze Inicjatywy Trójmorza przy ISP PAN.
— Z perspektywy Litwy na pewno najważniejsze są kwestie związane z bezpieczeństwem ogólnym, bezpieczeństwem energetycznym i projektami nastawionymi na infrastrukturę. W interesie Litwy leży, by jak najszybciej skończyć Via Baltica i Rail Baltica, a więc zagwarantować sprawne połączenia kolejowe i drogowe, ale także połączenia energetyczne i rozwój nowych projektów w tych obszarach. Dla Litwy ten format jest ważny, a świadczy o tym choćby powołanie specjalnego ambasadora ds. łączności i inicjatywy Trójmorza, Gediminasa Varvuolisa, który brał udział w obradach forum — mówi Andrzej Pukszto.
Jak zauważył politolog, tegoroczne forum przyciągnęło nieco mniej samorządowców z Litwy niż ubiegłoroczne, ale może to być zrozumiałe.
— Mamy obecnie na Litwie okres formowania się struktur władzy w obrębach samorządów, więc może to być pewnym usprawiedliwieniem dla nieco mniejszej aktywności. Niezależnie od tego, uważam, że sam projekt rozwija się dobrze. To format, którzy zapoczątkowali prezydenci i to właśnie zapał i przekonanie do tej inicjatywy są decydujące — stwierdza rozmówca „Kuriera Wileńskiego”.
Czytaj więcej: Michaela Rak i Andrzej Pukszto odebrali odznaczenie państwowe z rąk prezydenta Litwy
Tegoroczna edycja była również okazją do zainicjowania nowego formatu współpracy w dziedzinie nauki. 16 maja zostało utworzone porozumienie tworzące Sieć Uniwersytetów Trójmorza. Inicjatorem powołania sieci jest Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. W skład sieci weszły również uczelnie z Litwy, Uniwersytet Witolda Wielkiego i Uniwersytet Mikołaja Römera.
— Jeśli chodzi o uniwersytety, jednoczenie sił daje nowe możliwości. Otwiera to możliwość składania wspólnych projektów, ubiegania się o nowe środki. Nie możemy zapominać, że istnieje przecież Fundusz Trójmorza, na który państwa członkowskie wpłaciły po 20 mln euro, jest też nadzieja, że będzie się on rozrastał dzięki Stanom Zjednoczonym, a może także Unii Europejskiej. W każdej dziedzinie lepiej działać, mając 12 partnerów niż w pojedynkę — zauważa Pukszto.
Celem sieci jest przede wszystkim partnerska współpraca w dziedzinie nauki, prowadzenie wspólnych badań, projektów i prac rozwojowych czy podejmowanie wspólnych inicjatyw oraz inwestycji służących poprawie jakości kształcenia i badań naukowych. Członkowie założyciele wskazali też na działania mające na celu wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie jakości kształcenia, wymiany informacji o zasobach kadrowych i bazie dydaktycznej, a także upowszechniania i pomnażania dorobku uczelni w dziedzinie nauki, kultury i techniki. Uczelnie zadeklarowały ponadto wsparcie komercjalizacji wyników badań i działalność na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych, nawiązywanie i utrzymywanie współpracy z przedstawicielami gospodarki i przedsiębiorcami.
W forum i kongresie brali udział przedstawiciele 12 państw członkowskich Inicjatywy Trójmorza: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwy, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry a także partnerzy strategiczni inicjatywy — Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Niemcy oraz przedstawiciele regionów partnerskich z Europy Środkowej i Wschodniej.
Jak duży potencjał ma Trójmorze? Kraje członkowskie zajmują obszar ponad 1,2 mln km kw. (ok. 28 proc. terytorium Unii Europejskiej), zamieszkiwany przez 112 mln mieszkańców (prawie 22 proc. populacji UE). W 2018 r. państwa Inicjatywy Trójmorza odpowiadały za wypracowanie ponad 19 proc. PKB całej UE (w momencie rozszerzenia UE w 2004 r. było to 15,2 proc.).
Czytaj więcej: Rozpoczął się szczyt Inicjatywy Trójmorza. „Zapobiec kryzysowi żywnościowemu”
Równolegle do Kongresu odbywało się Forum Gospodarcze, którego celem jest kompleksowe wsparcie promocji oferty mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, tworzenie warunków usprawniających przedsiębiorczość oraz rozwijanie współpracy międzynarodowej. W tym roku uczestnicy forum skupili się między innymi na rozwoju cyfrowym przedsiębiorstw, gospodarce wodorowej oraz suwerenności technologicznej.
Wydarzenia odbyły się pod Patronatem Honorowym Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Organizatorami są Samorząd Województwa Lubelskiego, Instytut Rozwoju Samorządu Terytorialnego Województwa Lubelskiego, Lubelskie Centrum Konferencyjne oraz Centrum Spotkania Kultur w Lublinie.
| Fot. Facebook, Eduardas Borisovas