Rozumienie znaczenia zdrowia psychicznego oraz umiejętność jego wspierania to zadanie nie tylko dla specjalistów od zdrowia psychicznego, ale także dla rodziców, nauczycieli i całej społeczności. Promowanie zdrowia psychicznego i zapewnienie odpowiedniego wsparcia w tej dziedzinie są niezbędne do tego, aby młodzi ludzie mogli rozwijać się w pełni i bez przeszkód. To ważne, aby wszyscy, którzy są zaangażowani w wychowanie i edukację, mieli odpowiednią wiedzę i narzędzia, aby efektywnie rozpoznawać oraz reagować na wszelkie sygnały ostrzegawcze, które mogą wskazywać na problemy ze zdrowiem psychicznym.
Zdrowie psychiczne nie powinno być tematem tabu ani dziedziną zarezerwowaną wyłącznie dla ekspertów. To integralna część ogólnego zdrowia, która wymaga otwartości, świadomości oraz wspólnych działań. Ten artykuł ma na celu dostarczenie wiedzy i narzędzi, które pomogą rodzicom i nauczycielom w efektywnym wspieraniu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, dając im fundament do budowania przyszłości bez obciążeń psychicznych.
Sygnały ostrzegawcze
Dzieci i młodzież, znajdujące się na różnych etapach rozwoju, mogą manifestować stres i depresję w sposób unikalny dla ich wieku i osobowości. Dlatego kluczowe jest, aby rodzice i nauczyciele byli świadomi różnorodności tych objawów.
Możemy zauważyć, że dziecko, które zwykle jest towarzyskie, zaczyna unikać interakcji z rówieśnikami i rodziną. Często dzieje się tak w przypadku nastolatków, którzy doświadczają depresji. Agresywne zachowanie również może być sygnałem, szczególnie gdy jest to nagła zmiana. Trudności w nauce, takie jak spadek ocen lub brak koncentracji, również mogą wskazywać na to, że dziecko boryka się ze stresem lub innymi problemami emocjonalnymi.
Zwiększona płaczliwość i nadmierna irytacja są często obserwowane u młodszych dzieci, które mogą mieć trudności z wyrażaniem swoich uczuć słowami. Lęk i brak zainteresowania działaniami, które wcześniej sprawiały radość, mogą być zauważalne w różnych grupach wiekowych. To, że dziecko przestaje czerpać przyjemność z ulubionych zabaw czy hobby, jest ważnym sygnałem dla opiekunów. Problemy z zasypianiem, nadmierne spanie lub zaburzenia apetytu mogą być reakcją organizmu na stres psychiczny. Dzieci i młodzież często reagują na stres fizycznie, a zmiany w cyklach snu i nawykach żywieniowych są tego przykładem.
Jako specjalny pedagog przed kilkoma laty pracowałam z 14-letnią Amelią (imię zmienione), która zawsze była energiczna i pełna życia. Jednak przez kilka miesięcy wraz z nauczycielami i rodzicami obserwowaliśmy, jak Amelia unika kontaktu z przyjaciółmi. Jej matka zauważyła również, że Amelia często płacze bez wyraźnego powodu i ma problemy ze snem. Początkowo przypisywano to zwykłemu „nastolatkowemu nastrojowi”, ale z czasem stało się jasne, że te zmiany są sygnałem głębszych problemów emocjonalnych. Rodzice Amelii zdecydowali się na konsultację z psychologiem dziecięcym, który pomógł Amelii poradzić sobie z jej lękami i stopniowo przywrócić jej zainteresowanie życiem społecznym i szkolnym.
Ten przykład daje do zrozumienia, jak ważne jest, by potrafić rozpoznać niepokojące sygnały w zachowaniu dzieci oraz udzielić potrzebnego wsparcia.
Strategie wsparcia w domu i w szkole
Aby efektywnie wspierać dzieci i młodzież w radzeniu sobie ze stresem i problemami emocjonalnymi, kluczowe jest budowanie silnych, pozytywnych relacji zarówno w domu, jak i w szkole. Otwarta i regularna komunikacja jest fundamentem tych relacji – ważne jest, aby rodzice i nauczyciele rozmawiali z młodymi ludźmi o ich uczuciach, doświadczeniach i problemach, które ich dotykają. Zrozumienie ich perspektywy może pomóc w szybszym zidentyfikowaniu problemów i zapewnieniu odpowiedniego wsparcia.
W domu rodzice mogą stworzyć środowisko, które sprzyja otwartości i uczuciu bezpieczeństwa. Ważne jest, aby dzieci wiedziały, że mogą wyrażać swoje uczucia bez obawy o negatywną ocenę. Ustanowienie regularnych „spotkań rodzinnych” np.: wspólna kolacja, wspólny spacer, podczas których każdy członek rodziny może dzielić się swoimi myślami i uczuciami, może znacząco poprawić komunikację i wzajemne zrozumienie.
W szkole nauczyciele mają możliwość tworzenia bezpiecznego środowiska, w którym uczniowie czują się słuchani i szanowani. Włączanie do programu nauczania zajęć, które uczą technik radzenia sobie ze stresem, może mieć duży wpływ na zdolność uczniów do zarządzania własnymi emocjami. Ponadto, programy szkolne promujące zdrowie psychiczne i emocjonalne, takie jak warsztaty czy spotkania z psychologiem szkolnym, pedagogiem socjalnym, mogą dawać uczniom i nauczycielom narzędzia potrzebne do lepszego radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
Dodatkowo, zarówno w domu, jak i w szkole, ważne jest promowanie aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia. Regularne ćwiczenia fizyczne, odpowiednia dieta i odpowiednia ilość snu są niezwykle ważne dla zdrowia psychicznego. Zachęcanie dzieci do udziału w sporcie, organizowanie czasu na aktywność na świeżym powietrzu i ograniczanie czasu spędzanego przed ekranami mogą znacząco przyczynić się do ich dobrego samopoczucia.
Przez wdrażanie tych strategii zarówno rodzice, jak i nauczyciele mogą odgrywać kluczową rolę w wspieraniu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, co jest inwestycją w ich przyszłość i pomaga im w pełni wykorzystać swój potencjał.
Kiedy szukać profesjonalnej pomocy?
Jeśli objawy są intensywne, utrzymują się przez dłuższy czas lub znacząco wpływają na funkcjonowanie dziecka, ważne jest, by szukać pomocy u specjalistów. Psychologowie, psychoterapeuci czy psychiatrzy mogą zaoferować profesjonalne wsparcie i terapie, które pomogą młodym ludziom odzyskać równowagę psychiczną.
Warto znać dostępne zasoby i organizacje, które oferują pomoc w zakresie zdrowia psychicznego. Prężnie działająca na Litwie organizacja, która prowadzi również telefon zaufania i stronę internetową to Linia dla Dzieci, świadcząca usługę wsparcia emocjonalnego dla dzieci i młodzieży: www.vaikulinija.lt.
Czytaj więcej: Psycholog Jurgaitis: Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie? Emocje, które możemy kontrolować
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 19 (56) 18-24/05/2024